تحول درگایدلاینهای بالینی تأمین‌اجتماعی
سلاله صدرایی روزنامه نگار
در سال‌های اخیر، وزارت بهداشت راهنماهای بالینی را با هدف مدیریت بهتر بیماری‌ها تدوین و به مراکز درمانی ابلاغ کرده است. سازمان تأمین‌اجتماعی نیز به‌عنوان دومین ارائه‌دهنده خدمات درمانی کشور، بهره‌گیری از این گایدلاین‌ها را برای استانداردسازی خدمات، ارتقای کیفیت درمان و بهینه‌سازی منابع، در دستور کار قرار داده است. همچنین، بند دوم طرح‌های بیست‌گانه تحول‌آفرین این سازمان، بر ضرورت استفاده از راهنماهای بالینی تأکید دارد. در این گزارش، از مسئولان و کارشناسان درمان مستقیم سازمان، درباره نحوه به‌کارگیری این راهنماها در مراکز ملکی تأمین‌اجتماعی پرس‌وجو کرده‌ایم.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود اداره‌کل درمان مستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی، راهنماهای بالینی را دارای دو ویژگی مهم دانست؛ نخست اینکه در قالب این اسناد، «افزایش ایمنی بیمار» میسر می‌شود و دوم «کاهش تنوع بی‌دلیل روش‌های درمانی» به‌وجود می‌آید و اعلام کرد که اکنون در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی برای درمان بیماری‌های دیابت، فشارخون، مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها از گایدلاین استفاده می‌شود. دکتر فرهاد اشافی در شرح ویژگی‌های راهنمای بالینی به آتیه‌نو، گفت: «راهنمای بالینی (گایدلاین) سندی مبتنی بر شواهد علمی و تخصصی پزشکی است که به درمانگر کمک می‌کند تا در شرایط مشخص بالینی با رویکرد استانداردسازی، مراقبت‌های منطقی و بهبود کیفیت درمان، تصمیم‌گیری کند و خدمات درمانی را با کمترین خطا ارائه دهد.
وی با اشاره به مزایای بهره‌مندی از راهنمای بالینی در حوزه خدمات درمانی، افزود: «در حوزه درمان، مبحث مهمی با عنوان «ایمنی بیمار» (Patient safety) وجود دارد که مهمترین شاخص اعتباربخشی بیمارستانی نیز به‌شمار می‌رود. ارزیابی این شاخص کمک می‌کند تا معلوم شود یک مرکز تا چه حد به مقوله ایمنی بیمار توجه کرده است. براین اساس، استفاده از راهنمای بالینی نه تنها دست‌یابی به هدف «افزایش ایمنی بیمار» را میسر می‌کند، بلکه «کاهش تنوع بی‌دلیل روش‌های درمانی» را نیز در پی دارد. برای مثال در شرایط عادی مراجعه بیمار به پزشک، بعضا اقدامات تشخیصی گوناگونی مانند سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی، تصاویر رادیولوژی و آزمایش برای او درخواست می‌شود که انجام آن هزینه گزافی را بردوش بیمار، نظام سلامت و سازمان‌های بیمه‌ای قرار می‌دهد. اما راهنمای بالینی کمک می‌کند تا خدمات تشخیصی منطبق با نوع بیماری تعیین شده و از درخواست‌های بی‌دلیل خودداری شود. نکته مهم اینکه راهنمای بالینی تنها از انجام اقدامات غیرضروری جلوگیری می‌کند و در مواقع لزوم بیمار از حداکثر خدمات تشخیصی و درمانی برخوردار خواهد شد. یکی دیگر از مزایای راهنمای بالینی، کاهش آمار بستری مجدد است. بستری مجدد به شرایطی گفته می‌شود که بیمار پس از یک ماه ترخیص از بیمارستان بار دیگر با همان نوع بیماری بستری شود. اما ارائه خدمات در قالب استاندارهای تعیین شده در راهنمای بالینی، نیاز به بستری مجدد بیماران را کاهش می‌دهد.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌های اداره‌کل درمان مستقیم درباره اینکه در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی کدامیک از خدمات منطبق با راهنمای بالینی ارائه می‌شود، بیان کرد: «یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی منطبق با گایدلاین‌ها مربوط به دو بیماری دیابت و فشارخون است که از حدود پنج سال پیش به‌اجرا درمی‌آید. همچنین در زمینه مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها از گایدلاین استفاده می‌شود. اما فراگیر شدن راهنماهای بالینی در مراکز درمانی نیاز به آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی مخاطبان دارد؛ کسب این آگاهی از ابعاد گوناگونی مهم است؛ از جمله اینکه در تقویت تعامل دو سویه پزشک و بیمار موثر واقع شده و مراجعه کننده‌ها با اطمینان خاطر از توصیه‌های پزشکی و شیوه‌های درمانی بهره‌مند می‌شوند. همچنین ارائه خدمات در قالب راهنمای بالینی منجر به کاهش تقاضاهای القایی بیماران می‌شود که خود عاملی برای صرفه‌جویی هزینه‌های درمانی به‌شمار می‌رود. از این‌رو انتظار می‌رود تا فعالان حوزه ارتباطات و روابط‌عمومی سازمان در مراکز درمانی با استفاده از ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی مانند سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، صداوسیما، تهیه بروشور و سایر روش‌ها، آگاهی مخاطبان را نسبت به فواید راهنماهای بالینی افزایش دهند. در این راستا، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات سازمان تأمین‌اجتماعی می‌تواند انتقال اطلاعات را تسهیل کند.
