«سرباز ماهر» چه منافعی برای بازار کار کشور دارد؟
نوشین مقدم‌پناه روزنامه نگار
آموزش مهارت‌های فردی، اجتماعی و تخصصی، بایستی در برنامه‌های مهارتآموزی به سربازان وظیفه گنجانده شود. یک سرباز منقضی خدمت باید تخصص لازم را کسب کرده باشد، بتواند به خوبی از پس تعامل سازنده در بازار کار کشور برآید، در مصاحبه‌های شغلی موفق شود و در کارگاه محل اشتغال خود، نقش مثبت و سازنده ایفا کند. در عین حال، برای سربازان ماهر، مشوق‌های بسیاری در نظر گرفته شده که فقط محدود به پرداخت تسهیلات اشتغال‌زایی با سود اندک نیست. اعطای یک ماه کسری خدمت، تعیین سازمان محل خدمت، تعویق اعزام به مدت حداکثر شش ماه، انتخاب استان محل خدمت، بخشش اضافه خدمت سنواتی سربازان، استفاده از یک ماه مرخصی، اعطای یک درجه بالاتر، استفاده از سرباز ماهر به‌عنوان کمک مربی و مربی در نیروهای مسلح، به‌کارگیری تخصصی و اولویت برای استخدام در نیروهای مسلح از جمله مشوق‌های موجود برای سربازان ماهر است.
شانزدهم آبان‌ماه سال جاری، معاون وزیر کار از کسب آموزش مهارتی بیش از ۹۴ هزار سرباز وظیفه در کشور خبر داد. این مهارتآموزی مدون و نظام‌یافته برای جامعه بزرگی از جوانان جویای کار، یک اتفاق مثبت و خبری خوش برای بازار کار کشور تلقی می‌شود.
غلامحسین محمدی، معاون وزیر کار و سرپرست سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای از کسب آموزش‌های مهارتی توسط ۹۴ هزار و ۲۶۹ سرباز وظیفه و تربیت ۲۸۴ مربی پایور در هفت ماه سال جاری خبر داد و گفت: «افراد برای ورود به بازار کسب‌و‌کار، نیازمند مهارت‌های تخصصی و عمومی هستند و باید با توجه به زیرساخت‌های جغرافیایی و آمایش منطقه، مناسبت‌ترین و بهترین آموزش‌های مهارتی با هدف اتصال آموزش‌ها به بازار کار ارائه شود.»
داده‌های آماری مربوط به مهارتآموزی سربازان
براساس آمارهای اعلامی، بیش از ۹۴ هزار سرباز وظیفه در هفت‌ماهه آغازین سال جاری از دوره‌های آموزشی سازمان فنی و حرفه‌ای کشور بهره‌مند شده‌اند که رقم قابل‌توجهی است. نتایج یک کار تحقیقی به نام «تأثیر مهارت‌ورزی سربازان بر زندگی آنان بعد از رهایی از خدمت سربازی» که در سال ۹۸ در دانشگاه دفاع ملی انجام شد، از نتایج مثبت مهارتآموزی سربازان بر زندگی آن‌ها، بعد از خاتمه خدمت سربازی حکایت دارد. نتایج این کار پژوهشی مبتنی بر پرسشنامه نشان می‌دهد که ۲۶ عامل در مهارت‌ورزی حین خدمت کارکنان وظیفه مؤثر است و این ۲۶ عامل بر زندگی پس از خدمت آنان نیز طبق نظر جامعه آماری مؤثر هستند. ۹۲ درصد این عوامل اثر مثبت و مستقیم با زندگی بعد خدمت کارکنان وظیفه داشته و فقط هشت درصد از عوامل اثر منفی و معکوس دارند.
حالا به نظر می‌رسد آن‌گونه که در نشست هم‌اندیشی معاون وزیر و سرپرست سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح مطرح شده، مهارتآموزی مؤثر به بخشی غیرقابل انفکاک از ساختار نظام وظیفه کشور تبدیل شده، به‌طوری که دوران خدمت وظیفه یک حلقه از زنجیره اشتغال در نظر گرفته می‌شود.
