بهینه‌سازی مصرف انرژی در ژاپن چگونه انجام می‌شود
بررسی و ارزیابی تجارب جوامع دیگر به‌ویژه کشورهای صنعتی بیانگر آن است که موضوع کارایی انرژی و بهینه‌سازی مصرف انرژی یکی از سیاست‌های اصلی کشورهای توسعه‌یافته در راستای کاهش مصرف انرژی، افزایش کارایی و امنیت انرژی است. کاوش در آمار و اطلاعات رسمی نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر کشورهای توسعه‌یافته سیاست‌های سختگیرانه‌ای در مدیریت انرژی اعمال کرده و میزان مصرف انرژی و تولید آلاینده در آن‌ها روبه کاهش است. این امر نه به دلیل تولید کمتر این کشورها نسبت به کشورهای دیگر، بلکه به دلیل اقدامات بهینه‌سازی مصرف انرژی انجام پذیرفته است. در ادامه به اقدامات موفق در راستای بهینه‌سازی انرژی در کشور ژاپن اشاره خواهد شد. استفاده از تجارب کشورها و تعمق در سیاست‌های اتخاذی آن‌ها در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند در جهت تکمیل و بهبود سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی کشورمان مورد استفاده قرار گیرد.
ژاپن یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان از نظر اقتصادی و صنعتی است که از زمان بحران نفتی دهه ۱۹۷۰، امنیت انرژی را در مرکز سیاست‌های انرژی خود قرار داده است. تلاش‌های این کشور برای بهبود امنیت انرژی و خوداتکایی، در سال ۲۰۱۱ به دلیل زلزله بزرگ ژاپن شرقی و حوادث مرتبط با آن که از کار افتادن نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما دایچی را در پی داشت، مختل و هم‌زمان با بسته شدن نیروگاه‌های هسته‌ای کشور باعث ایجاد شکاف ۳۰درصدی در تأمین برق شد. این شکاف تا حدی با اقداماتی مانند صرفه‌جویی و افزایش بهره‌وری انرژی، مانند استفاده از ماشین‌آلات با انرژی کارآمد، کاهش استفاده از تهویه مطبوع و سهمیه‌بندی برق و بخش دیگر از طریق واردات گاز طبیعی مایع و زغال‌سنگ و همچنین تلاش برای پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر پوشش داده شد.
این کشور یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان انرژی در جهان است که هنوز به‌شدت به واردات سوخت فسیلی وابسته است. با این حال انرژی‌های تجدیدپذیر نقش کوچک، اما رو به رشدی در ترکیب انرژی ژاپن ایفا کرده و به‌کارگیری آن‌ها هر سال در حال افزایش است.
روند تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ پنج برابر شده، اما شدت مصرف انرژی در ژاپن نسبتاً پایین و طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ به‌طور میانگین سالانه حدود سه‌درصد کاهش داشته است. سه عامل اصلی سطح فعالیت، ساختار فعالیت و سطح بهره‌وری انرژی، سطوح مصرف انرژی یک کشور را تعیین می‌کنند. طی سال‌های اخیر در ژاپن تحولات سطح و ساختار فعالیت، مصرف انرژی نهایی را افزایش داده و به‌رغم افزایش این دو عامل، شدت مصرف انرژی در دهه گذشته به لطف بهبود بهره‌وری انرژی در این کشور کاهش پیدا کرده است. سیاست‌های بهینه‌سازی انرژی در ژاپن شامل اصلاح استانداردها و توسعه سطح برنامه‌های استانداردسازی مانند اجرای طرح استانداردسازی وسایل نقلیه سنگین، اجرای سیستم برچسب‌گذاری برای کارایی انرژی وسایل خانگی و شرکت‌های بزرگ حمل‌و‌نقل مسافر و کالا و ساختمان‌های بزرگ شهری است. بهبود مصرف انرژی و افزایش کارایی محور کلیدی سیاست انرژی در ژاپن است. ازجمله اهداف مهم این سیاست بهبود کارایی مصرف انرژی حداقل به میزان ۳۰درصد تا سال ۲۰۳۰ و کاهش وابستگی ژاپن به نفت در بخش حمل‌و‌نقل تا میزان ۸۰درصد تا سال ۲۰۳۰ و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی هسته‌ای در سبد تأمین انرژی ژاپن است.
