استفاده از ظرفیت بازار سهام برای احداث و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر ضروری است
رامین بیات روزنامه نگار
امروزه بسیاری از کشورهای جهان به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله تولید برق از طریق باد و انرژی خورشیدی رفته‌اند. در کشورمان نیز چندصباحی است که برخی مجموعه‌ها همچون هلدینگ شستا درصدد احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر هستند و در این رابطه برنامه‌های راهبردی مدونی را طرح‌ریزی کرده‌اند. بر اساس آمارهای موجود، در حال حاضر حدود هزار تا ۱۱۰۰ مگاوات در حوزه تجدیدپذیر اعم از خورشیدی و بادی تولید برق صورت گرفته است.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با ارائه آمار ذکر شده، گفت: «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بهترین راهکار برای تولید برق، کاهش کربن و کاهش آلایندگی‌هاست. همچنین یک انرژی پاک بادوام را برای ما به ارمغان می‌آورد. تولید برق از انرژی خورشیدی نه‌تنها به صرفه جویی در مصرف و کاهش تولید کربن کمک می‌کند بلکه با کاهش مصرف گاز منجر به بهره‌گیری از گاز نیز می‌شود، به‌طوری که اجازه می‌دهد گاز به حوزه تولیدهای با پیچیدگی بالاتر مثل پتروشیمی‌ها برود.»
او در مورد سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها، افزود: «نکته مهم آنکه توسعه تجدیدپذیرها به سرمایه‌گذاری نیاز دارد به‌گونه‌ای که به ازای هر مگاوات ۷۰۰ هزار دلار نیاز است. خوشبختانه امروز سرمایه‌گذاران زیادی داریم که در صورت فراهم شدن بستر، آمادگی سرمایه‌گذاری دارند.»
نجفی ادامه داد: «با وجود این، نیاز داریم دولت در مورد قیمت خرید تضمینی تجدید نظر و البته نسبت به تسهیل واردات پنل‌های خورشیدی اقدام کند. همچنین اراضی مناسب برای نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. اگر این اتفاق بیفتد انتفاع بزرگی را در صنعت برق برای کشور به ارمغان می‌آوریم. بنابراین در صورت تسهیل واردات تجهیزات تولید برق تجدیدپذیر و قیمت‌گذاری رقابتی برای خرید تضمینی برق توسط دولت، بخش خصوصی آمادگی تولید چهار تا پنج هزار مگاوات برق تجدیدپذیر را تا پایان سال دارد.»
او در مورد تأثیر تحریم‌ها یادآور شد: «تجدیدپذیرها درگیر موضوع تحریم نیستند و با تعامل بین‌المللی می‌توانیم در این حوزه کار کنیم. فقط احتمال دارد در نقل و انتقال مالی دچار مشکل شویم که برای آن هم راه‌حل پیدا کرده‌ایم.»
انرژی‌های بادی و خورشیدی
مهم‌ترین گام برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تأمین مالی آن‌هاست. در این زمینه کارشناسان معتقدند استفاده از ظرفیت بورس بهترین گزینه به حساب می‌آید. در حال حاضر توان اسمی برق در کشور نزدیک به 10 هزار مگاوات است که باوجود حکم قانونی برنامه ششم توسعه مبنی بر سهم پنج درصدی (5400 هزار مگاواتی) توان تولید برق تجدیدپذیر، 1.1 درصد توان اسمی نیروگاه‌های برق مرتبط با تجدیدپذیر محسوب می‌شود.
مجموع ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق در کشور حدود ۱۲۴ گیگاوات برآورد شده که انرژی خورشیدی با ۷۱ گیگاوات و بادی با ۴۹ گیگاوات بیش از ۹۷ درصد از کل پتانسیل موجود کشور در این حوزه را به خود اختصاص می‌دهند و به همین دلیل بایستی در اولویت قرار گیرند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در ایران به‌لحاظ توزیع جغرافیایی، ظرفیت استفاده از این منابع در استان‌های شرقی و جنوب شرقی نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است. در مجموع استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی و کرمان پتانسیل ۴۰ هزار مگاواتی توان تولید برق از محل انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و بادی را دارند. استان کرمان دارای بیشترین ظرفیت خورشیدی و استان سیستان و بلوچستان دارای بیشترین ظرفیت بادی است. با توجه به ظرفیت بالای تولید برق تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در سه استان مرزی خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی و سیستان و بلوچستان و نیاز کشورهای هم‌جوار در مرز شرقی کشور به برق، با توسعه برق تجدیدپذیر در این مناطق، تقاضای مناسبی جهت دریافت برق به وجود خواهد آمد.