هدف، تسهیل‌گری یافتن شغل برای جوانانی است که دوره نظام وظیفه خود را به پایان برده‌اند. سرپرست سازمان فنی و حرفه‌ای کشور با بیان اینکه دوران سربازی، بهترین فرصت برای کسب مهارت و دستیابی به اشتغال است، گفت: «دوران خدمت مقدس، بهترین روزهای عمر جوانان ایرانی است که با کسب آموزش‌های مهارتی در این ایام، آینده آنان در پیدا کردن شغل مناسب و زمینه‌سازی برای رقم خوردن آینده‌ای روشن تضمین خواهد شد و سربازان وظیفه عمومی با کسب آموزش‌های مهارتی به زنجیره اشتغال متصل می‌شوند.»
اجرای سند ملی مهارتآموزی
یک اتفاق مثبت در مسیر آموزش مهارت به سربازان وظیفه، اجرای سند ملی مهارتآموزی و اشتغال سربازان است. سردار محمدجواد زاده‌کمند، فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح با اشاره به اجرای این سند گفت: «با هدف توسعه اشتغال جوانان و تحقق سند ملی مهارتآموزی و اشتغال کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در سال ۱۴۰۳، برنامه‌ریزی اعطای تسهیلات خوداشتغالی برای سربازان ماهر منقضی خدمت صورت گرفته است.»
او افزود: «پس از گذشت هفت سال درباره ورود گسترده نیروهای مسلح در مهارتآموزی، بیش از ۸۷۰ هزار سرباز را تحت پوشش مهارت تخصصی و ۸۳۰ هزار نفر را نیز تحت‌پوشش بسته مهارت عمومی قرار داده‌ایم.»
در ۲۷ آبان‌ماه سال ۱۴۰۰، سرپرست وقت معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزیر کشور، از ابلاغ سند ملی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح به استانداران سراسر کشور خبر داد. محسن کوشش‌تبار گفت: «طرح جامع مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح به دنبال افزایش جذابیت خدمت وظیفه عمومی برای جامعه، ایجاد نشاط برای سربازان و ارتقای مهارت برای ورود به بازار کار و اشتغال است.»
او ادامه داد: «همه اقدامات و برنامه‌ریزی صورت گرفته با هدف رسیدن به اشتغال پایدار جوانان انجام می‌شود و برای همین منظور مبلغ دو هزار میلیارد تومان تسهیلات جهت حمایت از طرحهای کسب‌و‌کار سربازان منقضی خدمت در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ دیده شده است که امیدواریم با تسهیل روند پرداخت منابع از سوی بانکهای عامل، زمینه شروع کسب‌و‌کار برای جوانان پس از اتمام خدمت سربازی فراهم شود.»
سند ملی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در هشتاد و یکمین جلسه شورای‌عالی اشتغال کشور به ریاست رئیس‌جمهور وقت در تاریخ ششم آبان ماه ۱۴۰۰ تصویب و به تمام دستگاه‌های اجرایی کشوری و لشکری جهت اقدام ابلاغ شد. این سند مهارتآموزی دارای چهار سیاست راهبردی، ۱۵ سیاست اجرایی، ۵۴ دستاورد، ۵۹ برون‌داد و ۷۶ اقدام عمده است و بالغ بر ۴۰ دستگاه کشوری و لشکری را برای نقش‌آفرینی در حوزه مهارتآموزی و اشتغال کارکنان وظیفه پای کار می‌آورد.
متولی و محور اصلی اجرای این سند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و قرارگاه مرکزی مهارتآموزی ستاد کل نیروهای مسلح بوده و دبیرخانه آن در قرارگاه مرکزی مهارتآموزی تشکیل شده است.
در زمان رونمایی از این سند در پاییز ۱۴۰۰ هدف کلی، تحقق شعار سرباز ماهر و ایجاد اشتغال پایدار با همکاری و هم‌گرایی دستگاه‌های کشوری و لشکری عنوان شد، به‌گونه‌ای که تعداد سربازان ماهر کشور از مرز یک میلیون نفر فراتر رود.