اشافی در شرح چگونگی پایش و نظارت بر اجرای راهنماهای بالینی در مراکز، ادامه داد: «در تمامی مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی سامانه مدیریت جامع خدمات بیمارستانی (HIS) مستقر شده که این سامانه مهمترین زیرساخت برای ثبت و ضبط اطلاعات حوزه درمان و پایش خدمات به‌شمار می‌رود. علاوه برآن در بیمارستان‌ها سازوکارهای مختلفی برای بازبینی پرونده‌ها وجود دارد که از جمله آن می‌توان به پزشکان معتمد اشاره کرد که پرونده‌های بیماران را بررسی می‌کنند. همچنین دفتر بهبود کیفیت نیز ارزیابی عملکرد در بیمارستان‌ها را برعهده دارند. نظارت‌های عالیه نیز انجام می‌شود و در این راستا مدیریت‌های درمان استان‌ها و به‌تبع اولی، سازمان تأمین‌اجتماعی و کارشناسان متخصص، خدمات درمانی را رصد می‌کنند و در نهایت این نظارت عالیه از سوی وزارت بهداشت در قالب ارزیابی اعتباربخشی و بازدیدهای دوره‌ای تکمیل می‌شود. وزارت بهداشت به‌عنوان یک نهاد بالاسری حوزه درمان، سیاست‌گذاری راهنمای بالینی را برعهده دارد.
او با اشاره به مهمترین چالش‌های حاکمیت راهنمای بالینی، گفت: «کم‌رنگ بودن الزام قانونی حاکمیت گایدلاین‌ها از جمله مسائل این حوزه را تشکیل می‌دهد و هرچند سازمان تأمین‌اجتماعی اجرای راهنماهای بالینی را در چهار زمینه دیابت، فشارخون، مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها به‌اجرا درمی‌آورد، اما نگاه فرعی به این شیوه باید به اصل تبدیل شود. از طرفی می‌دانیم هر تغییری با مقاومت مواجه می‌شود و همراه سازی بدنه کادر درمان برای به‌کارگیری شیوه‌های درمانی تعریف شده، نیاز به صرف وقت، آموزش و توجیه شدن فعالان عرصه درمان دارد. به‌ویژه اینکه همسو شدن با شرایط جدید، اقدامی فراتر از شرح وظایف عادی و روزانه به‌شمار می‌رود. همچنین برای اجرای دستورات راهنماهای بالینی باید زیرساخت‌های فناوری اطلاعات به‌طور مستمر به‌روزرسانی شود.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌های اداره‌کل درمان مستقیم، درباره علت محدود بودن تدوین راهنماهای بالینی، افزود: «تدوین دستورالعمل‌های درمانی در زمینه هر بیماری، نیازمند بهره‌برداری از تمامی منابع اطلاعاتی موجود درباره همان بیماری است. برای مثال، جهت تهیه دستورالعمل جراحی تیروئید لازم است تا انواع بیماری‌ها و سرطان‌های تیروئید مطالعه و بررسی شده و شیوه‌های درمان منطقی هریک از انواع بیماری‌ها تدوین شود. انجام این‌کار نیازمند ایجاد کارگروه تخصصی و بارش افکار است که انجام آن برعهده وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی درمان کشور قرار دارد؛ به‌ویژه اینکه زیرساخت‌های آموزشی حوزه درمان در زیرمجموعه این وزارتخانه بنا نهاده شده و هیچ‌یک از نهادهای ارائه دهنده خدمات درمانی مانند سازمان‌های بیمه‌ای از زیرساخت آموزشی برخوردار نیستند و این نهادها وظیفه دارند تا از دستورالعمل‌های وزارت بهداشت تبعیت کنند.
