چربی خون بالا و عوارض آن
بیتا مهدوی روزنامه نگار
چربی خون بالا به معنای سطوح غیرطبیعی چربی‌ها (لیپیدها) در خون است. بررسی‌های انجام شده توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد که حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افراد جامعه درگیر این بیماری هستند. این در حالی است که چربی خون بالا باعث ایجاد بیماری‌های قلبی عروقی، تصلب شرایین، افزایش خطر سکته قلبی و مغزی و می‌شود. به‌عنوان مثال اگر تری‌گلیسیرید خون بالای 1000 باشد ریسک پانکراتیت را افزایش می‌دهد. پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده با دردهای شدید شکمی و مرگومیر بالا همراه است. سکته قلبی و مغزی نیز علت نیمی از مرگ‌های زودرس در کشور است و سالانه بیش از ۱۵۰ هزار نفر بر اثر سکته قلبی و مغزی جان خود را از دست می‌دهند. چربی خون بالا در ایجاد زمینه مناسب برای بروز سکته قلبی و مغزی و کبد چرب نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد.
دکتر منوچهر خسروی، متخصص داخلی در مورد چربی خون و دلایل افزایش آن به «آتیه نو» می‌گوید: «افزایش خون یا هیپرلیپدمی عبارت است از بالارفتن مقدار هریک از اجزای تشکیل‌دهنده چربی خون که شامل کلسترول و تریگلیسرید است. چربی خون بالا می‌تواند به‌صورت افزایش تریگلیسرید یا کلسترول به‌تنهایی یا افزایش هردوی آن‌ها ظاهر شود. کلسترول خون به دو نوع کلسترول LDL و HDLتقسیم می‌شود. افزایش کلسترول LDL عامل به‌وجود آورنده بیماری‌های قلبی عروقی و تصلب شرایین است. کلسترول LDL یا لیپوپروتئین (کلسترول بد) مقدار زیادی کلسترول و مقدار کمی‌پروتئین دارد. وظیفه LDL حمل کلسترول و دیگر چربی‌ها در خون است. چنانچه میزان این نوع کلسترول در خون زیاد شود، در دیواره رگ‌های خونی که وظیفه تغذیه قلب و مغز را دارند، رسوب کرده و منجر به تنگی عروق می‌شود. این وضعیت می‌تواند انعطاف‌پذیری رگ‌ها را کم کرده و در نهایت باعث انسداد سرخرگ، تصلب شرایین، ایجاد لخته و در نهایت حمله قلبی و یا سکته شود. لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب) محسوب می‌شود. HDL دارای مقدار زیادی پروتئین و مقدار کمی کلسترول است. این نوع لیپوپروتئین، کلسترول را از خون برمی‌دارد و به کبد می‌برد. در حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم کلسترول خون از نوع HDL است. این نوع کلسترول برخلاف نوع LDL از بروز حمله قلبی جلوگیری می‌کند. کم‌شدن این کلسترول در خون به میزان کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. این نوع کلسترول با پیشگیری از رسوب LDL مانع انسداد رگ‌ها و خطرات بعدی می‌شود و دارای اثر محافظت‌کننده روی سیستم قلب و عروق است.
به‌طور کلی علل افزایش چربی خون به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود؛ در علل اولیه یا ژنتیکی بیمار ژن معیوب را از والدین خود به ارث می‌برد. از علل ثانویه می‌توان به مواردی مانند دیابت، چاقی، عدم‌تحرک، کشیدن سیگار، کم‌کاری تیروئید و دارو‌ها به‌خصوص دارو‌های ضد فشار و قرص‌های ضد بارداری اشاره کرد.»