مشوق‌های مختلف برای سربازان ماهر
پرداخت تسهیلات اشتغال‌زایی به سربازان ماهر منقضی خدمت و اختصاص اعتبار مناسب برای آن، یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های اجرایی سند مهارتآموزی سربازان نظام وظیفه است که برای سربازان منقضی خدمتی که در دوران سربازی در دوره‌های مهارتی سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کرده‌اند، به نوعی نقش مشوق را ایفا می‌کند. در سال جاری ظرفیت تسهیلات سربازان ماهر برای بیست هزار نفر از مشمولان در نظر گرفته شده و در شهریورماه اعلام شد: «سربازان ماهر منقضی خدمت واجد شرایطی که حداکثر پنج سال از تاریخ ترخیص آن‌ها گذشته، می‌توانند از تسهیلات خوداشتغالی بهره مند شوند. اکنون سقف پرداخت این تسهیلات ۱۵۰ میلیون تومان با بازپرداخت هفت ساله و کارمزد چهار درصد خواهد بود.» به گفته مسئولان، در این طرح مبلغی بالغ بر 2700 میلیارد تومان اعتبار قرض‌الحسنه برای این امر مصوب و قدرالسهم هر استان و هر بانک از اعتبار مذکور برای ۳۱ استان مشخص و بخشنامه مربوطه از طریق مبادی ذی‌ربط به تمامی بانکهای عامل و استانداران محترم جهت اجرا ابلاغ شده است.
در این میان، ظاهراً برای برخورداری از مشوق‌های در نظر گرفته شده، تمایزی میان مهارتآموزی قبل و مهارتآموزی در حین خدمت سربازی نیست. «سرباز ماهر» واژه‌ای کلی و جامع است که به تمام سربازانی که واجد مهارت‌های خاص مورد نیاز بازار اشتغال هستند، اطلاق می‌شود؛ چه بخش اعظم این مهارت‌ها را قبل از ورود به خدمت سربازی کسب کرده باشند و چه صفر کیلومتر باشند و در دوران سربازی در دوره‌های آموزشی سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کنند.
در اردیبهشت‌ماه امسال سردار کمالی، مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در این رابطه گفت: «اعطای مشوق‌های سربازان ماهر از ۱۵ اردیبهشت عملیاتی خواهد شد. مهارت‌آموزان به چهار گروه دوره‌های کوتاه‌مدت، فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش، گروه پزشکی و پیراپزشکی و فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها تقسیم می‌شوند.»
او ادامه داد: «دوره‌هایی که در فنی و حرفه‌ای، جهاد کشاورزی، جهاد دانشگاهی و فناوری اطلاعات سپری می‌شوند، کوتاه‌مدت هستند. این گروه با کسب ۲۴۰ امتیاز می‌توانند از بالاترین مشوق استفاده کنند و اگر فردی امتیاز کمتری کسب کند، از مشوق‌های کمتری بهره‌مند می‌شود.»
سردار کمالی با بیان اینکه امتیازها را به سه دسته تقسیم کرده‌ایم و برای ورود به مشوق کسب حداقل ۸۰ امتیاز نیاز است، یادآور شد: «امتیاز ۸۰ تا ۱۶۰ جزو گروه اول مشوق محسوب می‌شود که به‌عنوان مثال در کسری خدمت و مرخصی، ۱۰ روز کسری یا مرخصی به این گروه تعلق می‌گیرد. در گروه دوم مشوق‌ها مشمولان باید ۱۶۱ تا ۲۳۹ امتیاز کسب کنند که در این صورت از بیست روز مرخصی یا کسری بهره‌مند می‌شوند اما در گروه سوم افراد می‌توانند از مشوق به‌صورت کامل بهره‌مند شوند و ۲۴۰ امتیاز برای این گروه نیاز است.»