اشافی با اشاره به عملکرد تأمین‌اجتماعی در تطبیق با راهنمای بالینی از منظر آماری، تاکید کرد: «آمار عملکرد مراکز درمانی در حوزه رعایت دستورالعمل‌های درمانی همواره رصد می‌شود و میزان انطباق خدمات با مفاد راهنماهای بالینی به‌دست می‌آید. در سال جاری یکی از طرح‌های مهم اداره‌کل درمان مستقیم، بررسی تطابق گایدلاین‌ها با اقدامات درمانی است که در نیمه دوم سال نتایج آن به‌دست می‌آید.
هر نسخه پزشک حاوی 3.4 قلم داروی تجویزی است
راهنماهای بالینی معمولا برای نحوه مدیریت بیماری‌ها استفاده می‌شود و براین اساس در حوزه مدیریت دارو، گایدلاین وجود ندارد. به‌گفته کارشناس متخصص مدیریت دارویی درمان مستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی، برای مدیریت دارو، «روش و شیوه مصرف» تدوین شده است و ارتباط حوزه دارو با گایدلاین‌ها تنها از این منظر مورد توجه قرار می‌گیرد که پزشکان بدانند درمان کدام بیماری، نیازمند مصرف چه دارویی است و در نتیجه گایدلاین اختصاصی برای مدیریت دارو ارائه نشده است.
دکتر آزیتا شکوهمند، یکی از شیوه‌های مدیریت دارو را بررسی فرایند گردش کار بیان کرد و گفت: «در درمان مستقیم، واحدی با عنوان «اداره مدیریت دارو و تجهیزات پزشکی» وجود دارد که مدیریت دارو از مرحله تامین تا توزیع دارو در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی را تحت نظر قرار می‌دهد. همچنین تهیه تجهیزات پزشکی و تجهیزات سرمایه‌ای نیز توسط این اداره رصد می‌شود. ارزیابی شرکت‌های مجاز برای خرید اقلام دارویی و تهیه دارو براساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت -به‌منظور ورود داروهای مجاز به سیستم‌های درمانی و مصرف مجاز داروها- از دیگر وظایف این اداره به‌شمار می‌رود. باید توجه داشت این فرایند برای داروهای تحت پوشش بیمه انجام می‌شود و در صورت تجویز داروهای بدون پوشش، امکان خرید اقلام مذکور در داروخانه‌های سطح شهر از طریق سامانه نسخه‌الکترونیک وجود دارد. وی با اعلام اینکه تا سال 1403 هر نسخه پزشک حاوی 3.4 قلم داروی تجویزی بوده است، افزود: «میزان مصرف دارو در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی همواره رصد می‌شود و برای این منظور، کمیته‌های بررسی نسخ مراکز درمانی تابعه مدیریت‌های درمان استان‌ها، هر شش ماه یک‌بار عملکرد پزشکان را ارزیابی کرده و نتایج به‌دست آمده را با میانگین کشوری مصرف دارو مقایسه می‌کنند. چنانچه ارقام به‌دست آمده از میانگین کشوری بالاتر باشد، تذکرات لازم برای متعادل‌سازی مصرف دارو طی نامه به مراکز اعلام می‌شود. همچنین بیمارانی وجود دارند که برای دریافت دارو به‌طور مکرر مراجعه می‌کنند. این افراد نیز رصد می‌شوند و در مرحله اول با آن‌ها صحبت شده تا اگر بیماری خاصی دارند، رسیدگی مناسبی انجام شود. بعضا عامل سودجویی نیز مطرح است که جلوی آن گرفته می‌شود. برخی از بیماران به‌دلیل عدم شناخت کافی از نوع بیماری و عدم آشنایی با روند صحیح درمان، ناگزیر به مراجعات مکرر می‌شوند که به مسائل این دسته از بیماران نیز پرداخته می‌شود.