علائم افزایش
خسروی در مورد علائم و نشانه‌های افزایش چربی خون در بدن می‌افزاید: «افزایش چربی خون معمولاً فاقد علامت است و بیماران بعد از پیدایش عوارض ناشی از آن، مانند بیماری‌های قلبی عروقی متوجه بیماری می‌شوند. به‌طور کلی افراد مبتلا به چربی خون ممکن است علائمی همچون احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن، خواب‌آلودگی، سوزش و احساس افزایش حرارت بدن و کف پا، دردهای ناحیه ساق و کف‌پا، سردرد و سنگینی سر، خشکی و تلخی دهان، سرگیجه و وزوز گوش، افزایش تعریق بدن، ورم و پف کردن صورت را تجربه کنند.»
آزمایش چربی خون
این متخصص داخلی با اشاره به این مطلب که عموم افراد باید از سن 20سالگی نسبت به آزمایش چربی خون اقدام کنند و این آزمایش را در صورت نبود علل خطرآفرین ابتلا به بیماری‌های عروق قلبی هر پنج‌سال تکرار کنند. اطلاعاتی که پس از کالبدشکافی افراد به دست آمده، نشان می‌دهد که شروع تنگی عروق از انتهای دوره نوجوانی و ابتدای جوانی است. همچنین امروزه مشخص شده، مقدار کلسترول خون در سنین پایین، تعیین‌کننده تنگی عروق در سال‌های بعد است. در صورتی که فرد حداقل یکی از عوامل خطرزای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی شامل سن بالا (آقایان بالاتر از 45 سال و خانم‌ها بالاتر از 55 سال) دیابت، فشارخون بالا، چاقی، کشیدن سیگار و سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی عروقی را داشته باشد تعداد دفعات آزمایش چربی خون نیز بیشتر می‌شود.
راه‌های کاهش
او با بیان این مطلب که درمان چربی بد خون یا LDL نیاز به ورزش و رژیم غذایی همراه با مصرف دارو دارد یادآور می‌شود: «رژیم غذایی مطلوب در بیماران مبتلا به افزایش چربی خون شامل کاهش کالری روزانه، کم‌کردن مصرف چربی‌های اشباع‌شده (چربی‌های حیوانی و گیاهی جامد) و جایگزینی آن‌ها با چربی‌های اشباع‌نشده (مصرف روغن‌های گیاهی مایع و روغن زیتون)، مصرف لبنیات کم‌چربی، ماهی و مرغ بدون پوست، مصرف مقادیر کافی فیبر‌های محلول موجود در سبزیجات (کدو، گل کلم)، حبوبات (انواع لوبیا و نخود فرنگی) غلات (جوی دو سر)، میوه‌ها (پرتقال، انبه) و دانه‌های روغنی (بادام، گردو) است. نرمش نیز باید با شدت متوسط به مدت 30 تا 45 دقیقه و پنج‌بار در هفته انجام شود. طبق یافته‌های متعدد ورزش و رژیم غذایی به همراه ترک سیگار نقش بسیار مهمی در کاهش پیشرفت بیماری‌های عروق قلبی برعهده دارند. در صورتی که ورزش و رژیم غذایی پس از سه ماه قادر به به کنترل چربی خون نباشد باید دارودرمانی را شروع کرد. دارودرمانی بیماران مبتلا به افزایش چربی خون باید به‌طور مستمر ادامه پیدا کند، مگر در مواقعی که علت ثانویه بالارفتن چربی خون کم‌کاری تیروئید درمان شده باشد.
دارو‌ها
خسروی در مورد دارو‌های کاهش چربی خون توضیح می‌دهد: «به‌طور کلی دارو‌های پایین‌آورنده چربی خون را می‌توان به دو دسته دارو‌های مؤثر برای کلسترول و تریگلیسرید تقسیم کرد. دارو‌های کاهش چربی خون جلوی ساخته‌شدن کلسترول در کبد را می‌گیرند. در حال حاضر استاتین‌ها داروی اثربخشی برای پایین‌آوردن کلسترول و LDL خون هستند. این دارو‌ها نه‌تنها قادرند از بیماری قلبی جلوگیری کنند، بلکه باعث کاهش مرگومیر ناشی از عوارض قلبی عروقی در بیماران مصرف‌کننده می‌شوند. مصرف این دارو‌ها به‌تنهایی یا در صورت وجود هم‌زمان کلسترول و تریگلیسرید بالا همراه با دارو‌های گروه‌های دیگر است. مصرف روزانه دارو‌های استاتین به همراه رعایت رژیم غذایی در بیمارانی که کلسترول خون بالا دارند به‌طور چشمگیری خطر ابتلا به بیماری‌های شدید قلبی (انفارکتوس) را کم می‌کند. همچنین این دارو‌ها از پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری می‌کنند و حتی باعث بهبود بیماران می‌شوند.