نتایج عملی مهارتآموزی به سربازان
حال باید دید امتیازات مهارتآموزی به سربازان و در بُعدی فراتر، پرداخت مشوق‌های مالی و تشویق‌های غیرمالی به سربازان ماهر چیست. آرمین خوشوقتی، کارشناس حقوق و روابط کار در پاسخ به این پرسش به «آتیه نو» گفت: «دلیل بسیاری از ضعف‌های کنونی بازار کار کشور، فقدان نیروی کار ماهر است. کارفرمایان گاهی دربه‌در به دنبال کارگر متخصص و ماهر هستند و در موارد بسیاری، حتی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز به‌اندازه کافی ماهر نیستند و نمی‌توانند نیازمندی‌های واقعی بازار کار کشور را برآورده سازند. طرح مهارتآموزی به سربازان وظیفه را بایستی در راستای تلاش برای جبران این نقیصه ساختاری ارزیابی کرد.»
او اضافه کرد: «سربازان عموماً هنگام ورود به خدمت سربازی، بدون مهارت یا دارای مهارت ناکافی هستند. لاجرم اگر در دو سال خدمت وظیفه، تلاشی برای آموزش مهارت به آن‌ها نشود و با همان وضعیت بعد از دو سال وارد بازار کار کشور شوند، در واقع به احتمال زیاد اکثریت آن‌ها به جمع بیکاران جویای کار خواهند پیوست و موفق به یافتن شغل مناسب نمی‌شوند.»
خوشوقتی با بیان اینکه مهارتآموزی به سربازان وظیفه و اعطای مشوق به سربازان ماهر یا نیمه‌ماهر، هر دو طرحهای مثبتی هستند که سطح کلی تخصص در میان نیروی انسانی کشور را ارتقا می‌بخشند نکته اصلی را سطح و کیفیت دوره‌های مهارتآموزی دانست و تأکید کرد: «برخی دوره‌های مهارتآموزی سازمان فنی و حرفه‌ای چندان با نیازهای واقعی بازار کار تطابق ندارند؛ لذا بایستی در کیفیت و سیلابس آموزشی این دوره‌ها تجدیدنظر صورت پذیرد. آموزش‌هایی به کار سربازان جوان می‌آید که منطبق بر نیازهای واقعی کارآفرینان و کارفرمایان باشد و این ضرورت در مورد مشاغل جدید از جمله استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر پدیدار می‌شود.» به گفته او، آموزش مهارت‌های فردی، اجتماعی و تخصصی بایستی در برنامه‌های مهارتآموزی به سربازان وظیفه گنجانده شود. او ادامه داد: «یک سرباز منقضی خدمت باید تخصص لازم را کسب کرده باشد، بتواند به خوبی از پس تعامل سازنده در بازار کار کشور برآید، در مصاحبه‌های شغلی موفق شود و در کارگاه محل اشتغال خود، نقش مثبت و سازنده ایفا کند.»
امروزه مهارتآموزی به سربازان وظیفه در بخش‌های مختلف نیروهای مسلح کشور، یک طرح لازم‌الاجرا و برای همه سربازان الزامی است. با وجود اینکه این طرح از سال ۹۶ آغاز شد، در ابتدا اجباری نبود و سربازان بنا بر نیاز و خواسته خود در آن شرکت می‌کردند. در پایان سال ۱۴۰۱ یادگیری مهارت اجباری شد و سربازان موظف شدند برای به پایان رساندن دوران خدمت و دریافت کارت پایان خدمت، در این طرح شرکت کنند و در زمینه مهارت‌های مربوط به شغل و استعداد خود آموزش ببینند تا بتوانند مدرک طرح سرباز ماهر را به دست آورند. حتی سربازانی که معافیت پزشکی دارند و یا از دیگر معافیت‌های سربازی استفاده کرده‌اند نیز باید در این دوره‌ها شرکت کنند و مهارت بیاموزند. اعلام شده که «این قانون اجباری و بلااستثنا است.»
