آرتریت روماتوئید بیماری خودایمنی مفصلی
بیتا مهدوی روزنامه نگار
آرتریت روماتوئید یک اختلال خودایمنی در مفاصل است که با آرتریت التهابی و همچنین درگیری خارج مفصلی مشخص می‌شود. این بیماری معمولاً مزمن بوده و اگر بدون درمان رها شود در درازمدت التهاب ناشی از آن می‌تواند به مفاصل آسیب برساند و موجب تخریب آن‌ها شود. علت روماتیسم مفصلی مشخص نیست اما به نظر می‌رسد به عوامل هورمونی یا محیطی و ارثی یا ژنتیک مربوط می‌شود. آمار جهانی شیوع این بیماری حدود 0.4 درصد تا 1 درصد است و براساس بررسی‌های به عمل آمده شیوع آن در ایران کمتر از 0.4 درصد است. روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) معمولاً بین ۳۵ تا ۶۰ سالگی بروز می‌کند و زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
دکتر مهرانگیز مقدم، فوق‌تخصص بیماری‌های روماتولوژی در مورد آرتریت روماتوئید و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی در طیف بیماری‌های روماتولوژی قرار دارد و نوعی بیماری خودایمنی است که به دلیل التهاب مایع سینوویال اطراف مفاصل منجر به تحریک و التهاب مفاصل بدن می‌شود. از آنجا که التهاب مایع اطراف مفاصل ضخامت آن را افزایش می‌دهد، در نتیجه به غضروف‌ها و استخوان‌های مرتبط با مفصل، به‌ویژه استخوان‌های کوچک حمله کرده و باعث تغیر شکل مفصلی و محدودیت حرکت مفصل می‌شود. این بیماری که معمولاً در خانم‌ها شایع‌تر است بیشتر در سنین 30 تا 50 سالگی دیده می‌شود. علت اصلی این بیماری مشخص نیست اما یک‌سری عوامل در بروز آرتریت روماتوئید دخالت دارند که هم علائم محیطی و هم علائم ژنتیکی را دربر می‌گیرند و می‌توانند فرد را مستعد بروز این بیماری کنند. از دیگر عواملی که خطر ابتلا را زیاد می‌کند می‌توان به افزایش سن به‌خصوص بعد از 60 سالگی، جنسیت که خانم‌ها دو تا سه برابر بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می‌شوند، افراد دارای ژن‌های خاص ژنوتیپ کلاس 2، استعمال دخانیات، خانم‌هایی که زایمان نداشته‌اند و چاقی بیش از حد اشاره کرد.»
علائم
او در مورد نشانه‌های این بیماری می‌افزاید: «علائمی که آرتریت روماتوئید ایجاد می‌کند به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ علائم مفصلی و علائم خارج مفصلی. شایع‌ترین علائم همان علائم مفصلی است که خود را به‌صورت خشکی صبحگاهی، درد‌ها و تورم مفصلی، کاهش وزن، حساس شدن مفصل، خستگی و ضعف نشان می‌دهد. معمولاً شایع‌ترین مفاصلی که درگیر می‌شوند مفاصل کوچک مانند انگشتان دست یا مچ دست، انگشتان پا یا مچ پا هستند. البته درگیری مفاصل بزرگ هم در این بیماری دیده می‌شود. یک‌سری از علائم دیگر خارج مفصلی است که می‌تواند با درگیری چشم، قلب، کلیه، ریه و پوست همراه باشد که این علائم نسبت به علائم مفصلی شایع نیستند.»
تشخیص
دکتر مقدم با بیان این مطلب که تشخیص زودرس روماتیسم مفصلی اهمیت بسیار زیادی دارد و این مسئله بر بهبود علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری تأثیر مستقیم دارد توضیح می‌دهد: «تشخیص آرتریت روماتوئید بر پایه شرح حالی است که بیمار به پزشک می‌دهد. همچنین معاینه و آزمایشات تخصصی انجام می‌شود. تشخیص آرتریت روماتوئید عمدتاً بر اساس علائم بالینی است اما یافته‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری نیز در تأیید تشخیص سودمند هستند. تصویربرداری از مفصل وسیله‌ای ارزشمند برای نه‌فقط تشخیص آرتریت روماتوئید، بلکه پیگیری پیشرفت هرگونه صدمه مفصلی است.»