دکتر منوچهر خسروی، متخصص داخلی در مورد چربی خون و دلایل افزایش آن به «آتیه نو» می‌گوید: «افزایش خون یا هیپرلیپدمی عبارت است از بالارفتن مقدار هریک از اجزای تشکیل‌دهنده چربی خون که شامل کلسترول و تریگلیسرید است. چربی خون بالا می‌تواند به‌صورت افزایش تریگلیسرید یا کلسترول به‌تنهایی یا افزایش هردوی آن‌ها ظاهر شود. کلسترول خون به دو نوع کلسترول LDL و HDLتقسیم می‌شود. افزایش کلسترول LDL عامل به‌وجود آورنده بیماری‌های قلبی عروقی و تصلب شرایین است. کلسترول LDL یا لیپوپروتئین (کلسترول بد) مقدار زیادی کلسترول و مقدار کمی‌پروتئین دارد. وظیفه LDL حمل کلسترول و دیگر چربی‌ها در خون است. چنانچه میزان این نوع کلسترول در خون زیاد شود، در دیواره رگ‌های خونی که وظیفه تغذیه قلب و مغز را دارند، رسوب کرده و منجر به تنگی عروق می‌شود. این وضعیت می‌تواند انعطاف‌پذیری رگ‌ها را کم کرده و در نهایت باعث انسداد سرخرگ، تصلب شرایین، ایجاد لخته و در نهایت حمله قلبی و یا سکته شود. لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب) محسوب می‌شود. HDL دارای مقدار زیادی پروتئین و مقدار کمی کلسترول است. این نوع لیپوپروتئین، کلسترول را از خون برمی‌دارد و به کبد می‌برد. در حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم کلسترول خون از نوع HDL است. این نوع کلسترول برخلاف نوع LDL از بروز حمله قلبی جلوگیری می‌کند. کم‌شدن این کلسترول در خون به میزان کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. این نوع کلسترول با پیشگیری از رسوب LDL مانع انسداد رگ‌ها و خطرات بعدی می‌شود و دارای اثر محافظت‌کننده روی سیستم قلب و عروق است.
به‌طور کلی علل افزایش چربی خون به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود؛ در علل اولیه یا ژنتیکی بیمار ژن معیوب را از والدین خود به ارث می‌برد. از علل ثانویه می‌توان به مواردی مانند دیابت، چاقی، عدم‌تحرک، کشیدن سیگار، کم‌کاری تیروئید و دارو‌ها به‌خصوص دارو‌های ضد فشار و قرص‌های ضد بارداری اشاره کرد.»
علائم افزایش
خسروی در مورد علائم و نشانه‌های افزایش چربی خون در بدن می‌افزاید: «افزایش چربی خون معمولاً فاقد علامت است و بیماران بعد از پیدایش عوارض ناشی از آن، مانند بیماری‌های قلبی عروقی متوجه بیماری می‌شوند. به‌طور کلی افراد مبتلا به چربی خون ممکن است علائمی همچون احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن، خواب‌آلودگی، سوزش و احساس افزایش حرارت بدن و کف پا، دردهای ناحیه ساق و کف‌پا، سردرد و سنگینی سر، خشکی و تلخی دهان، سرگیجه و وزوز گوش، افزایش تعریق بدن، ورم و پف کردن صورت را تجربه کنند.»
