دیابت که در اصطلاح به آن مرض قند نیز گفته می‌شود بیماری مزمنی است که روند سوخت‌و‌ساز قند در بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بدن ما برای تأمین انرژی نیاز به مواد غذایی گوناگونی دارد. این مواد در بدن تبدیل به قند یا گلوکز می‌شوند. اگر به هر دلیلی گلوکز از طریق خون وارد سلول‌ها نشود و در جریان خون فرد باقی بماند، میزان قند خون بالا رفته و فرد مبتلا به دیابت می‌شود. بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که تعداد مبتلایان به دیابت در گروه سنی ۲۰ تا ۷۹ سال در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳۷ میلیون نفر بود و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال ۲۰۴۵ از مرز ۷۸۴ میلیون نفر هم بگذرد‌. بر اساس آمار سال ۱۴۰۰ شیوع دیابت در کشور افزایش یافته است به‌طوری که سهم زنان 14.71درصد و سهم مردان 33.44 درصد برآورد می‌شود. دیابت نوع ۲ معمولاً بیماری میانسالان و سالمندان است اما طی سال‌های اخیر به علت افزایش میزان چاقی، عدم تحرک بدنی و رژیم غذایی نامناسب، در گروه سنی نوجوانان و جوانان نیز به‌طور فزاینده‌ای دیده می‌شود. این در حالی است که با پیگیری روش‌های سالم برای زندگی می‌توان بروز دیابت را حداقل ۱۱ سال به‌ تأخیر انداخت و حتی می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.
***
دکتر سید ابوالقاسم مهتدی، متخصص داخلی در مورد بیماری دیابت نوع 2 و علل ابتلا به آن به «آتیه‌ نو» می‌گوید‌: «نوع 2 دیابت به دیابت بزرگسالان معروف است؛ زیرا این نوع دیابت بعد از 40 سالگی ظاهر می‌شود‌. این نوع دیابت زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده، انسولین کافی تولید نمی‌کند یا بدن نمی‌تواند به‌طور مؤثر از انسولین تولید شده استفاده کند. انسولین هورمونی است که قندخون را تنظیم می‌کند.‌ هایپرگلیسمی، که به آن افزایش قندخون نیز می‌گویند، یکی از عوارض رایج دیابت کنترل نشده است و به مرور زمان منجر به ایجاد آسیب جدی به سیستم‌های بدن، به‌ویژه اعصاب و رگ‌های خونی می‌شود. سن و چاقی‌، عدم تحرک جسمانی و سبک زندگی در بروز آن مؤثر است‌. این بیماری دارای دوره‌های طولانی‌، مخفی‌، بدون علامت و سیری موذیانه است و ممکن است همراه با عوارض باشد.»
 
علائم
او با بیان این مطلب که دیابت نوع 2 سیری آهسته و بی سروصدا دارد و ممکن است چندین سال قبل از تشخیص‌، بیماری شروع شده باشد، می‌افزاید‌: «سالمندان غالباً از رخوت و خستگی و کاهش تدریجی وزن شکایت دارند. دیر جوش‌خوردن زخم‌ها‌، عفونت‌های مکرر دندان و لثه‌ها‌، اختلال دید‌، سکته‌های قلبی و مغزی زودرس‌، سقط‌های غیرقابل‌توجیه‌، اختلال حس در انگشتان به‌صورت گز‌گز و مور‌مور و سرد شدن و سوزن شدن‌، زخم‌های پا‌، ناتوانی جنسی در مردها و سردمزاجی در خانم‌ها‌، ناباروری و نازایی همه و همه ممکن است علامت دیابت نوع 2 باشد‌. اصولاً دیابت بیماری‌ هزارچهره‌ای است که می‌تواند به هر صورتی و با هر علامتی خودنمایی کند. برخی افراد هیچ علامتی ندارند و برخی دیگر تا زمانی که مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت مانند تاری‌ دید یا بیماری‌های قلبی نداشته باشند متوجه این بیماری نمی‌شوند. علائم دیگر این بیماری عبارت‌اند از‌ احساس تشنگی و پرنوشی‌، افزایش ادرار (پرادراری) و شب‌ادراری و احساس گرسنگی بدون دلیل. در صورت بروز علائم فوق، مراجعه به پزشک متخصص داخلی جهت انجام ارزیابی‌های بیشتر توصیه می‌شود.
 
