همه چیز درباره یک بیماری عذاب آور
یکی از مشکلاتی که زندگی مدرن با خود به ارمغان آورده، عارضه یبوست است. با مدرنیزه شدن جوامع در جهان، تحرک افراد کم شده و اکثر مسافت‌ها با ماشین طی می‌شود. همچنین فست‌فود و تنقلات جای میوه و سبزیجات را در سبد غذایی گرفته است. یبوست خود‌به‌خود ایجاد نمی‌شود بلکه عواملی هستند که این عارضه را به‌وجود می‌آورند. این عوامل عبارت‌اند از نداشتن خواب کافی، مصرف کم آب و مایعات، مصرف کم میوه و سبزیجات (فیبرها)، مصرف زیاد کافئین، بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی، افزایش سن، استرس و چاقی که ممکن است حالت‌های انسدادی در روده ایجاد کند و یا انسداد روده خود باعث یبوست شده باشد که نیاز به مداخله جراح دارد. این در حالی است که در بسیاری از موارد یک رژیم غذایی متعادل با فیبر فراوان مانع از ایجاد یبوست می‌شود.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر علیرضا دینداری، متخصص گوارش در مورد یبوست به «آتیه‌نو» می‌گوید: «یبوست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی است که حدود 16درصد از مردم نوع مزمن آن را در طول زندگی تجربه می‌کنند. یبوست عبارت است از اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته که معمولاً با ناراحتی هنگام دفع همراه است. در برخی موارد احساس پری و سنگینی هم به آن اضافه می‌شود. تصور غلطی در برخی از بیماران وجود دارد که می‌پندارند حتماً باید روزی یک‌بار اجبات مزاج داشته باشند. این در حالی است که تعداد دفعات اجابت مزاج در هر فرد بسته به میزان و نوع مواد غذایی مصرفی، میزان فعالیت و... متفاوت است. مطالعات انجام شده نشان داده که هر فرد در طول زندگی خود یبوست را به نوعی تجربه می‌کند اما اغلب موارد گذراست.»
این بیماری معمولاً به علت کم‌آبی بدن، سن بالا، عدم تحرک کافی، مسافرت، بارداری، استفاده از دارو‌هایی مانند آنتی‌اسیدهای خاص، ضد‌درد، دیورتیک‌ها، برخی درمان‌های بیماری پارکینسون و استفاده بیش از حد از ملین‌ها، مشکلات کولون و رکتوم، مشکلات هورمونی و انسداد روده به‌وجود می‌آید. با بالا رفتن سن، تغییرات بسیاری در بدن انسان رخ می‌دهد. سیستم‌های داخلی بدن کند می‌شوند و کارایی خود را از دست می‌دهند. از طرف دیگر رژیم غذایی و شرایط و سبک زندگی دچار تغییر می‌شود. بسیاری از افراد بالای 60 سال این بیماری را تجربه می‌کنند.
انواع یبوست
او در مورد انواع یبوست می‌افزاید: «به‌طور کلی دو نوع یبوست داریم؛ اولیه و ثانویه. این‌ها ممکن است در هر سن و سالی اتفاق بیفتند و فقط مخصوص افراد سالمند نیستند.
یبوست اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که در عملکرد روده اختلالی وجود داشته باشد. یعنی علت ایجاد یبوست در این حالت ناشی از بیماری یا داروی خاصی نیست. یبوست اولیه در سه دسته قرار می‌گیرد؛ یبوست عادی، یبوست انتقال آهسته و اختلالات اجابت مزاج. احتمال دارد فردی به‌طور هم‌زمان چند نوع یبوست داشته باشد. یبوست طبیعی رایج‌ترین نوع است و زمانی رخ می‌دهد که مدفوع شما با فرکانس منظم حرکت می‌کند اما دفع آن سخت و دشوار است.
یبوست ثانویه یکی دیگر از انواع یبوست در افراد است و زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلات روده مربوط به برخی مشکلات فیزیکی و پزشکی باشد. همچنین مصرف بعضی داروها می‌تواند عامل یبوست ثانویه به حساب آید.»