کارشناس متخصص مدیریت دارویی درمان مستقیم با اشاره به تمهیدات تأمین‌اجتماعی برای تهیه داروهای مورد نیاز بیماران در شرایط گرانی و کمبود برخی اقلام، ادامه داد: «سازمان تأمین‌اجتماعی هیچ‌گاه در زمینه خرید داروهای مورد نیاز محدودیتی ایجاد نمی‌کند و مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی داروهای مورد نیاز بیماران را به‌ویژه اقلام پرمصرف مانند داروهای بیماران مزمن به‌تعداد کافی تهیه می‌کنند. چنانچه در بازه‌های زمانی مختلف، کمبودهای دارویی به‌وجود می‌آید، این اتفاق یک مسئله کشوری به‌شمار می‌رود و ناشی از اعمال محدودیت خرید در سازمان تأمین‌اجتماعی نیست. با توجه به سال‌ها کسب تجربه در حوزه دارویی می‌توانم بگویم، کمبود برخی داروها در سبد اقلام داروخانه‌ها، اتفاقی رایج به‌شمار می‌رود و این مراکز همواره با کاهش کمیّت داروها مواجه می‌شوند.
شکوهمند، تاکید کرد: «عوامل مختلفی در ایجاد این کمبود نقش دارد که از جمله آن می‌توان به عدم توزیع دارو از سوی شرکت‌های تولید کننده اشاره کرد که به‌دلیل طی شدن روند افزایشی قیمت‌ها به‌وجود می‌آید. همچنین کمبود مواد اولیه نیز در این زمینه نقش دارد. در نتیجه می‌توان گفت؛ داروهای مورد نیاز مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی براساس سطح‌بندی مراکز، تحت هر شرایطی تهیه می‌شود؛ مگر اینکه در شرکت‌های توزیع کننده موجود نباشد.
او یکی دیگر از تمهیدات مدیریتی در حوزه مصرف مناسب داروها را برنامه ارتقای سطح آگاهی بیماران برشمرد و گفت: «طی دو سال گذشته اقداماتی را برای ارتقای آگاهی عمومی در حوزه دارویی انجام داده‌ایم و خوش‌بین هستیم که در طولانی‌مدت مصرف منطقی دارو بهبود یابد. برای این منظور بخشی از محتوای سایت درمان تأمین‌اجتماعی به آدرس dr.tamin.ir را به «درمان سلامتی» اختصاص داده‌ایم. در این فضا چهار گروه آموزشی شامل دارو، تغذیه، بیماری‌ها و بهداشت تعبیه شده است؛ به‌نحوی که با ورود به‌هریک از این گروه‌ها اطلاعات مناسبی در قالب بروشور‌های ساده با طراحی جذاب در اختیار مخاطبان قرار داده می‌شود.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود اداره‌کل درمان مستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی، راهنماهای بالینی را دارای دو ویژگی مهم دانست؛ نخست اینکه در قالب این اسناد، «افزایش ایمنی بیمار» میسر می‌شود و دوم «کاهش تنوع بی‌دلیل روش‌های درمانی» به‌وجود می‌آید و اعلام کرد که اکنون در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی برای درمان بیماری‌های دیابت، فشارخون، مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها از گایدلاین استفاده می‌شود. دکتر فرهاد اشافی در شرح ویژگی‌های راهنمای بالینی به آتیه‌نو، گفت: «راهنمای بالینی (گایدلاین) سندی مبتنی بر شواهد علمی و تخصصی پزشکی است که به درمانگر کمک می‌کند تا در شرایط مشخص بالینی با رویکرد استانداردسازی، مراقبت‌های منطقی و بهبود کیفیت درمان، تصمیم‌گیری کند و خدمات درمانی را با کمترین خطا ارائه دهد.