در این زمینه هلدینگ شستا از طریق شرکت سرمایه‌گذاری توسعه انرژی تأمین – تدکو در حوزه انرژی و تولید برق فعال است. در حوزه تجدیدپذیر نیز این شرکت درصدد برآمده تا سه نیروگاه بادی و خورشیدی را به مدار تولید برساند. بر این اساس، شرکت تأمین انرژی سبز کویر، زیرمجموعه تدکو، دو نیروگاه خورشیدی ۱۰ مگاواتی در زاهدان و اردکان یزد و همچنین یک نیروگاه بادی ۵۰ مگاواتی میل نادر در شهرستان نیمروز استان سیستان و بلوچستان را در حال ساخت دارد. این درحالی است که هلدینگ تدکو قصد دارد تا سال ۱۴۰۴، ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر را به ۲۰۰ مگاوات برساند.
باید از ظرفیت بازار سرمایه بهره برد
سروش صنوبری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه یکی از موانع اساسی در توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، مشکل تأمین مالی به حساب می‌آید، گفت: «ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی است که در شرایط تحریم، جذب سرمایه‌های خارجی و فاینانس بین‌المللی عملاً غیرممکن شده است.» او افزود: «از این‌رو، تأمین منابع مالی برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر باید از طریق بورس صورت گیرد. همچنین در مسیر سرمایه‌گذاری داخلی، بانک‌های تجاری، بازار سرمایه و صندوق توسعه ملی باید در ارائه تسهیلات برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر نقشی فعال‌تر ایفا کنند.»
صنوبری با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اصلی نیروگاه‌ها به ویژه تجدیدپذیرها، عدم بازپرداخت به‌موقع تعهدات قراردادی است، ادامه داد: «تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر و حتی نیروگاه‌های حرارتی اغلب با تأخیر در دریافت پرداخت‌های خود مواجه می‌شوند. این تأخیر موجبات آن را فراهم می‌آورد تا سرمایه‌گذارانی که از بانک‌ها و یا صندوق توسعه ملی تسهیلات دریافت کرده‌اند، نتوانند اقساط خود را به‌موقع بازپرداخت کنند.»
این کارشناس اقتصادی توضیح داد: «مشکل دیگر در تأمین مالی، محدودیت منابع بانک‌های تجاری قلمداد می‌شود. آن‌ها عمدتاً قدرت تأمین مالی پروژه‌های کوچک‌مقیاس مانند نصب سامانه‌های خورشیدی بر روی سقف خانه‌ها را دارند. تسهیلات محدودی نیز برای این نوع پروژه‌ها در نظر گرفته شده است. بنابراین ضرورت دارد که از ظرفیت بازار سرمایه برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ استفاده شود به‌ویژه از طریق انتشار اوراق بدهی، که در این رابطه اوراق اجاره شرکت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مپنا، به‌منظور اجرا و توسعه پروژه‌های ملی کشور، به استناد مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه شد.»
این کارشناس بازار سرمایه در تشریح جزئیات این اوراق گفت: «اوراق اجاره شرکت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مپنا با نام و با نرخ سود اسمی ۲۳ درصد سالانه، امکان کسب بازدهی مؤثر تا ۳۵ درصد برای عموم، محاسبه روزشمار سود برای مالک اوراق و پرداخت سود هر سه ماه یک‌بار از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، سررسید ۳۶ ماهه و بازپرداخت اصل اوراق در پایان عمر اوراق عرضه شد.»
