سرطان مری کشنده‌ترین عارضه دستگاه گوارش
سرطان مری یکی از بدخیم‌ترین و کشنده‌ترین سرطان‌های دستگاه گوارش است که بیماران را با مشکلات زیادی رو‌به‌رو می‌کند. این سرطان که دهمین سرطان شایع در جهان محسوب می‌شود، متأسفانه در ایران بخصوص در استان گلستان بیشترین شیوع را در جهان به خود اختصاص داده است. محققان معتقدند خاک‌های آتشفشانی این منطقه مملو از نیترات است که در آب و محصولات کشاورزی وارد شده و می‌تواند در شیوع سرطان مری مؤثر باشد. اما مطالعات بیشتر نشان داده که خوردن چای داغ و مصرف برخی مواد‌مخدر در طولانی‌مدت در شیوع بالای این نوع سرطان نقش مؤثری دارد. اگرچه هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از سرطان مری وجود ندارد، اما چند روش وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید که اجتناب از سیگار و تنباکو اصلی‌ترین روش است.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر محمدرضا اردستانی، فوق‌تخصص بیماری‌های‌های گوارشی و کبد در مورد سرطان مری به «آتیه‌نو» می‌گوید: «سرطان مری در بعضی نقاط دنیا مانند ایران از شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه گوارش محسوب می‌شود. این در حالی است که متأسفانه ایران از مناطقی است که سرطان مری در آن شیوع زیادی دارد؛ به‌طوری که کمربند سرطان مری از سواحل جنوبی خزر شروع می‌شود و از افغانستان و قسمتی از ترکیه عبورمی‌کند و نهایتاً به چین می‌رسد. در ایران بیشترین شیوع را در سواحل دریای خزر بخصوص در گنبد و گرگان می‌بینیم. دو نوع عمده سرطان مری وجود دارد که عبارت‌اند از سرطان سلول‌های سنگفرشی لایه داخلی مری (مخاط) که به‌طور معمول با سلول‌های سنگفرشی پوشیده شده است. سرطانی که از این سلول‌ها شروع می‌شود کارسینوم سلول سنگفرشی نامیده می‌شود. این نوع سرطان می‌تواند در هر نقطه‌ای از مری رخ دهد، اما بیشتر در ناحیه گردن و در دو‌سوم بالای حفره قفسه سینه شایع است. نوع دوم سرطان با منشأ سلول‌های استوانه‌ایی به حساب می‌آید. سرطان‌هایی که از سلول‌های غدد (سلول‌هایی که مخاط را می‌سازند) شروع می‌شوند، آدنوکارسینوم نامیده می‌شوند. آدنوکارسینوم‌هاا اغلب در یک‌سوم تحتانی مری (در قسمت پایینی مری در قفسه سینه) یافت می‌شوند.
علل ابتلا
او با بیان این مطلب که یکی از عوامل مهم خطرساز برای ایجاد سرطان مری از نوع سلول سنگفرشی، رژیم غذایی است می‌افزاید: «غذا‌هایی که حاوی ترکیبات نیتروزامین هستند، غذاهای آلوده به قارچ‌هایی که سم تولید می‌کنند، مصرف چای و غذاهای بسیار داغ و بعضی عادت‌های اجتماعی ازجمله جویدن یا داخل دهان نگه‌داشتن موادی مانند ناس (یا نسوار نام یک ماده‌مخدر گیاهی اعتیادآور است که با برگ تنباکو ساخته می‌شود. ناس، سبز رنگ است و طعم و بوی تندی دارد. این ماده بیشتر در افغانستان ساخته می‌شود) در ایجاد سرطان مری مؤثر شناخته شده‌اند. همچنین کمبود بعضی مواد و ریزمغذی‌ها ازجمله سلنیوم، ویتامین (A) و روی نیز از عوامل مستعد کننده سرطان مری هستند. از همه مهم‌تر مصرف سیگار و تنباکو است. سرطان مری معمولاً در طبقات اجتماعی اقتصادی پایین شایع‌تر است که می‌تواند مربوط به نوع تغذیه باشد. هیدروکربن‌های پلی‌آروماتیک که در حین پختن غذا از ذغال و سایر سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌شود نیز در افزایش شیوع سرطان مری دخالت دارد. در بعضی مطالعات جویدن تخمه آفتابگردان نیز جزو عوامل خطرساز محسوب شده است.»
به باور این متخصص وجود برخی بیماری‌های مری مانند آشالازی (نوعی اختلال حرکتی نادر مری است که با انقباض تونیک اسفنکتر تحتانی مری مشخص می‌شود) به مدت طولانی و همچنین تنگی‌های مری در اثر بلع مواد سوزاننده ریسک پیدایش نوع سنگفرشی را افزایش می‌دهد. در آلودگی با نوع ویروس پاپیلومای انسانس نیز خطر پیدایش سرطان مری افزایش پیدا می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نوع سنگفرشی این نوع سرطان در مردان و سیاه‌پوستان شایع‌تر است.