تشخیص
این متخصص دیابت در مورد تشخیص بیماری دیابت توضیح می‌دهد‌: «تشخیص دقیق دیابت و نوع آن بسیار حیاتی است و تنها پزشک می‌تواند این کار را انجام دهد. به‌طور کلی تشخیص دیابت بر سه اصل استوار است‌؛ قند خون ناشتا (FBS)، قند خون 2 ساعت بعد از خوردن 75 گرم گلوکز و همچنین قند خون در هر ساعتی از روز به‌طور اتفاقی‌.»
بیماری دیابت زمانی تشخیص داده می‌شود که قند خون ناشتا بیشتر از 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد یا 2 ساعت بعد از صرف گلوکز 200 یا بیشتر باشد یا گلولز پلاسما 200 یا بیشتر و همراه با علامت باشد‌.
 
غربالگری
دکتر مهتدی با بیان این مطلب که حدود نیمی ‌از مبتلایان به دیابت نوع 2 از بیماری خود اطلاع ندارند می‌افزاید‌: «بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که 25 درصد از بیمارانی که اخیراً دیابت آن‌ها تشخیص داده شده، دارای ضایعات ته چشمی‌( رتینوپاتی) هستند. از این‌رو تشخیص بیماری در مرحله نهفته، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گرو‌ه‌هایی که در معرض خطر دیابت هستند و باید غربالگری شوند شامل موارد زیر هستند:
- افراد بالای 45 سال‌، در صورت طبیعی بودن قند خون هر سه سال یک‌بار آزمایش تکرار شود،
- افراد زیر 45 سال در صورت داشتن چاقی کلی‌، چاقی مرکزی‌، دیابت خویشاوندان (پدر‌، مادر‌، بردار و خواهر)،
- خانم‌هایی که نوزادان چاق (بیش از چهار کیلو) به‌دنیا آورده اند یا مرده‌زایی داشته‌اند،
- کسانی که افزایش فشار خون شریانی دارند،
- افرادی که سابقه اختلال گلولز ناشتا با اختلال تحمل گلولز دارند،
-  افراد با کاهش کلسترول خوب و افزایش تری گلیسرید خون.»
 
درمان
او در مورد درمان این عارضه می‌گوید‌: «مراقبت از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نیازمند رویکرد بیمارمحور به اهداف درمانی و رژیم‌ دارویی مناسب برای هر فرد است. تمرکز بر ویژگی‌های فردی، نیازها و پاسخ‌های درمانی بیماران می‌تواند روند کنترل بیماری و شرایط بالینی فرد را بهبود بخشد. اگرچه این دیابت درمان قطعی ندارد اما مصرف صحیح و منظم داروهای تجویزشده توسط پزشک معالج و همچنین اصلاح سبک زندگی، به کنترل مؤثر علائم و بهبود و حفظ کیفیت زندگی فرد مبتلا کمک بسیاری می‌کند. تغییرات سبک زندگی شامل کاهش وزن، داشتن رژیم غذایی سالم‌، ورزش کردن‌، ترک سیگار و سنجش مکرر سطح قندخون است.»
دیابت یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است و با گذشت زمان، ممکن است به دریافت داروهای خوراکی (در کنار اصلاح سبک زندگی) جهت کنترل علائم نیاز باشد. اگر درمان با یک دارو کافی نباشد، درمان ترکیبی و استفاده از دو یا بیش از دو داروی خوراکی برای رسیدن به سطح قندخون مناسب در نظر گرفته می‌شود. استفاده از درمان ترکیبی به‌صورت چند داروی کاهنده‌ قندخون در یک قرص به بیمار کمک می‌کند به درمان خود پایبند باشد و احتمال فراموشی مصرف داروها کمتر ‌شود. هنگامی‌که داروهای خوراکی برای کنترل سطح گلوکز خون کافی یا مؤثر نباشند، احتمال دارد انسولین برای فرد تجویز شود. در حال حاضر پیوند پانکراس‌، لوزالمعده‌های مصنوعی‌، پیوند توده سلول بتا‌، انسولین‌های جدید و انواع پمپ‌های انسولین همه و همه افق‌های جدیدی است که پیش روی دیابتی‌ها گشوده شده است‌.