چهار نقطه عطف جهانی در رابطه با انرژی پاک
در سال‌هاي اخیر مسائلي از قبیل توسعه پايدار، حفاظت از محیط‌زيست و كنترل انتشار گازهاي گلخانه‌اي سبب شده تا كشورهاي زيادي توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير را در سیاست‌هاي خود دنبال كنند. به‌طور کلی انرژی‌های تجدیدپذیر، مشتق شده از منابع طبیعی‌اند. این دسته از منابع، با سرعت بیشتری نسبت به مصرف، دوباره جایگزین می‌شوند. به‌عنوان مثال، نور خورشید و باد منابعی دائماً در حال جایگزینی محسوب می‌شوند. این منابع فراوان و در اطراف ما در دسترس هستند. در مقابل، سوخت‌های فسیلی شامل زغال‌سنگ، نفت و گاز منابعی تجدیدناپذیرند که صدها میلیون سال زمان صرف شده تا شکل بگیرند و احیای آن‌ها نیز مستلزم صرف چنین زمانی است. همچنین به دنبال سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی، انتشار گازهای گلخانه‌ای مضر مانند دی‌اکسیدکربن و در ادامه تشدید مشکلاتی نظیر گرمایش زمین و نازک شدن لایه اوزن رخ می‌دهد. تولید انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به سوزاندن سوخت‌های فسیلی انتشار گاز بسیار کمتری ایجاد می‌کند. انتقال منابع تولید الکتریسیته از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر، که در حال حاضر سهم عمده‌ای از انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد برای مقابله با بحران آب‌و‌هوا کلیدی است.
انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی، بادی، نیروگاه‌های آبی، سوخت‌های زیستی و غیره، در مرکز انتقال به سیستم‌های انرژی کم‌مصرف کربن و پایدارتر قرار دارند. ظرفیت تولید در سال‌های اخیر به‌سرعت رشد کرده است. این امر به دلیل حمایت از سیاست‌ها و کاهش شدید هزینه‌های تولید الکتریسیته از طریق نیروگاه‌های خورشیدی و به‌ویژه انرژی بادی انجام شده است.
منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی بادی، خورشیدی، زیست توده و آبی، زمانی که در سیستم انرژی فعلی ادغام شوند قادر خواهند بود تقاضای برق سالانه فعلی را حداکثر تا 40 درصد برآورده کنند. در نتیجه می‌توانند انتشار گازهای گلخانه‌ای را در مقایسه با سیستم‌های کاملاً مبتنی بر سوخت‌های فسیلی کاهش دهند. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، در سال 2022 بیشتر برق این کشور به ترتیب توسط گاز طبیعی، منابع تجدیدپذیر، زغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای تولید شده است. از سویی منابع تجدیدپذیر روی هم حدود 20 درصد از برق این کشور را در سال 2022 تأمین کرده‌اند.
استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش‌های برق، گرمایش و حمل‌ونقل یکی از عوامل اصلی نگه‌داشتن افزایش متوسط دمای جهانی زیر 5.1 درجه سانتی‌گراد است. به همین خاطر توجه جهانیان به استفاده از این منابع ارزشمند انرژی به سبب جلوگیری از گرمایش فزاینده زمین و احیای لایه اوزن جلب شده است. در سناریوی انتشار خالص صفر تا سال 2050، انرژی‌های تجدیدپذیر این امکان را فراهم می‌آورند که تولید برق تقریباً به‌طور کاملاً کربن‌زدایی‌شده انجام گیرد. در همین حال، بهره‌گیری از سوخت‌های تجدیدپذیر برای صنعت حمل‌ونقل، گرمایش در ساختمان و صنعت به کاهش قابل‌توجه انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود.
آینده در دست انرژی‌های پاک
مطابق با تحلیل‌های آماری و گزارش‌های تحقیقاتی در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر، دنیا در حال حرکت به سمت افزایش ظرفیت تأمین انرژی به‌ویژه الکتریسیته به حساب می‌آید. به‌طوری که ظرفیت تولید در پنج سال آینده بیش از زمان ساخت اولین نیروگاه تجاری انرژی تجدیدپذیر در 100 سال گذشته، خواهد شد. مطابق با پیش‌بینی‌های صورت گرفته، تقریباً 3700 گیگاوات از ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جدید در طول دوره زمانی 2023 تا 2028، تحت‌تأثیر سیاست‌های حمایتی در بیش از 130 کشور، محقق خواهد شد. انتظار می‌رود طی پنج سال آینده، چندین نقطه عطف در زمینه تجدیدپذیرها محقق شود. بر این اساس در سال 2024، منابع انرژی بادی و خورشیدی با هم بیشتر از نیروی آبی برق تولید می‌کنند. از طرفی در سال 2025، انرژی‌های تجدیدپذیر از زغال‌سنگ پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین منبع تولید برق تبدیل می‌شوند. همچنین مطالعات نشان داده که منابع تجدیدپذیر باد و خورشید هرکدام به ترتیب در سال 2025 و 2026 از تولید برق هسته‌ای پیشی خواهند گرفت. در نهایت در سال 2028، منابع تجدیدپذیر بیش از 42 درصد از تولید برق جهانی را تشکیل می‌دهند. بدین ترتیب سهم تولید از طریق نیروگاه‌های بادی و خورشیدی دو برابر شده و به 25 درصد خواهد رسید.
توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های نو
با توجه به چالش‌های پیشِ‌روی جهان نظیر گرمایش زمین و تغییرات ناگهانی جو، ضرورت دارد سوخت‌های فسیلی که عامل اصلی تغییرات آب‌و‌هوایی هستند، به تدریج با منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، آبی، زیست توده و زمین گرمایی جایگزین شود. با وجود این، انرژی‌های تجدیدپذیر برای حمایت از سبک زندگی انرژی‌بر کشورهای غربی کافی نیست. بررسی نحوه مصرف انرژی با تمرکز بر بهره‌وری انرژی مسکن، حمل‌ونقل و سایر فعالیت‌ها ضروری به شمار می‌رود. بنابراین باید به شاخص‌های پایداری محیطی، اجتماعی و اقتصادی توجه شود. پایداری محیطی به حفظ و نگهداری منابع طبیعی جهت تضمین بقای حیات روی زمین اشاره دارد. از سوی دیگر، پایداری اجتماعی مستلزم قابلیت تضمین رفاه مردم و کیفیت بالای زندگی است. پایداری اقتصادی نیز شامل توانایی ایجاد درآمد و شغل برای همه خواهد بود. اقدامات لازم برای دستیابی به هدف انرژی پایدار تا سال 2030 شامل تقویت همکاری‌های بین‌المللی، تسهیل دسترسی به فناوری‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی پاک است که بهبود بهره‌وری انرژی را به دنبال دارد.
نکته دیگر آنکه طی سال‌های گذشته، دولت‌ها در راستاي توسعه پايدار و افزايش قیمت انرژي به سراغ انرژي‌هاي زيستي به‌عنوان نوعی از انرژي‌هاي تجديدپذير رفته‌اند که شامل سوخت، گرما، گاز و برق زيستي می‌شود.
درخصوص سوخت‌هاي زيستي نیز پیشران‌هايي از قبیل افزايش قیمت سوخت‌هاي فسیلي، تأمین اقتصادي انرژي مصرفي و فشار بین‌المللي بر كشورها براي كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي، منجر به توسعه تولید و مصرف اين نوع سوخت‌ها به‌ويژه بیواتانول و بیوديزل شده است.
در كشور ما با توجه به در اختیار داشتن منابع فسیلي و تحويل سوخت فسیلي ارزان به نیروگاه‌ها و سیستم حمل‌ونقل، به‌نظر مي‌رسد حمايت از تولید سوخت زيستي جزء اولويت‌هاي كشور در خصوص تأمین انرژي قرار ندارد. همچنین توسعه و به‌كارگیری فناوري‌هاي سوخت زيستي و تولید و مصرف آن در كشور با چالش‌هايي روبه‌رو است. بنابراین به سبب تسهیل این فرآیند، توجه به سیاست‌های تشویقی و جلب نگاه مسئولان و مردم به آینده اتمام منابع غیرقابل تجدید، باید در دستور کار فعالان این حوزه قرار گیرد.
انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی، بادی، نیروگاه‌های آبی، سوخت‌های زیستی و غیره، در مرکز انتقال به سیستم‌های انرژی کم‌مصرف کربن و پایدارتر قرار دارند. ظرفیت تولید در سال‌های اخیر به‌سرعت رشد کرده است. این امر به دلیل حمایت از سیاست‌ها و کاهش شدید هزینه‌های تولید الکتریسیته از طریق نیروگاه‌های خورشیدی و به‌ویژه انرژی بادی انجام شده است.
منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی بادی، خورشیدی، زیست توده و آبی، زمانی که در سیستم انرژی فعلی ادغام شوند قادر خواهند بود تقاضای برق سالانه فعلی را حداکثر تا 40 درصد برآورده کنند. در نتیجه می‌توانند انتشار گازهای گلخانه‌ای را در مقایسه با سیستم‌های کاملاً مبتنی بر سوخت‌های فسیلی کاهش دهند. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، در سال 2022 بیشتر برق این کشور به ترتیب توسط گاز طبیعی، منابع تجدیدپذیر، زغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای تولید شده است. از سویی منابع تجدیدپذیر روی هم حدود 20 درصد از برق این کشور را در سال 2022 تأمین کرده‌اند.
استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش‌های برق، گرمایش و حمل‌ونقل یکی از عوامل اصلی نگه‌داشتن افزایش متوسط دمای جهانی زیر 5.1 درجه سانتی‌گراد است. به همین خاطر توجه جهانیان به استفاده از این منابع ارزشمند انرژی به سبب جلوگیری از گرمایش فزاینده زمین و احیای لایه اوزن جلب شده است. در سناریوی انتشار خالص صفر تا سال 2050، انرژی‌های تجدیدپذیر این امکان را فراهم می‌آورند که تولید برق تقریباً به‌طور کاملاً کربن‌زدایی‌شده انجام گیرد. در همین حال، بهره‌گیری از سوخت‌های تجدیدپذیر برای صنعت حمل‌ونقل، گرمایش در ساختمان و صنعت به کاهش قابل‌توجه انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود.