آزمایش چربی خون
این متخصص داخلی با اشاره به این مطلب که عموم افراد باید از سن 20سالگی نسبت به آزمایش چربی خون اقدام کنند و این آزمایش را در صورت نبود علل خطرآفرین ابتلا به بیماری‌های عروق قلبی هر پنج‌سال تکرار کنند. اطلاعاتی که پس از کالبدشکافی افراد به دست آمده، نشان می‌دهد که شروع تنگی عروق از انتهای دوره نوجوانی و ابتدای جوانی است. همچنین امروزه مشخص شده، مقدار کلسترول خون در سنین پایین، تعیین‌کننده تنگی عروق در سال‌های بعد است. در صورتی که فرد حداقل یکی از عوامل خطرزای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی شامل سن بالا (آقایان بالاتر از 45 سال و خانم‌ها بالاتر از 55 سال) دیابت، فشارخون بالا، چاقی، کشیدن سیگار و سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی عروقی را داشته باشد تعداد دفعات آزمایش چربی خون نیز بیشتر می‌شود.
راه‌های کاهش
او با بیان این مطلب که درمان چربی بد خون یا LDL نیاز به ورزش و رژیم غذایی همراه با مصرف دارو دارد یادآور می‌شود: «رژیم غذایی مطلوب در بیماران مبتلا به افزایش چربی خون شامل کاهش کالری روزانه، کم‌کردن مصرف چربی‌های اشباع‌شده (چربی‌های حیوانی و گیاهی جامد) و جایگزینی آن‌ها با چربی‌های اشباع‌نشده (مصرف روغن‌های گیاهی مایع و روغن زیتون)، مصرف لبنیات کم‌چربی، ماهی و مرغ بدون پوست، مصرف مقادیر کافی فیبر‌های محلول موجود در سبزیجات (کدو، گل کلم)، حبوبات (انواع لوبیا و نخود فرنگی) غلات (جوی دو سر)، میوه‌ها (پرتقال، انبه) و دانه‌های روغنی (بادام، گردو) است. نرمش نیز باید با شدت متوسط به مدت 30 تا 45 دقیقه و پنج‌بار در هفته انجام شود. طبق یافته‌های متعدد ورزش و رژیم غذایی به همراه ترک سیگار نقش بسیار مهمی در کاهش پیشرفت بیماری‌های عروق قلبی برعهده دارند. در صورتی که ورزش و رژیم غذایی پس از سه ماه قادر به به کنترل چربی خون نباشد باید دارودرمانی را شروع کرد. دارودرمانی بیماران مبتلا به افزایش چربی خون باید به‌طور مستمر ادامه پیدا کند، مگر در مواقعی که علت ثانویه بالارفتن چربی خون کم‌کاری تیروئید درمان شده باشد.
دارو‌ها
خسروی در مورد دارو‌های کاهش چربی خون توضیح می‌دهد: «به‌طور کلی دارو‌های پایین‌آورنده چربی خون را می‌توان به دو دسته دارو‌های مؤثر برای کلسترول و تریگلیسرید تقسیم کرد. دارو‌های کاهش چربی خون جلوی ساخته‌شدن کلسترول در کبد را می‌گیرند. در حال حاضر استاتین‌ها داروی اثربخشی برای پایین‌آوردن کلسترول و LDL خون هستند. این دارو‌ها نه‌تنها قادرند از بیماری قلبی جلوگیری کنند، بلکه باعث کاهش مرگومیر ناشی از عوارض قلبی عروقی در بیماران مصرف‌کننده می‌شوند. مصرف این دارو‌ها به‌تنهایی یا در صورت وجود هم‌زمان کلسترول و تریگلیسرید بالا همراه با دارو‌های گروه‌های دیگر است. مصرف روزانه دارو‌های استاتین به همراه رعایت رژیم غذایی در بیمارانی که کلسترول خون بالا دارند به‌طور چشمگیری خطر ابتلا به بیماری‌های شدید قلبی (انفارکتوس) را کم می‌کند. همچنین این دارو‌ها از پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری می‌کنند و حتی باعث بهبود بیماران می‌شوند.
ارسال دیدگاه