وضع مالیات برای کنترل مصرف انرژی
وضع انواع مالیات در بخش‌های مختلف یکی از سیاست‌های مهم بهینه‌سازی انرژی در این کشور است. ژاپن از خودروهایی که آلایندگی کمتری ایجاد می‌کنند، مالیات کمتری دریافت می‌کند. همچنین در بخش بازرگانی و صنعت شرکت‌ها می‌توانند با ارائه گواهی به کارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات کارا از کاهش معینی در مالیات بهره‌مند شوند. این سیاست‌ها با همکاری گسترده بخش دولتی و خصوصی صورت می‌پذیرد. دولت ژاپن در حال ترویج استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی خانگی و سیستم‌های مدیریت انرژی تجاری است. سیستم‌های مذکور اطلاعات بلادرنگ مصرف انرژی و هزینه‌ها را ارائه می‌دهند و امکان کنترل خودکار دستگاه‌های متصل مانند لوازم الکتریکی اصلی روشنایی و سیستم‌های گرمایش و تهویه مطبوع را فراهم می‌کنند.
استقرار این سیستم‌ها از اوایل دهه ۲۰۰۰ از طریق یارانه‌ها در مقیاس بزرگ حمایت می‌شود. از اوایل سال ۲۰۲۰ سیستم‌های مدیریت انرژی خانه در بیش از ۵۰۰هزار خانه نصب شده و حدود ۱۶درصد از کل ساختمان‌ها به سیستم‌های مدیریت انرژی تجاری مجهز شده‌اند. ژاپن در نظر دارد سیستم‌های مدیریت انرژی در بخش خانگی و کسب‌وکار را با کنتورهای هوشمند تجهیزات تولید انرژی محلی (به عنوان مثال از پانل‌های فتوولتائیک خورشیدی) و باتری‌های ذخیره‌سازی (به عنوان مثال در قالب خودروهای برقی) ارتقا دهد. هدف نهایی این کشور توسعه خانه‌ها و ساختمان‌های هوشمند است که در آن همه دستگاه‌ها به یکدیگر متصل شده و مصرف انرژی از طریق استفاده از هوش مصنوعی بهینه شود. انتظار می‌رود توسعه کنتورهای هوشمند (وسایل نقلیه برقی و پیشرفت فناوری اینترنت اشیاء) بازار سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی را توسعه دهد. قانون بهینه‌سازی مصرف انرژی برای ساختمان‌های جدید در ژاپن در سال ۲۰۰۲ اجرایی شد. همچنین طرح سیستم ارزیابی جامع کارایی زیست‌محیطی و سیستم هشدار کارایی انرژی در ساختمان‌ها به منظور ارزیابی و مقایسه انرژی ساختمان‌ها و اندازه‌گیری تغییرات کارایی انرژی به اجرا درآمده است. در ارزیابی تجارب کشورهای پیشرفته به‌ویژه ژاپن می‌توان شاهد آثار مطلوبی از نتایج سیاست‌هایی مانند اتخاذ راهبردهایی در راستای کارایی انرژی در افق بلندمدت، جایگاه تحقیق و توسعه، آگاهی‌سازی مصرف‌کننده و آموزش، مشوق‌های مالی و سرمایه‌گذاری در کارایی انرژی و... بود. به‌طور کلی برای تحقق هر هدفی در سطح کلان نیاز به سیاست‌گذاری است و این سیاست‌گذاری‌ها از طریق تدوین و تصویب قوانین انجام می‌شود. در نتیجه برای اصلاح الگوی مصرف انرژی و افزایش کارایی آن سیاست‌گذاری و تصویب قوانین و مقررات لازم در حوزه‌های مرتبط ضرورت دارد. شایان ذکر است که تصویب قوانین مناسب در صورت عدم پیش‌بینی نظام نظارتی کارآمد تحقق اهداف سیاست‌ها را با مشکل مواجه می‌کند.
این کشور یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان انرژی در جهان است که هنوز به‌شدت به واردات سوخت فسیلی وابسته است. با این حال انرژی‌های تجدیدپذیر نقش کوچک، اما رو به رشدی در ترکیب انرژی ژاپن ایفا کرده و به‌کارگیری آن‌ها هر سال در حال افزایش است.
روند تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ پنج برابر شده، اما شدت مصرف انرژی در ژاپن نسبتاً پایین و طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ به‌طور میانگین سالانه حدود سه‌درصد کاهش داشته است. سه عامل اصلی سطح فعالیت، ساختار فعالیت و سطح بهره‌وری انرژی، سطوح مصرف انرژی یک کشور را تعیین می‌کنند. طی سال‌های اخیر در ژاپن تحولات سطح و ساختار فعالیت، مصرف انرژی نهایی را افزایش داده و به‌رغم افزایش این دو عامل، شدت مصرف انرژی در دهه گذشته به لطف بهبود بهره‌وری انرژی در این کشور کاهش پیدا کرده است. سیاست‌های بهینه‌سازی انرژی در ژاپن شامل اصلاح استانداردها و توسعه سطح برنامه‌های استانداردسازی مانند اجرای طرح استانداردسازی وسایل نقلیه سنگین، اجرای سیستم برچسب‌گذاری برای کارایی انرژی وسایل خانگی و شرکت‌های بزرگ حمل‌و‌نقل مسافر و کالا و ساختمان‌های بزرگ شهری است. بهبود مصرف انرژی و افزایش کارایی محور کلیدی سیاست انرژی در ژاپن است. ازجمله اهداف مهم این سیاست بهبود کارایی مصرف انرژی حداقل به میزان ۳۰درصد تا سال ۲۰۳۰ و کاهش وابستگی ژاپن به نفت در بخش حمل‌و‌نقل تا میزان ۸۰درصد تا سال ۲۰۳۰ و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی هسته‌ای در سبد تأمین انرژی ژاپن است.