این طرح در سه بخش پیش از خدمت شامل مصاحبه با نیروهای آماده اعزام و کشف مهارت‌ها و علاقه‌مندی‌های آن‌ها، ضمن خدمت که الزام به شرکت در دوره‌های معرفی شده است و پس از انقضای خدمت که معرفی به ارگان‌ها و دریافت تسهیلات را دربرمی‌گیرد، تقسیم می‌شود. خوشوقتی گفت: «میزان موفقیت واقعی این طرح در چند سال آینده، بعد از استقرار واقعی سربازان ماهر در بازار کار کشور مشخص می‌شود. مثلاً باید ببینیم چه تعداد از ۹۴ هزار سربازی که در هفت‌ماهه نخست امسال آموزش مهارتی دیده‌اند، موفق می‌شوند اشتغال پایدار و شایسته کسب کنند.»
شانزدهم آبان‌ماه سال جاری، معاون وزیر کار از کسب آموزش مهارتی بیش از ۹۴ هزار سرباز وظیفه در کشور خبر داد. این مهارتآموزی مدون و نظام‌یافته برای جامعه بزرگی از جوانان جویای کار، یک اتفاق مثبت و خبری خوش برای بازار کار کشور تلقی می‌شود.
غلامحسین محمدی، معاون وزیر کار و سرپرست سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای از کسب آموزش‌های مهارتی توسط ۹۴ هزار و ۲۶۹ سرباز وظیفه و تربیت ۲۸۴ مربی پایور در هفت ماه سال جاری خبر داد و گفت: «افراد برای ورود به بازار کسب‌و‌کار، نیازمند مهارت‌های تخصصی و عمومی هستند و باید با توجه به زیرساخت‌های جغرافیایی و آمایش منطقه، مناسبت‌ترین و بهترین آموزش‌های مهارتی با هدف اتصال آموزش‌ها به بازار کار ارائه شود.»
داده‌های آماری مربوط به مهارتآموزی سربازان
براساس آمارهای اعلامی، بیش از ۹۴ هزار سرباز وظیفه در هفت‌ماهه آغازین سال جاری از دوره‌های آموزشی سازمان فنی و حرفه‌ای کشور بهره‌مند شده‌اند که رقم قابل‌توجهی است. نتایج یک کار تحقیقی به نام «تأثیر مهارت‌ورزی سربازان بر زندگی آنان بعد از رهایی از خدمت سربازی» که در سال ۹۸ در دانشگاه دفاع ملی انجام شد، از نتایج مثبت مهارتآموزی سربازان بر زندگی آن‌ها، بعد از خاتمه خدمت سربازی حکایت دارد. نتایج این کار پژوهشی مبتنی بر پرسشنامه نشان می‌دهد که ۲۶ عامل در مهارت‌ورزی حین خدمت کارکنان وظیفه مؤثر است و این ۲۶ عامل بر زندگی پس از خدمت آنان نیز طبق نظر جامعه آماری مؤثر هستند. ۹۲ درصد این عوامل اثر مثبت و مستقیم با زندگی بعد خدمت کارکنان وظیفه داشته و فقط هشت درصد از عوامل اثر منفی و معکوس دارند.
حالا به نظر می‌رسد آن‌گونه که در نشست هم‌اندیشی معاون وزیر و سرپرست سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح مطرح شده، مهارتآموزی مؤثر به بخشی غیرقابل انفکاک از ساختار نظام وظیفه کشور تبدیل شده، به‌طوری که دوران خدمت وظیفه یک حلقه از زنجیره اشتغال در نظر گرفته می‌شود.
هدف، تسهیل‌گری یافتن شغل برای جوانانی است که دوره نظام وظیفه خود را به پایان برده‌اند. سرپرست سازمان فنی و حرفه‌ای کشور با بیان اینکه دوران سربازی، بهترین فرصت برای کسب مهارت و دستیابی به اشتغال است، گفت: «دوران خدمت مقدس، بهترین روزهای عمر جوانان ایرانی است که با کسب آموزش‌های مهارتی در این ایام، آینده آنان در پیدا کردن شغل مناسب و زمینه‌سازی برای رقم خوردن آینده‌ای روشن تضمین خواهد شد و سربازان وظیفه عمومی با کسب آموزش‌های مهارتی به زنجیره اشتغال متصل می‌شوند.»