وی با اشاره به مزایای بهره‌مندی از راهنمای بالینی در حوزه خدمات درمانی، افزود: «در حوزه درمان، مبحث مهمی با عنوان «ایمنی بیمار» (Patient safety) وجود دارد که مهمترین شاخص اعتباربخشی بیمارستانی نیز به‌شمار می‌رود. ارزیابی این شاخص کمک می‌کند تا معلوم شود یک مرکز تا چه حد به مقوله ایمنی بیمار توجه کرده است. براین اساس، استفاده از راهنمای بالینی نه تنها دست‌یابی به هدف «افزایش ایمنی بیمار» را میسر می‌کند، بلکه «کاهش تنوع بی‌دلیل روش‌های درمانی» را نیز در پی دارد. برای مثال در شرایط عادی مراجعه بیمار به پزشک، بعضا اقدامات تشخیصی گوناگونی مانند سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی، تصاویر رادیولوژی و آزمایش برای او درخواست می‌شود که انجام آن هزینه گزافی را بردوش بیمار، نظام سلامت و سازمان‌های بیمه‌ای قرار می‌دهد. اما راهنمای بالینی کمک می‌کند تا خدمات تشخیصی منطبق با نوع بیماری تعیین شده و از درخواست‌های بی‌دلیل خودداری شود. نکته مهم اینکه راهنمای بالینی تنها از انجام اقدامات غیرضروری جلوگیری می‌کند و در مواقع لزوم بیمار از حداکثر خدمات تشخیصی و درمانی برخوردار خواهد شد. یکی دیگر از مزایای راهنمای بالینی، کاهش آمار بستری مجدد است. بستری مجدد به شرایطی گفته می‌شود که بیمار پس از یک ماه ترخیص از بیمارستان بار دیگر با همان نوع بیماری بستری شود. اما ارائه خدمات در قالب استاندارهای تعیین شده در راهنمای بالینی، نیاز به بستری مجدد بیماران را کاهش می‌دهد.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌های اداره‌کل درمان مستقیم درباره اینکه در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی کدامیک از خدمات منطبق با راهنمای بالینی ارائه می‌شود، بیان کرد: «یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی منطبق با گایدلاین‌ها مربوط به دو بیماری دیابت و فشارخون است که از حدود پنج سال پیش به‌اجرا درمی‌آید. همچنین در زمینه مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها از گایدلاین استفاده می‌شود. اما فراگیر شدن راهنماهای بالینی در مراکز درمانی نیاز به آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی مخاطبان دارد؛ کسب این آگاهی از ابعاد گوناگونی مهم است؛ از جمله اینکه در تقویت تعامل دو سویه پزشک و بیمار موثر واقع شده و مراجعه کننده‌ها با اطمینان خاطر از توصیه‌های پزشکی و شیوه‌های درمانی بهره‌مند می‌شوند. همچنین ارائه خدمات در قالب راهنمای بالینی منجر به کاهش تقاضاهای القایی بیماران می‌شود که خود عاملی برای صرفه‌جویی هزینه‌های درمانی به‌شمار می‌رود. از این‌رو انتظار می‌رود تا فعالان حوزه ارتباطات و روابط‌عمومی سازمان در مراکز درمانی با استفاده از ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی مانند سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، صداوسیما، تهیه بروشور و سایر روش‌ها، آگاهی مخاطبان را نسبت به فواید راهنماهای بالینی افزایش دهند. در این راستا، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات سازمان تأمین‌اجتماعی می‌تواند انتقال اطلاعات را تسهیل کند.
اشافی در شرح چگونگی پایش و نظارت بر اجرای راهنماهای بالینی در مراکز، ادامه داد: «در تمامی مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی سامانه مدیریت جامع خدمات بیمارستانی (HIS) مستقر شده که این سامانه مهمترین زیرساخت برای ثبت و ضبط اطلاعات حوزه درمان و پایش خدمات به‌شمار می‌رود. علاوه برآن در بیمارستان‌ها سازوکارهای مختلفی برای بازبینی پرونده‌ها وجود دارد که از جمله آن می‌توان به پزشکان معتمد اشاره کرد که پرونده‌های بیماران را بررسی می‌کنند. همچنین دفتر بهبود کیفیت نیز ارزیابی عملکرد در بیمارستان‌ها را برعهده دارند. نظارت‌های عالیه نیز انجام می‌شود و در این راستا مدیریت‌های درمان استان‌ها و به‌تبع اولی، سازمان تأمین‌اجتماعی و کارشناسان متخصص، خدمات درمانی را رصد می‌کنند و در نهایت این نظارت عالیه از سوی وزارت بهداشت در قالب ارزیابی اعتباربخشی و بازدیدهای دوره‌ای تکمیل می‌شود. وزارت بهداشت به‌عنوان یک نهاد بالاسری حوزه درمان، سیاست‌گذاری راهنمای بالینی را برعهده دارد.