آینده در دست انرژی‌های پاک
مطابق با تحلیل‌های آماری و گزارش‌های تحقیقاتی در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر، دنیا در حال حرکت به سمت افزایش ظرفیت تأمین انرژی به‌ویژه الکتریسیته به حساب می‌آید. به‌طوری که ظرفیت تولید در پنج سال آینده بیش از زمان ساخت اولین نیروگاه تجاری انرژی تجدیدپذیر در 100 سال گذشته، خواهد شد. مطابق با پیش‌بینی‌های صورت گرفته، تقریباً 3700 گیگاوات از ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جدید در طول دوره زمانی 2023 تا 2028، تحت‌تأثیر سیاست‌های حمایتی در بیش از 130 کشور، محقق خواهد شد. انتظار می‌رود طی پنج سال آینده، چندین نقطه عطف در زمینه تجدیدپذیرها محقق شود. بر این اساس در سال 2024، منابع انرژی بادی و خورشیدی با هم بیشتر از نیروی آبی برق تولید می‌کنند. از طرفی در سال 2025، انرژی‌های تجدیدپذیر از زغال‌سنگ پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین منبع تولید برق تبدیل می‌شوند. همچنین مطالعات نشان داده که منابع تجدیدپذیر باد و خورشید هرکدام به ترتیب در سال 2025 و 2026 از تولید برق هسته‌ای پیشی خواهند گرفت. در نهایت در سال 2028، منابع تجدیدپذیر بیش از 42 درصد از تولید برق جهانی را تشکیل می‌دهند. بدین ترتیب سهم تولید از طریق نیروگاه‌های بادی و خورشیدی دو برابر شده و به 25 درصد خواهد رسید.
توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های نو
با توجه به چالش‌های پیشِ‌روی جهان نظیر گرمایش زمین و تغییرات ناگهانی جو، ضرورت دارد سوخت‌های فسیلی که عامل اصلی تغییرات آب‌و‌هوایی هستند، به تدریج با منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، آبی، زیست توده و زمین گرمایی جایگزین شود. با وجود این، انرژی‌های تجدیدپذیر برای حمایت از سبک زندگی انرژی‌بر کشورهای غربی کافی نیست. بررسی نحوه مصرف انرژی با تمرکز بر بهره‌وری انرژی مسکن، حمل‌ونقل و سایر فعالیت‌ها ضروری به شمار می‌رود. بنابراین باید به شاخص‌های پایداری محیطی، اجتماعی و اقتصادی توجه شود. پایداری محیطی به حفظ و نگهداری منابع طبیعی جهت تضمین بقای حیات روی زمین اشاره دارد. از سوی دیگر، پایداری اجتماعی مستلزم قابلیت تضمین رفاه مردم و کیفیت بالای زندگی است. پایداری اقتصادی نیز شامل توانایی ایجاد درآمد و شغل برای همه خواهد بود. اقدامات لازم برای دستیابی به هدف انرژی پایدار تا سال 2030 شامل تقویت همکاری‌های بین‌المللی، تسهیل دسترسی به فناوری‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی پاک است که بهبود بهره‌وری انرژی را به دنبال دارد.
نکته دیگر آنکه طی سال‌های گذشته، دولت‌ها در راستاي توسعه پايدار و افزايش قیمت انرژي به سراغ انرژي‌هاي زيستي به‌عنوان نوعی از انرژي‌هاي تجديدپذير رفته‌اند که شامل سوخت، گرما، گاز و برق زيستي می‌شود.
درخصوص سوخت‌هاي زيستي نیز پیشران‌هايي از قبیل افزايش قیمت سوخت‌هاي فسیلي، تأمین اقتصادي انرژي مصرفي و فشار بین‌المللي بر كشورها براي كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي، منجر به توسعه تولید و مصرف اين نوع سوخت‌ها به‌ويژه بیواتانول و بیوديزل شده است.
در كشور ما با توجه به در اختیار داشتن منابع فسیلي و تحويل سوخت فسیلي ارزان به نیروگاه‌ها و سیستم حمل‌ونقل، به‌نظر مي‌رسد حمايت از تولید سوخت زيستي جزء اولويت‌هاي كشور در خصوص تأمین انرژي قرار ندارد. همچنین توسعه و به‌كارگیری فناوري‌هاي سوخت زيستي و تولید و مصرف آن در كشور با چالش‌هايي روبه‌رو است. بنابراین به سبب تسهیل این فرآیند، توجه به سیاست‌های تشویقی و جلب نگاه مسئولان و مردم به آینده اتمام منابع غیرقابل تجدید، باید در دستور کار فعالان این حوزه قرار گیرد.
ارسال دیدگاه
