این روزها باز هم زمزمه عرضه خودرو در بورس کالا بعد از یک‌سال‌ونیم به گوش می‌رسد. حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه گفت: «با جدیت به‌دنبال عرضه خودروهای صفر کیلومتر داخلی و وارداتی در بورس کالا هستیم و در این خصوص رایزنی‌هایی نیز صورت گرفته است.»
صیدی با تأکید بر اینکه هزینه مبادله، یک مبحث مهم در اقتصاد است که بورس کالا می‌تواند به کاهش آن کمک کند، افزود: «وقتی یک خودرو در کارخانه ۵۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد اما همان محصول در بازار و برای مصرف‌کننده ۸۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود، یعنی با یک هزینه واسطه‌گری و نه هزینه معاملاتی مواجه هستیم. اینجا کارکرد بورس کالا می‌تواند با یک قیمت منصفانه محصول را مبادله کند.»
احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران نیز با بیان اینکه این نهاد از عرضه دوباره خودرو در بورس کالا دفاع می‌کند، توضیح داد: «قیمت‌هایی که در بورس کالا برای خودروها کشف می‌شود، هم به نفع مصرف‌کننده است و هم به نفع خودروساز، چون این نرخ‌ها نسبت به بازار، پایین‌تر ثبت خواهد شد و در این مسیر خودروسازان ضرر نمی‌کنند و از سوی دیگر از نرخ بازار آزاد هم بسیار پایین‌تر است که مصرف‌کننده هم از محل آن بهره می‌برد.»
دبیر انجمن خودروسازان افزود: «تصمیم‌گیران و مدیران ارشد دولت چهاردهم می‌بایست از فروش خودرو در حاشیه بازار حمایت کنند و مانع عرضه خودرو از طریق بورس کالا نشوند.» نعمت‌بخش با اشاره به تجربه تنظیم بازار خودرو در سه دهه گذشته، ادامه داد: «در دهه ۷۰ زمانی که اختلاف قیمت بازار و کارخانه زیاد شد، شورای اقتصاد در سال ۷۳ مصوب کرد که خودرو در حاشیه بازار به فروش برسد که این موضوع تجربه قابل‌توجهی را برای کشور در عرضه خودرو رقم زد.»
بر همین مبنا، سال‌ها خودروها با نرخی منطقی به فروش می‌رسید، نمودارها نشان می‌دهد وقتی خودرو در حاشیه بازار به فروش برسد خودرو ظرف سه ماه تک‌نرخی می‌شود و تقاضاهای غیرمصرفی و سفته‌بازانه که هشت هزار میلیارد تومان تخمین زده شده، از این بازار خارج می‌شود.
 
بورسی شدن خودرو چه اثراتی دارد؟
نگاهی به معاملات ۶۸ هزار و ۲۱۵ دستگاه خودرو به ارزش ۴۱ هزار و ۵۶۴ میلیارد تومان در بورس کالا نشان می‌دهد که این حجم معامله با وجود آنکه محدود بود اما اثرات بسیار ارزشمندی در صنعت و بازار خودرو داشت و رقمی معادل ۱۵هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان سود به تولیدکنندگان خودرویی رسید که از قیمت‌گذاری دستوری رها شده بودند.
 این خودروسازان موفق شدند محصولات خود را با نرخی بالاتر از قیمت دستوری و البته بسیار کمتر از قیمت‌های غیررسمی بازار به فروش برسانند. همین موضوع از عوامل اصلی تعادل‌بخشی به بازار خودرو در آن برهه زمانی بود. این در حالی است که معادل ۱۰ هزار میلیارد تومان از ارزش کل معاملات خودرو به سود مصرف‌کنندگان تمام شد؛ چراکه خریداران بورسی، خودرو را 10 هزار میلیارد تومان ارزان‌تر از نرخ‌ بازار آزاد خریداری کردند و حتی زودتر از شرایط قرعه‌کشی‌ها، خودروی خود را تحویل گرفتند.
دست آخر، علاوه بر تولیدکننده و مصرف‌کننده، برنده سوم و نهایی معاملات خودرو در بورس کالا دولت بود. به این دلیل که سهم دولت از معاملات بورسی خودرو، 1400 میلیارد تومان به‌عنوان درآمد مازاد شناسایی شده از طریق مالیات بر ارزش افزوده بود. به این ترتیب تنها بازنده معاملات خودرو در بورس کالا، دلالانی بودند که تمام تلاش خود را برای پابرجایی نظام قیمت‌گذاری دستوری و دولتی در صنعت خودرو به‌کار بردند.
 
مزایای عرضه خودرو در بورس
میثم رحیمی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه ‌نو» با اشاره به اینکه یکی از بزرگ‌ترین مزایای عرضه خودرو در بورس کالا، ایجاد شفافیت در قیمت‌گذاری است، گفت: «در بازار غیررسمی و دلالی، قیمت‌ها به‌صورت توافقی و تحت‌تأثیر عوامل غیرمستقیم تعیین می‌شود اما با عرضه خودرو در بورس، قیمت‌ها را عرضه و تقاضا مشخص و این امر به کاهش تغييرات ناگهانی و غیرموجه قیمت‌ها کمک می‌کند.»
او حذف واسطه‌ها را دیگر مزیت این اقدام دانست و افزود: «عرضه خودرو در بورس کالا موجب حذف واسطه‌ها و دلالان از چرخه خرید و فروش خودرو می‌شود. این موضوع موجبات آن را فراهم می‌آورد تا خریداران خودرو بتوانند به قیمت واقعی خودرو دست یابند و سودی که معمولاً به دلالان تعلق می‌گرفته، به خود خریداران انتقال یابد.»
به گفته رحیمی، این فرآیند، می‌تواند به تأمین مالی خودروسازان نیز کمک کند. با فروش خودروها در بورس، خودروسازان قادرند منابع مالی بیشتری جذب کرده و به بهبود فرآیند تولید و ارتقای کیفیت محصولات خود بپردازند. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه عرضه خودرو در بورس کالا به تعیین قیمت واقعی منجر و اغلب موجب کاهش تقاضای کاذب می‌شود، اضافه کرد: «با ایجاد فضای رقابتی و شفاف، خریداران واقعی می‌توانند خودروهای موردنظر خود را با قیمت منصفانه تهیه کنند. این امر کاهش تقاضاهای غیرواقعی و حباب‌های قیمتی را در پی خواهد داشت.»
او ادامه داد: «این اقدام می‌تواند موجب بهینه‌سازی نظام پیش‌فروش و کاهش صف‌های طولانی برای خرید خودرو شود. با شفافیت در فرآیند عرضه و تقاضا، خریداران قادرند در زمان مناسب اقدام به خرید کنند و این موضوع از ایجاد تنش در بازار می‌کاهد.»
رحیمی با تأکید بر اینکه عرضه خودرو در بورس کالا به‌عنوان یک استراتژی کارآمد، به بهبود شرایط بازار خودرو و توسعه این صنعت یاری می‌رساند، گفت: «با اتخاذ اقداماتی برای شفافیت، افزایش کیفیت و تسهیل فرایندها، می‌توان شاهد یک تحول مثبت در این حوزه بود. استمرار این روند همچنین به ایجاد یک بازار پایدار و رقابتی‌ کمک خواهد کرد که در آن منافع همه ذی‌نفعان در نظر گرفته می‌شود.»