صنوبری ارائه ضمانت‌نامه به تولیدکنندگان برق را یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی برای تأمین مالی این پروژه‌ها دانست و اضافه کرد: «با توجه به اهمیت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، تنوع‌بخشی به ابزارهای مالی در این حوزه ضروری است. انتظار می‌رود با ایجاد شرایط مناسب جهت استفاده از ابزارهای بازار سرمایه برای تأمین مالی پروژه‌ها، در آینده شاهد همکاری بهتر نهادهای مالی و فنی و پیشرفت چشمگیر در این صنعت باشیم.»
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با ارائه آمار ذکر شده، گفت: «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بهترین راهکار برای تولید برق، کاهش کربن و کاهش آلایندگی‌هاست. همچنین یک انرژی پاک بادوام را برای ما به ارمغان می‌آورد. تولید برق از انرژی خورشیدی نه‌تنها به صرفه جویی در مصرف و کاهش تولید کربن کمک می‌کند بلکه با کاهش مصرف گاز منجر به بهره‌گیری از گاز نیز می‌شود، به‌طوری که اجازه می‌دهد گاز به حوزه تولیدهای با پیچیدگی بالاتر مثل پتروشیمی‌ها برود.»
او در مورد سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها، افزود: «نکته مهم آنکه توسعه تجدیدپذیرها به سرمایه‌گذاری نیاز دارد به‌گونه‌ای که به ازای هر مگاوات ۷۰۰ هزار دلار نیاز است. خوشبختانه امروز سرمایه‌گذاران زیادی داریم که در صورت فراهم شدن بستر، آمادگی سرمایه‌گذاری دارند.»
نجفی ادامه داد: «با وجود این، نیاز داریم دولت در مورد قیمت خرید تضمینی تجدید نظر و البته نسبت به تسهیل واردات پنل‌های خورشیدی اقدام کند. همچنین اراضی مناسب برای نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. اگر این اتفاق بیفتد انتفاع بزرگی را در صنعت برق برای کشور به ارمغان می‌آوریم. بنابراین در صورت تسهیل واردات تجهیزات تولید برق تجدیدپذیر و قیمت‌گذاری رقابتی برای خرید تضمینی برق توسط دولت، بخش خصوصی آمادگی تولید چهار تا پنج هزار مگاوات برق تجدیدپذیر را تا پایان سال دارد.»
او در مورد تأثیر تحریم‌ها یادآور شد: «تجدیدپذیرها درگیر موضوع تحریم نیستند و با تعامل بین‌المللی می‌توانیم در این حوزه کار کنیم. فقط احتمال دارد در نقل و انتقال مالی دچار مشکل شویم که برای آن هم راه‌حل پیدا کرده‌ایم.»
انرژی‌های بادی و خورشیدی
مهم‌ترین گام برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تأمین مالی آن‌هاست. در این زمینه کارشناسان معتقدند استفاده از ظرفیت بورس بهترین گزینه به حساب می‌آید. در حال حاضر توان اسمی برق در کشور نزدیک به 10 هزار مگاوات است که باوجود حکم قانونی برنامه ششم توسعه مبنی بر سهم پنج درصدی (5400 هزار مگاواتی) توان تولید برق تجدیدپذیر، 1.1 درصد توان اسمی نیروگاه‌های برق مرتبط با تجدیدپذیر محسوب می‌شود.
مجموع ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق در کشور حدود ۱۲۴ گیگاوات برآورد شده که انرژی خورشیدی با ۷۱ گیگاوات و بادی با ۴۹ گیگاوات بیش از ۹۷ درصد از کل پتانسیل موجود کشور در این حوزه را به خود اختصاص می‌دهند و به همین دلیل بایستی در اولویت قرار گیرند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در ایران به‌لحاظ توزیع جغرافیایی، ظرفیت استفاده از این منابع در استان‌های شرقی و جنوب شرقی نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است. در مجموع استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی و کرمان پتانسیل ۴۰ هزار مگاواتی توان تولید برق از محل انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و بادی را دارند. استان کرمان دارای بیشترین ظرفیت خورشیدی و استان سیستان و بلوچستان دارای بیشترین ظرفیت بادی است. با توجه به ظرفیت بالای تولید برق تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در سه استان مرزی خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی و سیستان و بلوچستان و نیاز کشورهای هم‌جوار در مرز شرقی کشور به برق، با توسعه برق تجدیدپذیر در این مناطق، تقاضای مناسبی جهت دریافت برق به وجود خواهد آمد.