اجرای سند ملی مهارتآموزی
یک اتفاق مثبت در مسیر آموزش مهارت به سربازان وظیفه، اجرای سند ملی مهارتآموزی و اشتغال سربازان است. سردار محمدجواد زاده‌کمند، فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح با اشاره به اجرای این سند گفت: «با هدف توسعه اشتغال جوانان و تحقق سند ملی مهارتآموزی و اشتغال کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در سال ۱۴۰۳، برنامه‌ریزی اعطای تسهیلات خوداشتغالی برای سربازان ماهر منقضی خدمت صورت گرفته است.»
او افزود: «پس از گذشت هفت سال درباره ورود گسترده نیروهای مسلح در مهارتآموزی، بیش از ۸۷۰ هزار سرباز را تحت پوشش مهارت تخصصی و ۸۳۰ هزار نفر را نیز تحت‌پوشش بسته مهارت عمومی قرار داده‌ایم.»
در ۲۷ آبان‌ماه سال ۱۴۰۰، سرپرست وقت معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزیر کشور، از ابلاغ سند ملی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح به استانداران سراسر کشور خبر داد. محسن کوشش‌تبار گفت: «طرح جامع مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح به دنبال افزایش جذابیت خدمت وظیفه عمومی برای جامعه، ایجاد نشاط برای سربازان و ارتقای مهارت برای ورود به بازار کار و اشتغال است.»
او ادامه داد: «همه اقدامات و برنامه‌ریزی صورت گرفته با هدف رسیدن به اشتغال پایدار جوانان انجام می‌شود و برای همین منظور مبلغ دو هزار میلیارد تومان تسهیلات جهت حمایت از طرحهای کسب‌و‌کار سربازان منقضی خدمت در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ دیده شده است که امیدواریم با تسهیل روند پرداخت منابع از سوی بانکهای عامل، زمینه شروع کسب‌و‌کار برای جوانان پس از اتمام خدمت سربازی فراهم شود.»
سند ملی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در هشتاد و یکمین جلسه شورای‌عالی اشتغال کشور به ریاست رئیس‌جمهور وقت در تاریخ ششم آبان ماه ۱۴۰۰ تصویب و به تمام دستگاه‌های اجرایی کشوری و لشکری جهت اقدام ابلاغ شد. این سند مهارتآموزی دارای چهار سیاست راهبردی، ۱۵ سیاست اجرایی، ۵۴ دستاورد، ۵۹ برون‌داد و ۷۶ اقدام عمده است و بالغ بر ۴۰ دستگاه کشوری و لشکری را برای نقش‌آفرینی در حوزه مهارتآموزی و اشتغال کارکنان وظیفه پای کار می‌آورد.
متولی و محور اصلی اجرای این سند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و قرارگاه مرکزی مهارتآموزی ستاد کل نیروهای مسلح بوده و دبیرخانه آن در قرارگاه مرکزی مهارتآموزی تشکیل شده است.
در زمان رونمایی از این سند در پاییز ۱۴۰۰ هدف کلی، تحقق شعار سرباز ماهر و ایجاد اشتغال پایدار با همکاری و هم‌گرایی دستگاه‌های کشوری و لشکری عنوان شد، به‌گونه‌ای که تعداد سربازان ماهر کشور از مرز یک میلیون نفر فراتر رود.