علائم
این متخصص بیماری‌های گوارشی در مورد علائم این بیماری توضیح می‌دهد: «شایع‌ترین علامت سرطان مری، احساس گیر کردن غذا در مری است که به‌طور پیش‌رونده شدت آن افزایش می‌یابد. یعنی در ابتدا این علامت گاهی اتفاق افتاده و منحصر به مصرف غذاهای جامد و سفت مانند نان، میوه و گوشت است، اما با پیشرفت بیماری این گیر کردن غذا نیز بیشتر اتفاق افتاده و در نهایت فرد حتی در خوردن مایعات نیز دچار اشکال می‌شود. علامت دیگر درد حین بلع است. بی‌اشتهایی و کاهش وزن نیز در این بیماران شایع است. علائم دیگری که در موارد پیشرفته‌تر سرطان ایجاد می‌شود معمولاً در رشد و متاستاز سرطان به نقاط دیگر و با تهاجم موضعی آن به قسمت‌های مجاور ایجاد می‌شود؛ ازجمله فلج شدن تار‌های صوتی حنجره و اختلال در صحبت‌کردن یا سرفه و عفونت مکرر ریه در اثر ورود مواد غذایی به‌صورت واضح یا مخفی نیز در اثر سرطان مری ایجاد می‌شود.
تشخیص
اردستانی در مورد روش‌های تشخیص سرطان مری تأکید می‌کند: «بهترین روش تشخیص سرطان مری استفاده از آندوسکوپی و نمونه‌گیری است. البته با گرفتن عکس رادیولوژی هم می‌توان به وجود تومور بیمار پی برد. اما برای تشخیص قطعی باید از محل نمونه‌برداری شود. پس از تشخیص از سی‌تی‌اسکن و اندو‌سونو‌گرافی برای تشخیص پیشرفت و موقعیت سرطان کمک گرفته می‌شود.»
درمان
او در مورد درمان سرطان مری بیان می‌کند: «درمان قطعی سرطان مری در مراحل اولیه به کمک جراحی میسر است. جراحی با توجه به میزان پیشرفت توده سرطانی به روش‌های مختلف انجام می‌گیرد.
اگر توده کوچک باشد، جراح با استفاده از آندوسکوپ توده را از مری خارج می‌کند. اگر توده رشد کرده باشد، امکان جدا کردن توده به‌طور کامل وجود ندارد. در این شرایط باید به همراه تومور، بخشی از مری را نیز حذف کرد. اگر بیماری خیلی پیشرفت کرده باشد و امید چندانی به زندگی بیمار نباشد، معمولاً از جراحی صرف‌نظر کرده و تنها از درمان‌های حمایتی و مراقبتی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار استفاده می‌شود.» اردستانی انواع روش‌های در دسترس درمان را به این شکل برمی‌شمارد:
شیمی‌درمانی
در این روش با استفاده از دارو به سلول‌های سرطانی حمله می‌شود تا ضمن جلوگیری از رشد بیشتر بخش اعظمی از آن‌ها حذف شوند. شیمی‌درمانی بیشتر یک روش مکمل است؛ چراکه اغلب در کنار جراحی یا پرتودرمانی به‌کارگرفته می‌شود. البته مصرف داروهای شیمی‌درمانی در نوع خود معایب جداگانه‌ای دارد.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی با تاباندن پرتو به سلول‌های سرطانی در داخل مری توده سرطانی حذف می‌شود. متأسفانه عوارض این روش درمانی بسیار گسترده است و در طول آن از تغییر رنگ پوست (سوختگی) گرفته تا خستگی و ضعف بیمار را آزار می‌دهد. هرچند پرتودرمانی قبل یا بعد جراحی نیز بسیار مفید به نظر می‌رسد.
ایمونوتراپی
جدیدترین روش درمان سرطان مری ایمونوتراپی نام دارد. ایمونوتراپی با یک رویکرد متفاوت انجام می‌شود. این روش با افزایش تقویت سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد. افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن باعث می‌شود سلول سرطانی با قدرت و کیفیت بیشتری حذف شود.
علل ابتلا
او با بیان این مطلب که یکی از عوامل مهم خطرساز برای ایجاد سرطان مری از نوع سلول سنگفرشی، رژیم غذایی است می‌افزاید: «غذا‌هایی که حاوی ترکیبات نیتروزامین هستند، غذاهای آلوده به قارچ‌هایی که سم تولید می‌کنند، مصرف چای و غذاهای بسیار داغ و بعضی عادت‌های اجتماعی ازجمله جویدن یا داخل دهان نگه‌داشتن موادی مانند ناس (یا نسوار نام یک ماده‌مخدر گیاهی اعتیادآور است که با برگ تنباکو ساخته می‌شود. ناس، سبز رنگ است و طعم و بوی تندی دارد. این ماده بیشتر در افغانستان ساخته می‌شود) در ایجاد سرطان مری مؤثر شناخته شده‌اند. همچنین کمبود بعضی مواد و ریزمغذی‌ها ازجمله سلنیوم، ویتامین (A) و روی نیز از عوامل مستعد کننده سرطان مری هستند. از همه مهم‌تر مصرف سیگار و تنباکو است. سرطان مری معمولاً در طبقات اجتماعی اقتصادی پایین شایع‌تر است که می‌تواند مربوط به نوع تغذیه باشد. هیدروکربن‌های پلی‌آروماتیک که در حین پختن غذا از ذغال و سایر سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌شود نیز در افزایش شیوع سرطان مری دخالت دارد. در بعضی مطالعات جویدن تخمه آفتابگردان نیز جزو عوامل خطرساز محسوب شده است.»