درمان
او در مورد درمان آرتریت روماتوئید می‌گوید: «ما باید درمان را با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و تنظیم‌کننده سیستم ایمنی برای بیمار شروع کنیم. دو گروه عمده در درمان این بیماری عبارتند از داروهای ضدالتهابی استروئید (موسوم به کورتون) و غیر‌استروئید (مانند دیکلوفناک، بروفن). مدت‌زمان مصرف دارو نامعلوم اما طولانی است و بر اساس شدت بیماری و پاسخ به درمان تفاوت دارد. به همین دلیل لازم است از ابتدا به بیماران توضیحات لازم داده شود تا ظرفیت کافی برای ادامه درمان داشته باشند. در صورتی که درمان صحیح و به‌موقع انجام شود، در اکثر بیماران تمامی علائم بهبود یافته و از ایجاد تغییر شکل مفصل جلوگیری می‌شود. با توجه به اینکه درمان این بیماران به وسیله استروئید انجام می‌گیرد، با تنظیم مقدار دارو در حداقل مورد نیاز تا حدی می‌توان با عوارض مقابله کرد. یکی از مهم‌ترین عوارض استروئید، پوکی استخوان است که با مصرف کافی کلسیم و ویتامین (D) و برخی داروهای دیگر می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. در صورتی که بیمار از ابتدا پوکی استخوان داشته و تشخیص داده شود، با مصرف داروهای مناسب می‌توان به درمان آن نیز پرداخت. داروهای مورد استفاده مانند سایر داروهای شیمیایی عوارضی دارند که خوشبختانه شایع نیست و با مراجعات منظم پزشکی، معاینه و بررسی آزمایشات لازم می‌توان از تشخیص زودهنگام بهره برد و با آن‌ها مقابله کرد.»
در مواردی که آرتریت ملتهب شده و یا هیچ‌یک از این روش‌ها برای درمان مؤثر واقع نشود، پزشک انجام درمان با جراحی را توصیه خواهد کرد. جراحی آرتریت در این‌گونه افراد کمک می‌کند تا عملکرد مفصل بهتر شود و در نهایت درد و آسیب وارد شده به مفصل کاهش یابد.
بیشترین مورد استفاده از جراحی، در ترمیم تخریب مفاصل زانو، لگن و شانه است. هدف اصلی از جراحی، کاهش درد و کاهش ناتوانی حرکتی بیمار و افزایش دامنه حرکتی مفصل درگیر است. جراحی بر طبیعت بیماری تأثیری ندارد، بنابراین نمی‌تواند به‌عنوان یک درمان قطعی در نظر گرفته شود.
عود بیماری
این روماتولوژیست با بیان این مطلب که مهم‌ترین عاملی که سبب عود یا تشدید بیماری می‌شود، عدم استفاده صحیح از داروهای تجویز شده است، یادآور می‌شود: «از آنجا که دوره درمانی طولانی است، باید به تمام بیماران توضیح کافی داده شود و آن‌ها را به مصرف دارو ترغیب کرد. سایر عواملی که سبب عود بیماری می‌شوند شامل خستگی، کم‌خوابی، کار سنگین و استرس‌های روانی هستند. وجود محیط زندگی آرام و تغذیه مناسب و متعادل در بهبود سریع‌تر مؤثرند. در زمان فعالیت بیماری، به دلیل اینکه تقریباً تمام مفاصل ملتهب می‌شوند، انجام کار‌های روزمره و شخصی نیز دچار اختلال می‌شود. در این دوران باید از انجام فعالیت‌های اضافی و سنگین خودداری کرد؛ زیرا استراحت به خاموش شدن التهاب مفصلی کمک می‌کند. تا زمانی که مفاصل ملتهب است، نباید فشار اضافی بر آن‌ها تحمیل کرد. فیزیوتراپی و ورزش در مفاصل متورم مضر است اما حرکت‌درمانی پس از خاموش‌شدن التهاب و به تناسب تحمل مفصل می‌تواند به پیشگیری از ایجاد تغییر شکل و تحلیل عضلات کمک کند. باید از انجام ورزش‌های سنگین که با اعمال فشار بر مفاصل همراه است احتراز کرد».