وضع مالیات برای کنترل مصرف انرژی
وضع انواع مالیات در بخش‌های مختلف یکی از سیاست‌های مهم بهینه‌سازی انرژی در این کشور است. ژاپن از خودروهایی که آلایندگی کمتری ایجاد می‌کنند، مالیات کمتری دریافت می‌کند. همچنین در بخش بازرگانی و صنعت شرکت‌ها می‌توانند با ارائه گواهی به کارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات کارا از کاهش معینی در مالیات بهره‌مند شوند. این سیاست‌ها با همکاری گسترده بخش دولتی و خصوصی صورت می‌پذیرد. دولت ژاپن در حال ترویج استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی خانگی و سیستم‌های مدیریت انرژی تجاری است. سیستم‌های مذکور اطلاعات بلادرنگ مصرف انرژی و هزینه‌ها را ارائه می‌دهند و امکان کنترل خودکار دستگاه‌های متصل مانند لوازم الکتریکی اصلی روشنایی و سیستم‌های گرمایش و تهویه مطبوع را فراهم می‌کنند.
استقرار این سیستم‌ها از اوایل دهه ۲۰۰۰ از طریق یارانه‌ها در مقیاس بزرگ حمایت می‌شود. از اوایل سال ۲۰۲۰ سیستم‌های مدیریت انرژی خانه در بیش از ۵۰۰هزار خانه نصب شده و حدود ۱۶درصد از کل ساختمان‌ها به سیستم‌های مدیریت انرژی تجاری مجهز شده‌اند. ژاپن در نظر دارد سیستم‌های مدیریت انرژی در بخش خانگی و کسب‌وکار را با کنتورهای هوشمند تجهیزات تولید انرژی محلی (به عنوان مثال از پانل‌های فتوولتائیک خورشیدی) و باتری‌های ذخیره‌سازی (به عنوان مثال در قالب خودروهای برقی) ارتقا دهد. هدف نهایی این کشور توسعه خانه‌ها و ساختمان‌های هوشمند است که در آن همه دستگاه‌ها به یکدیگر متصل شده و مصرف انرژی از طریق استفاده از هوش مصنوعی بهینه شود. انتظار می‌رود توسعه کنتورهای هوشمند (وسایل نقلیه برقی و پیشرفت فناوری اینترنت اشیاء) بازار سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی را توسعه دهد. قانون بهینه‌سازی مصرف انرژی برای ساختمان‌های جدید در ژاپن در سال ۲۰۰۲ اجرایی شد. همچنین طرح سیستم ارزیابی جامع کارایی زیست‌محیطی و سیستم هشدار کارایی انرژی در ساختمان‌ها به منظور ارزیابی و مقایسه انرژی ساختمان‌ها و اندازه‌گیری تغییرات کارایی انرژی به اجرا درآمده است. در ارزیابی تجارب کشورهای پیشرفته به‌ویژه ژاپن می‌توان شاهد آثار مطلوبی از نتایج سیاست‌هایی مانند اتخاذ راهبردهایی در راستای کارایی انرژی در افق بلندمدت، جایگاه تحقیق و توسعه، آگاهی‌سازی مصرف‌کننده و آموزش، مشوق‌های مالی و سرمایه‌گذاری در کارایی انرژی و... بود. به‌طور کلی برای تحقق هر هدفی در سطح کلان نیاز به سیاست‌گذاری است و این سیاست‌گذاری‌ها از طریق تدوین و تصویب قوانین انجام می‌شود. در نتیجه برای اصلاح الگوی مصرف انرژی و افزایش کارایی آن سیاست‌گذاری و تصویب قوانین و مقررات لازم در حوزه‌های مرتبط ضرورت دارد. شایان ذکر است که تصویب قوانین مناسب در صورت عدم پیش‌بینی نظام نظارتی کارآمد تحقق اهداف سیاست‌ها را با مشکل مواجه می‌کند.
ارسال دیدگاه