در این زمینه هلدینگ شستا از طریق شرکت سرمایه‌گذاری توسعه انرژی تأمین – تدکو در حوزه انرژی و تولید برق فعال است. در حوزه تجدیدپذیر نیز این شرکت درصدد برآمده تا سه نیروگاه بادی و خورشیدی را به مدار تولید برساند. بر این اساس، شرکت تأمین انرژی سبز کویر، زیرمجموعه تدکو، دو نیروگاه خورشیدی ۱۰ مگاواتی در زاهدان و اردکان یزد و همچنین یک نیروگاه بادی ۵۰ مگاواتی میل نادر در شهرستان نیمروز استان سیستان و بلوچستان را در حال ساخت دارد. این درحالی است که هلدینگ تدکو قصد دارد تا سال ۱۴۰۴، ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر را به ۲۰۰ مگاوات برساند.
باید از ظرفیت بازار سرمایه بهره برد
سروش صنوبری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه یکی از موانع اساسی در توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، مشکل تأمین مالی به حساب می‌آید، گفت: «ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی است که در شرایط تحریم، جذب سرمایه‌های خارجی و فاینانس بین‌المللی عملاً غیرممکن شده است.» او افزود: «از این‌رو، تأمین منابع مالی برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر باید از طریق بورس صورت گیرد. همچنین در مسیر سرمایه‌گذاری داخلی، بانک‌های تجاری، بازار سرمایه و صندوق توسعه ملی باید در ارائه تسهیلات برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر نقشی فعال‌تر ایفا کنند.»
صنوبری با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اصلی نیروگاه‌ها به ویژه تجدیدپذیرها، عدم بازپرداخت به‌موقع تعهدات قراردادی است، ادامه داد: «تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر و حتی نیروگاه‌های حرارتی اغلب با تأخیر در دریافت پرداخت‌های خود مواجه می‌شوند. این تأخیر موجبات آن را فراهم می‌آورد تا سرمایه‌گذارانی که از بانک‌ها و یا صندوق توسعه ملی تسهیلات دریافت کرده‌اند، نتوانند اقساط خود را به‌موقع بازپرداخت کنند.»
این کارشناس اقتصادی توضیح داد: «مشکل دیگر در تأمین مالی، محدودیت منابع بانک‌های تجاری قلمداد می‌شود. آن‌ها عمدتاً قدرت تأمین مالی پروژه‌های کوچک‌مقیاس مانند نصب سامانه‌های خورشیدی بر روی سقف خانه‌ها را دارند. تسهیلات محدودی نیز برای این نوع پروژه‌ها در نظر گرفته شده است. بنابراین ضرورت دارد که از ظرفیت بازار سرمایه برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ استفاده شود به‌ویژه از طریق انتشار اوراق بدهی، که در این رابطه اوراق اجاره شرکت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مپنا، به‌منظور اجرا و توسعه پروژه‌های ملی کشور، به استناد مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه شد.»
این کارشناس بازار سرمایه در تشریح جزئیات این اوراق گفت: «اوراق اجاره شرکت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مپنا با نام و با نرخ سود اسمی ۲۳ درصد سالانه، امکان کسب بازدهی مؤثر تا ۳۵ درصد برای عموم، محاسبه روزشمار سود برای مالک اوراق و پرداخت سود هر سه ماه یک‌بار از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، سررسید ۳۶ ماهه و بازپرداخت اصل اوراق در پایان عمر اوراق عرضه شد.»
صنوبری ارائه ضمانت‌نامه به تولیدکنندگان برق را یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی برای تأمین مالی این پروژه‌ها دانست و اضافه کرد: «با توجه به اهمیت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، تنوع‌بخشی به ابزارهای مالی در این حوزه ضروری است. انتظار می‌رود با ایجاد شرایط مناسب جهت استفاده از ابزارهای بازار سرمایه برای تأمین مالی پروژه‌ها، در آینده شاهد همکاری بهتر نهادهای مالی و فنی و پیشرفت چشمگیر در این صنعت باشیم.»
ارسال دیدگاه