دکتر مهرانگیز مقدم، فوق‌تخصص بیماری‌های روماتولوژی در مورد آرتریت روماتوئید و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی در طیف بیماری‌های روماتولوژی قرار دارد و نوعی بیماری خودایمنی است که به دلیل التهاب مایع سینوویال اطراف مفاصل منجر به تحریک و التهاب مفاصل بدن می‌شود. از آنجا که التهاب مایع اطراف مفاصل ضخامت آن را افزایش می‌دهد، در نتیجه به غضروف‌ها و استخوان‌های مرتبط با مفصل، به‌ویژه استخوان‌های کوچک حمله کرده و باعث تغیر شکل مفصلی و محدودیت حرکت مفصل می‌شود. این بیماری که معمولاً در خانم‌ها شایع‌تر است بیشتر در سنین 30 تا 50 سالگی دیده می‌شود. علت اصلی این بیماری مشخص نیست اما یک‌سری عوامل در بروز آرتریت روماتوئید دخالت دارند که هم علائم محیطی و هم علائم ژنتیکی را دربر می‌گیرند و می‌توانند فرد را مستعد بروز این بیماری کنند. از دیگر عواملی که خطر ابتلا را زیاد می‌کند می‌توان به افزایش سن به‌خصوص بعد از 60 سالگی، جنسیت که خانم‌ها دو تا سه برابر بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می‌شوند، افراد دارای ژن‌های خاص ژنوتیپ کلاس 2، استعمال دخانیات، خانم‌هایی که زایمان نداشته‌اند و چاقی بیش از حد اشاره کرد.»
علائم
او در مورد نشانه‌های این بیماری می‌افزاید: «علائمی که آرتریت روماتوئید ایجاد می‌کند به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ علائم مفصلی و علائم خارج مفصلی. شایع‌ترین علائم همان علائم مفصلی است که خود را به‌صورت خشکی صبحگاهی، درد‌ها و تورم مفصلی، کاهش وزن، حساس شدن مفصل، خستگی و ضعف نشان می‌دهد. معمولاً شایع‌ترین مفاصلی که درگیر می‌شوند مفاصل کوچک مانند انگشتان دست یا مچ دست، انگشتان پا یا مچ پا هستند. البته درگیری مفاصل بزرگ هم در این بیماری دیده می‌شود. یک‌سری از علائم دیگر خارج مفصلی است که می‌تواند با درگیری چشم، قلب، کلیه، ریه و پوست همراه باشد که این علائم نسبت به علائم مفصلی شایع نیستند.»
تشخیص
دکتر مقدم با بیان این مطلب که تشخیص زودرس روماتیسم مفصلی اهمیت بسیار زیادی دارد و این مسئله بر بهبود علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری تأثیر مستقیم دارد توضیح می‌دهد: «تشخیص آرتریت روماتوئید بر پایه شرح حالی است که بیمار به پزشک می‌دهد. همچنین معاینه و آزمایشات تخصصی انجام می‌شود. تشخیص آرتریت روماتوئید عمدتاً بر اساس علائم بالینی است اما یافته‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری نیز در تأیید تشخیص سودمند هستند. تصویربرداری از مفصل وسیله‌ای ارزشمند برای نه‌فقط تشخیص آرتریت روماتوئید، بلکه پیگیری پیشرفت هرگونه صدمه مفصلی است.»