مشوق‌های مختلف برای سربازان ماهر
پرداخت تسهیلات اشتغال‌زایی به سربازان ماهر منقضی خدمت و اختصاص اعتبار مناسب برای آن، یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های اجرایی سند مهارتآموزی سربازان نظام وظیفه است که برای سربازان منقضی خدمتی که در دوران سربازی در دوره‌های مهارتی سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کرده‌اند، به نوعی نقش مشوق را ایفا می‌کند. در سال جاری ظرفیت تسهیلات سربازان ماهر برای بیست هزار نفر از مشمولان در نظر گرفته شده و در شهریورماه اعلام شد: «سربازان ماهر منقضی خدمت واجد شرایطی که حداکثر پنج سال از تاریخ ترخیص آن‌ها گذشته، می‌توانند از تسهیلات خوداشتغالی بهره مند شوند. اکنون سقف پرداخت این تسهیلات ۱۵۰ میلیون تومان با بازپرداخت هفت ساله و کارمزد چهار درصد خواهد بود.» به گفته مسئولان، در این طرح مبلغی بالغ بر 2700 میلیارد تومان اعتبار قرض‌الحسنه برای این امر مصوب و قدرالسهم هر استان و هر بانک از اعتبار مذکور برای ۳۱ استان مشخص و بخشنامه مربوطه از طریق مبادی ذی‌ربط به تمامی بانکهای عامل و استانداران محترم جهت اجرا ابلاغ شده است.
در این میان، ظاهراً برای برخورداری از مشوق‌های در نظر گرفته شده، تمایزی میان مهارتآموزی قبل و مهارتآموزی در حین خدمت سربازی نیست. «سرباز ماهر» واژه‌ای کلی و جامع است که به تمام سربازانی که واجد مهارت‌های خاص مورد نیاز بازار اشتغال هستند، اطلاق می‌شود؛ چه بخش اعظم این مهارت‌ها را قبل از ورود به خدمت سربازی کسب کرده باشند و چه صفر کیلومتر باشند و در دوران سربازی در دوره‌های آموزشی سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کنند.
در اردیبهشت‌ماه امسال سردار کمالی، مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارتآموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در این رابطه گفت: «اعطای مشوق‌های سربازان ماهر از ۱۵ اردیبهشت عملیاتی خواهد شد. مهارت‌آموزان به چهار گروه دوره‌های کوتاه‌مدت، فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش، گروه پزشکی و پیراپزشکی و فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها تقسیم می‌شوند.»
او ادامه داد: «دوره‌هایی که در فنی و حرفه‌ای، جهاد کشاورزی، جهاد دانشگاهی و فناوری اطلاعات سپری می‌شوند، کوتاه‌مدت هستند. این گروه با کسب ۲۴۰ امتیاز می‌توانند از بالاترین مشوق استفاده کنند و اگر فردی امتیاز کمتری کسب کند، از مشوق‌های کمتری بهره‌مند می‌شود.»
سردار کمالی با بیان اینکه امتیازها را به سه دسته تقسیم کرده‌ایم و برای ورود به مشوق کسب حداقل ۸۰ امتیاز نیاز است، یادآور شد: «امتیاز ۸۰ تا ۱۶۰ جزو گروه اول مشوق محسوب می‌شود که به‌عنوان مثال در کسری خدمت و مرخصی، ۱۰ روز کسری یا مرخصی به این گروه تعلق می‌گیرد. در گروه دوم مشوق‌ها مشمولان باید ۱۶۱ تا ۲۳۹ امتیاز کسب کنند که در این صورت از بیست روز مرخصی یا کسری بهره‌مند می‌شوند اما در گروه سوم افراد می‌توانند از مشوق به‌صورت کامل بهره‌مند شوند و ۲۴۰ امتیاز برای این گروه نیاز است.»
نتایج عملی مهارتآموزی به سربازان
حال باید دید امتیازات مهارتآموزی به سربازان و در بُعدی فراتر، پرداخت مشوق‌های مالی و تشویق‌های غیرمالی به سربازان ماهر چیست. آرمین خوشوقتی، کارشناس حقوق و روابط کار در پاسخ به این پرسش به «آتیه نو» گفت: «دلیل بسیاری از ضعف‌های کنونی بازار کار کشور، فقدان نیروی کار ماهر است. کارفرمایان گاهی دربه‌در به دنبال کارگر متخصص و ماهر هستند و در موارد بسیاری، حتی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز به‌اندازه کافی ماهر نیستند و نمی‌توانند نیازمندی‌های واقعی بازار کار کشور را برآورده سازند. طرح مهارتآموزی به سربازان وظیفه را بایستی در راستای تلاش برای جبران این نقیصه ساختاری ارزیابی کرد.»