او با اشاره به مهمترین چالش‌های حاکمیت راهنمای بالینی، گفت: «کم‌رنگ بودن الزام قانونی حاکمیت گایدلاین‌ها از جمله مسائل این حوزه را تشکیل می‌دهد و هرچند سازمان تأمین‌اجتماعی اجرای راهنماهای بالینی را در چهار زمینه دیابت، فشارخون، مراقبت‌های بارداری و مصرف منطقی داروها به‌اجرا درمی‌آورد، اما نگاه فرعی به این شیوه باید به اصل تبدیل شود. از طرفی می‌دانیم هر تغییری با مقاومت مواجه می‌شود و همراه سازی بدنه کادر درمان برای به‌کارگیری شیوه‌های درمانی تعریف شده، نیاز به صرف وقت، آموزش و توجیه شدن فعالان عرصه درمان دارد. به‌ویژه اینکه همسو شدن با شرایط جدید، اقدامی فراتر از شرح وظایف عادی و روزانه به‌شمار می‌رود. همچنین برای اجرای دستورات راهنماهای بالینی باید زیرساخت‌های فناوری اطلاعات به‌طور مستمر به‌روزرسانی شود.
رئیس اداره مدیریت بیمارستان‌های اداره‌کل درمان مستقیم، درباره علت محدود بودن تدوین راهنماهای بالینی، افزود: «تدوین دستورالعمل‌های درمانی در زمینه هر بیماری، نیازمند بهره‌برداری از تمامی منابع اطلاعاتی موجود درباره همان بیماری است. برای مثال، جهت تهیه دستورالعمل جراحی تیروئید لازم است تا انواع بیماری‌ها و سرطان‌های تیروئید مطالعه و بررسی شده و شیوه‌های درمان منطقی هریک از انواع بیماری‌ها تدوین شود. انجام این‌کار نیازمند ایجاد کارگروه تخصصی و بارش افکار است که انجام آن برعهده وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی درمان کشور قرار دارد؛ به‌ویژه اینکه زیرساخت‌های آموزشی حوزه درمان در زیرمجموعه این وزارتخانه بنا نهاده شده و هیچ‌یک از نهادهای ارائه دهنده خدمات درمانی مانند سازمان‌های بیمه‌ای از زیرساخت آموزشی برخوردار نیستند و این نهادها وظیفه دارند تا از دستورالعمل‌های وزارت بهداشت تبعیت کنند.
اشافی با اشاره به عملکرد تأمین‌اجتماعی در تطبیق با راهنمای بالینی از منظر آماری، تاکید کرد: «آمار عملکرد مراکز درمانی در حوزه رعایت دستورالعمل‌های درمانی همواره رصد می‌شود و میزان انطباق خدمات با مفاد راهنماهای بالینی به‌دست می‌آید. در سال جاری یکی از طرح‌های مهم اداره‌کل درمان مستقیم، بررسی تطابق گایدلاین‌ها با اقدامات درمانی است که در نیمه دوم سال نتایج آن به‌دست می‌آید.
هر نسخه پزشک حاوی 3.4 قلم داروی تجویزی است
راهنماهای بالینی معمولا برای نحوه مدیریت بیماری‌ها استفاده می‌شود و براین اساس در حوزه مدیریت دارو، گایدلاین وجود ندارد. به‌گفته کارشناس متخصص مدیریت دارویی درمان مستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی، برای مدیریت دارو، «روش و شیوه مصرف» تدوین شده است و ارتباط حوزه دارو با گایدلاین‌ها تنها از این منظر مورد توجه قرار می‌گیرد که پزشکان بدانند درمان کدام بیماری، نیازمند مصرف چه دارویی است و در نتیجه گایدلاین اختصاصی برای مدیریت دارو ارائه نشده است.