درمان
او در مورد درمان آرتریت روماتوئید می‌گوید: «ما باید درمان را با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و تنظیم‌کننده سیستم ایمنی برای بیمار شروع کنیم. دو گروه عمده در درمان این بیماری عبارتند از داروهای ضدالتهابی استروئید (موسوم به کورتون) و غیر‌استروئید (مانند دیکلوفناک، بروفن). مدت‌زمان مصرف دارو نامعلوم اما طولانی است و بر اساس شدت بیماری و پاسخ به درمان تفاوت دارد. به همین دلیل لازم است از ابتدا به بیماران توضیحات لازم داده شود تا ظرفیت کافی برای ادامه درمان داشته باشند. در صورتی که درمان صحیح و به‌موقع انجام شود، در اکثر بیماران تمامی علائم بهبود یافته و از ایجاد تغییر شکل مفصل جلوگیری می‌شود. با توجه به اینکه درمان این بیماران به وسیله استروئید انجام می‌گیرد، با تنظیم مقدار دارو در حداقل مورد نیاز تا حدی می‌توان با عوارض مقابله کرد. یکی از مهم‌ترین عوارض استروئید، پوکی استخوان است که با مصرف کافی کلسیم و ویتامین (D) و برخی داروهای دیگر می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. در صورتی که بیمار از ابتدا پوکی استخوان داشته و تشخیص داده شود، با مصرف داروهای مناسب می‌توان به درمان آن نیز پرداخت. داروهای مورد استفاده مانند سایر داروهای شیمیایی عوارضی دارند که خوشبختانه شایع نیست و با مراجعات منظم پزشکی، معاینه و بررسی آزمایشات لازم می‌توان از تشخیص زودهنگام بهره برد و با آن‌ها مقابله کرد.»
در مواردی که آرتریت ملتهب شده و یا هیچ‌یک از این روش‌ها برای درمان مؤثر واقع نشود، پزشک انجام درمان با جراحی را توصیه خواهد کرد. جراحی آرتریت در این‌گونه افراد کمک می‌کند تا عملکرد مفصل بهتر شود و در نهایت درد و آسیب وارد شده به مفصل کاهش یابد.
بیشترین مورد استفاده از جراحی، در ترمیم تخریب مفاصل زانو، لگن و شانه است. هدف اصلی از جراحی، کاهش درد و کاهش ناتوانی حرکتی بیمار و افزایش دامنه حرکتی مفصل درگیر است. جراحی بر طبیعت بیماری تأثیری ندارد، بنابراین نمی‌تواند به‌عنوان یک درمان قطعی در نظر گرفته شود.
عود بیماری
این روماتولوژیست با بیان این مطلب که مهم‌ترین عاملی که سبب عود یا تشدید بیماری می‌شود، عدم استفاده صحیح از داروهای تجویز شده است، یادآور می‌شود: «از آنجا که دوره درمانی طولانی است، باید به تمام بیماران توضیح کافی داده شود و آن‌ها را به مصرف دارو ترغیب کرد. سایر عواملی که سبب عود بیماری می‌شوند شامل خستگی، کم‌خوابی، کار سنگین و استرس‌های روانی هستند. وجود محیط زندگی آرام و تغذیه مناسب و متعادل در بهبود سریع‌تر مؤثرند. در زمان فعالیت بیماری، به دلیل اینکه تقریباً تمام مفاصل ملتهب می‌شوند، انجام کار‌های روزمره و شخصی نیز دچار اختلال می‌شود. در این دوران باید از انجام فعالیت‌های اضافی و سنگین خودداری کرد؛ زیرا استراحت به خاموش شدن التهاب مفصلی کمک می‌کند. تا زمانی که مفاصل ملتهب است، نباید فشار اضافی بر آن‌ها تحمیل کرد. فیزیوتراپی و ورزش در مفاصل متورم مضر است اما حرکت‌درمانی پس از خاموش‌شدن التهاب و به تناسب تحمل مفصل می‌تواند به پیشگیری از ایجاد تغییر شکل و تحلیل عضلات کمک کند. باید از انجام ورزش‌های سنگین که با اعمال فشار بر مفاصل همراه است احتراز کرد».
ارسال دیدگاه