به باور این متخصص وجود برخی بیماری‌های مری مانند آشالازی (نوعی اختلال حرکتی نادر مری است که با انقباض تونیک اسفنکتر تحتانی مری مشخص می‌شود) به مدت طولانی و همچنین تنگی‌های مری در اثر بلع مواد سوزاننده ریسک پیدایش نوع سنگفرشی را افزایش می‌دهد. در آلودگی با نوع ویروس پاپیلومای انسانس نیز خطر پیدایش سرطان مری افزایش پیدا می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نوع سنگفرشی این نوع سرطان در مردان و سیاه‌پوستان شایع‌تر است.
علائم
این متخصص بیماری‌های گوارشی در مورد علائم این بیماری توضیح می‌دهد: «شایع‌ترین علامت سرطان مری، احساس گیر کردن غذا در مری است که به‌طور پیش‌رونده شدت آن افزایش می‌یابد. یعنی در ابتدا این علامت گاهی اتفاق افتاده و منحصر به مصرف غذاهای جامد و سفت مانند نان، میوه و گوشت است، اما با پیشرفت بیماری این گیر کردن غذا نیز بیشتر اتفاق افتاده و در نهایت فرد حتی در خوردن مایعات نیز دچار اشکال می‌شود. علامت دیگر درد حین بلع است. بی‌اشتهایی و کاهش وزن نیز در این بیماران شایع است. علائم دیگری که در موارد پیشرفته‌تر سرطان ایجاد می‌شود معمولاً در رشد و متاستاز سرطان به نقاط دیگر و با تهاجم موضعی آن به قسمت‌های مجاور ایجاد می‌شود؛ ازجمله فلج شدن تار‌های صوتی حنجره و اختلال در صحبت‌کردن یا سرفه و عفونت مکرر ریه در اثر ورود مواد غذایی به‌صورت واضح یا مخفی نیز در اثر سرطان مری ایجاد می‌شود.
تشخیص
اردستانی در مورد روش‌های تشخیص سرطان مری تأکید می‌کند: «بهترین روش تشخیص سرطان مری استفاده از آندوسکوپی و نمونه‌گیری است. البته با گرفتن عکس رادیولوژی هم می‌توان به وجود تومور بیمار پی برد. اما برای تشخیص قطعی باید از محل نمونه‌برداری شود. پس از تشخیص از سی‌تی‌اسکن و اندو‌سونو‌گرافی برای تشخیص پیشرفت و موقعیت سرطان کمک گرفته می‌شود.»
درمان
او در مورد درمان سرطان مری بیان می‌کند: «درمان قطعی سرطان مری در مراحل اولیه به کمک جراحی میسر است. جراحی با توجه به میزان پیشرفت توده سرطانی به روش‌های مختلف انجام می‌گیرد.
اگر توده کوچک باشد، جراح با استفاده از آندوسکوپ توده را از مری خارج می‌کند. اگر توده رشد کرده باشد، امکان جدا کردن توده به‌طور کامل وجود ندارد. در این شرایط باید به همراه تومور، بخشی از مری را نیز حذف کرد. اگر بیماری خیلی پیشرفت کرده باشد و امید چندانی به زندگی بیمار نباشد، معمولاً از جراحی صرف‌نظر کرده و تنها از درمان‌های حمایتی و مراقبتی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار استفاده می‌شود.» اردستانی انواع روش‌های در دسترس درمان را به این شکل برمی‌شمارد:
شیمی‌درمانی
در این روش با استفاده از دارو به سلول‌های سرطانی حمله می‌شود تا ضمن جلوگیری از رشد بیشتر بخش اعظمی از آن‌ها حذف شوند. شیمی‌درمانی بیشتر یک روش مکمل است؛ چراکه اغلب در کنار جراحی یا پرتودرمانی به‌کارگرفته می‌شود. البته مصرف داروهای شیمی‌درمانی در نوع خود معایب جداگانه‌ای دارد.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی با تاباندن پرتو به سلول‌های سرطانی در داخل مری توده سرطانی حذف می‌شود. متأسفانه عوارض این روش درمانی بسیار گسترده است و در طول آن از تغییر رنگ پوست (سوختگی) گرفته تا خستگی و ضعف بیمار را آزار می‌دهد. هرچند پرتودرمانی قبل یا بعد جراحی نیز بسیار مفید به نظر می‌رسد.
ایمونوتراپی
جدیدترین روش درمان سرطان مری ایمونوتراپی نام دارد. ایمونوتراپی با یک رویکرد متفاوت انجام می‌شود. این روش با افزایش تقویت سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد. افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن باعث می‌شود سلول سرطانی با قدرت و کیفیت بیشتری حذف شود.
ارسال دیدگاه