دکتر آزیتا شکوهمند، یکی از شیوه‌های مدیریت دارو را بررسی فرایند گردش کار بیان کرد و گفت: «در درمان مستقیم، واحدی با عنوان «اداره مدیریت دارو و تجهیزات پزشکی» وجود دارد که مدیریت دارو از مرحله تامین تا توزیع دارو در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی را تحت نظر قرار می‌دهد. همچنین تهیه تجهیزات پزشکی و تجهیزات سرمایه‌ای نیز توسط این اداره رصد می‌شود. ارزیابی شرکت‌های مجاز برای خرید اقلام دارویی و تهیه دارو براساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت -به‌منظور ورود داروهای مجاز به سیستم‌های درمانی و مصرف مجاز داروها- از دیگر وظایف این اداره به‌شمار می‌رود. باید توجه داشت این فرایند برای داروهای تحت پوشش بیمه انجام می‌شود و در صورت تجویز داروهای بدون پوشش، امکان خرید اقلام مذکور در داروخانه‌های سطح شهر از طریق سامانه نسخه‌الکترونیک وجود دارد. وی با اعلام اینکه تا سال 1403 هر نسخه پزشک حاوی 3.4 قلم داروی تجویزی بوده است، افزود: «میزان مصرف دارو در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی همواره رصد می‌شود و برای این منظور، کمیته‌های بررسی نسخ مراکز درمانی تابعه مدیریت‌های درمان استان‌ها، هر شش ماه یک‌بار عملکرد پزشکان را ارزیابی کرده و نتایج به‌دست آمده را با میانگین کشوری مصرف دارو مقایسه می‌کنند. چنانچه ارقام به‌دست آمده از میانگین کشوری بالاتر باشد، تذکرات لازم برای متعادل‌سازی مصرف دارو طی نامه به مراکز اعلام می‌شود. همچنین بیمارانی وجود دارند که برای دریافت دارو به‌طور مکرر مراجعه می‌کنند. این افراد نیز رصد می‌شوند و در مرحله اول با آن‌ها صحبت شده تا اگر بیماری خاصی دارند، رسیدگی مناسبی انجام شود. بعضا عامل سودجویی نیز مطرح است که جلوی آن گرفته می‌شود. برخی از بیماران به‌دلیل عدم شناخت کافی از نوع بیماری و عدم آشنایی با روند صحیح درمان، ناگزیر به مراجعات مکرر می‌شوند که به مسائل این دسته از بیماران نیز پرداخته می‌شود.
کارشناس متخصص مدیریت دارویی درمان مستقیم با اشاره به تمهیدات تأمین‌اجتماعی برای تهیه داروهای مورد نیاز بیماران در شرایط گرانی و کمبود برخی اقلام، ادامه داد: «سازمان تأمین‌اجتماعی هیچ‌گاه در زمینه خرید داروهای مورد نیاز محدودیتی ایجاد نمی‌کند و مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی داروهای مورد نیاز بیماران را به‌ویژه اقلام پرمصرف مانند داروهای بیماران مزمن به‌تعداد کافی تهیه می‌کنند. چنانچه در بازه‌های زمانی مختلف، کمبودهای دارویی به‌وجود می‌آید، این اتفاق یک مسئله کشوری به‌شمار می‌رود و ناشی از اعمال محدودیت خرید در سازمان تأمین‌اجتماعی نیست. با توجه به سال‌ها کسب تجربه در حوزه دارویی می‌توانم بگویم، کمبود برخی داروها در سبد اقلام داروخانه‌ها، اتفاقی رایج به‌شمار می‌رود و این مراکز همواره با کاهش کمیّت داروها مواجه می‌شوند.
شکوهمند، تاکید کرد: «عوامل مختلفی در ایجاد این کمبود نقش دارد که از جمله آن می‌توان به عدم توزیع دارو از سوی شرکت‌های تولید کننده اشاره کرد که به‌دلیل طی شدن روند افزایشی قیمت‌ها به‌وجود می‌آید. همچنین کمبود مواد اولیه نیز در این زمینه نقش دارد. در نتیجه می‌توان گفت؛ داروهای مورد نیاز مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی براساس سطح‌بندی مراکز، تحت هر شرایطی تهیه می‌شود؛ مگر اینکه در شرکت‌های توزیع کننده موجود نباشد.
او یکی دیگر از تمهیدات مدیریتی در حوزه مصرف مناسب داروها را برنامه ارتقای سطح آگاهی بیماران برشمرد و گفت: «طی دو سال گذشته اقداماتی را برای ارتقای آگاهی عمومی در حوزه دارویی انجام داده‌ایم و خوش‌بین هستیم که در طولانی‌مدت مصرف منطقی دارو بهبود یابد. برای این منظور بخشی از محتوای سایت درمان تأمین‌اجتماعی به آدرس dr.tamin.ir را به «درمان سلامتی» اختصاص داده‌ایم. در این فضا چهار گروه آموزشی شامل دارو، تغذیه، بیماری‌ها و بهداشت تعبیه شده است؛ به‌نحوی که با ورود به‌هریک از این گروه‌ها اطلاعات مناسبی در قالب بروشور‌های ساده با طراحی جذاب در اختیار مخاطبان قرار داده می‌شود.
ارسال دیدگاه