او اضافه کرد: «سربازان عموماً هنگام ورود به خدمت سربازی، بدون مهارت یا دارای مهارت ناکافی هستند. لاجرم اگر در دو سال خدمت وظیفه، تلاشی برای آموزش مهارت به آن‌ها نشود و با همان وضعیت بعد از دو سال وارد بازار کار کشور شوند، در واقع به احتمال زیاد اکثریت آن‌ها به جمع بیکاران جویای کار خواهند پیوست و موفق به یافتن شغل مناسب نمی‌شوند.»
خوشوقتی با بیان اینکه مهارتآموزی به سربازان وظیفه و اعطای مشوق به سربازان ماهر یا نیمه‌ماهر، هر دو طرحهای مثبتی هستند که سطح کلی تخصص در میان نیروی انسانی کشور را ارتقا می‌بخشند نکته اصلی را سطح و کیفیت دوره‌های مهارتآموزی دانست و تأکید کرد: «برخی دوره‌های مهارتآموزی سازمان فنی و حرفه‌ای چندان با نیازهای واقعی بازار کار تطابق ندارند؛ لذا بایستی در کیفیت و سیلابس آموزشی این دوره‌ها تجدیدنظر صورت پذیرد. آموزش‌هایی به کار سربازان جوان می‌آید که منطبق بر نیازهای واقعی کارآفرینان و کارفرمایان باشد و این ضرورت در مورد مشاغل جدید از جمله استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر پدیدار می‌شود.» به گفته او، آموزش مهارت‌های فردی، اجتماعی و تخصصی بایستی در برنامه‌های مهارتآموزی به سربازان وظیفه گنجانده شود. او ادامه داد: «یک سرباز منقضی خدمت باید تخصص لازم را کسب کرده باشد، بتواند به خوبی از پس تعامل سازنده در بازار کار کشور برآید، در مصاحبه‌های شغلی موفق شود و در کارگاه محل اشتغال خود، نقش مثبت و سازنده ایفا کند.»
امروزه مهارتآموزی به سربازان وظیفه در بخش‌های مختلف نیروهای مسلح کشور، یک طرح لازم‌الاجرا و برای همه سربازان الزامی است. با وجود اینکه این طرح از سال ۹۶ آغاز شد، در ابتدا اجباری نبود و سربازان بنا بر نیاز و خواسته خود در آن شرکت می‌کردند. در پایان سال ۱۴۰۱ یادگیری مهارت اجباری شد و سربازان موظف شدند برای به پایان رساندن دوران خدمت و دریافت کارت پایان خدمت، در این طرح شرکت کنند و در زمینه مهارت‌های مربوط به شغل و استعداد خود آموزش ببینند تا بتوانند مدرک طرح سرباز ماهر را به دست آورند. حتی سربازانی که معافیت پزشکی دارند و یا از دیگر معافیت‌های سربازی استفاده کرده‌اند نیز باید در این دوره‌ها شرکت کنند و مهارت بیاموزند. اعلام شده که «این قانون اجباری و بلااستثنا است.»
این طرح در سه بخش پیش از خدمت شامل مصاحبه با نیروهای آماده اعزام و کشف مهارت‌ها و علاقه‌مندی‌های آن‌ها، ضمن خدمت که الزام به شرکت در دوره‌های معرفی شده است و پس از انقضای خدمت که معرفی به ارگان‌ها و دریافت تسهیلات را دربرمی‌گیرد، تقسیم می‌شود. خوشوقتی گفت: «میزان موفقیت واقعی این طرح در چند سال آینده، بعد از استقرار واقعی سربازان ماهر در بازار کار کشور مشخص می‌شود. مثلاً باید ببینیم چه تعداد از ۹۴ هزار سربازی که در هفت‌ماهه نخست امسال آموزش مهارتی دیده‌اند، موفق می‌شوند اشتغال پایدار و شایسته کسب کنند.»
ارسال دیدگاه