درمان
این متخصص گوارش در مورد درمان بیماری فوق یادآوری می‌کند: «برای جلوگیری از ایجاد یبوست باید از غذا‌هایی که فیبر بالایی دارند مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات بیشتر استفاده کرد. مصرف غذاهای فیبردار باعث می‌شود که مدفوع حجیم و نرم شود. اما باید توجه داشت که افزایش مصرف غذاهای فیبردار باید به آهستگی صورت گیرد تا بدن به آن‌ها عادت کند. در غیر این صورت فرد دچار نفخ شکم و دل‌پیچه خواهد شد. همچنین حتی‌الامکان باید از غذا‌هایی که فیبر اندک دارند مانند بستنی، پنیر، گوشت، چیپس و سیب‌زمینی سرخ کرده، پیتزا، غذاهای کنسروی و غذاهای چرب مانند آبگوشت و کله‌پاچه پرهیز کرد. مسئله بعدی میزان مصرف آب و مایعات است. متأسفانه گاهی اوقات به علت مشکلات روزمره فراموش می‌کنیم که به میزان کافی آب مصرف کنیم. از این‌رو سیستم گوارشی دچار خشکی می‌شود. مصرف مایعات بخصوص آب یا آب‌میوه‌ها باید به میزان کافی باشد. مصرف روزانه حداقل سه لیتر مایعات (معادل 12 لیوان بزرگ) برای پیشگیری از یبوست مفید است. در زمانی که فرد یبوست دارد باید از مایعات کافئین‌دار، نوشابه و چای پررنگ پرهیز کند زیرا اثر معکوس دارد. تحرک کافی نیز یکی از کار‌های بسیار مفید برای مبارزه با یبوست است. البته نیازی نیست حتماً یک فرد ورزشکار باشد. بلکه اگر روزانه و به‌طور مدوام حداقل 20 تا 30 دقیقه پیاده‌روی داشته باشد بسیار مؤثر است. صرف وقت کافی برای اجابت مزاج هم از نکات بسیار مهم است. بیشتر مواقع به علت شتاب و عجله توجه و دقت کافی به زمان اجابت مزاج نمی‌شود. از این رو توصیه می‌شود که حتماً ساعت معینی از روز به اجابت مزاج اختصاص داده شود. نکته مهم دیگر اینکه هرگز نباید احساس اجابت مزاج را صرفاً به دلیل دوری از منزل یا کارداشتن نادیده گرفت. یکی از بهترین کار‌هایی که می‌توانید جهت جلوگیری از یبوست هنگام رژیم انجام دهید، نخوردن غذاهای نفاخ و تند است. برای دفع بهتر در این دوران، پیشنهاد می‌شود استفاده از یک قاشق روغن زیتون را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید. این روغن ملین کمک می‌کند تا مواد دفعی مرطوب شده و خارج شدن مدفوع به راحتی صورت گیرد. ازجمله میوه‌ها و موادی که عمل دفع را راحت‌تر می‌کند می‌توان به آلو، آلو بخارا، تمرهندی و... اشاره کرد. این مواد دارای ترکیباتی هستند که سبب تحریک حرکات دودی شکل روده شده و دفع را آسان‌تر می‌کنند. برای این منظور بهتر است چند عدد آلو را به مدت ۴۸ ساعت در آب سرد بخیسانید و بعد از هر وعده غذایی، ۱۰ عدد آن را مصرف کنید. دانه‌های چیا هم پس از مصرف، ماده‌ای شبیه ژلاتین تشکیل می‌دهند که نرم‌شدن مدفوع و حرکات منظم روده را در پی دارند.»
دینداری در مورد مصرف دارو‌های ملین و گیاهی برای درمان یبوست توضیح می‌دهد: «باید از مصرف هر نوع ملین چه گیاهی و چه دارویی بدون تجویز پزشک پرهیز کرد. با اینکه مصرف کوتاه‌مدت ملین‌ها برای مبارزه با یبوست ضروری است، اما مصرف بی‌رویه آن‌ها می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. برخی از مردم تصور می‌کنند که مصرف ملین‌های گیاهی بی‌ضرر است در صورتی که همیشه چنین نیست. مثلاً مصرف طولانی‌مدت برگ سنا می‌تواند مشکلات بسیاری را به دنبال داشته باشد. از طرف دیگر دارو‌هایی مثل برخی دارو‌های قلبی، قرص کلسیم، دارو‌های کدئین‌دار، شربت‌های آنتی‌اسید، قرص آهن و دارو‌های ضدافسردگی باعث یبوست می‌شوند.»
این بیماری معمولاً به علت کم‌آبی بدن، سن بالا، عدم تحرک کافی، مسافرت، بارداری، استفاده از دارو‌هایی مانند آنتی‌اسیدهای خاص، ضد‌درد، دیورتیک‌ها، برخی درمان‌های بیماری پارکینسون و استفاده بیش از حد از ملین‌ها، مشکلات کولون و رکتوم، مشکلات هورمونی و انسداد روده به‌وجود می‌آید. با بالا رفتن سن، تغییرات بسیاری در بدن انسان رخ می‌دهد. سیستم‌های داخلی بدن کند می‌شوند و کارایی خود را از دست می‌دهند. از طرف دیگر رژیم غذایی و شرایط و سبک زندگی دچار تغییر می‌شود. بسیاری از افراد بالای 60 سال این بیماری را تجربه می‌کنند.
انواع یبوست
او در مورد انواع یبوست می‌افزاید: «به‌طور کلی دو نوع یبوست داریم؛ اولیه و ثانویه. این‌ها ممکن است در هر سن و سالی اتفاق بیفتند و فقط مخصوص افراد سالمند نیستند.
یبوست اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که در عملکرد روده اختلالی وجود داشته باشد. یعنی علت ایجاد یبوست در این حالت ناشی از بیماری یا داروی خاصی نیست. یبوست اولیه در سه دسته قرار می‌گیرد؛ یبوست عادی، یبوست انتقال آهسته و اختلالات اجابت مزاج. احتمال دارد فردی به‌طور هم‌زمان چند نوع یبوست داشته باشد. یبوست طبیعی رایج‌ترین نوع است و زمانی رخ می‌دهد که مدفوع شما با فرکانس منظم حرکت می‌کند اما دفع آن سخت و دشوار است.
یبوست ثانویه یکی دیگر از انواع یبوست در افراد است و زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلات روده مربوط به برخی مشکلات فیزیکی و پزشکی باشد. همچنین مصرف بعضی داروها می‌تواند عامل یبوست ثانویه به حساب آید.»
درمان
این متخصص گوارش در مورد درمان بیماری فوق یادآوری می‌کند: «برای جلوگیری از ایجاد یبوست باید از غذا‌هایی که فیبر بالایی دارند مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات بیشتر استفاده کرد. مصرف غذاهای فیبردار باعث می‌شود که مدفوع حجیم و نرم شود. اما باید توجه داشت که افزایش مصرف غذاهای فیبردار باید به آهستگی صورت گیرد تا بدن به آن‌ها عادت کند. در غیر این صورت فرد دچار نفخ شکم و دل‌پیچه خواهد شد. همچنین حتی‌الامکان باید از غذا‌هایی که فیبر اندک دارند مانند بستنی، پنیر، گوشت، چیپس و سیب‌زمینی سرخ کرده، پیتزا، غذاهای کنسروی و غذاهای چرب مانند آبگوشت و کله‌پاچه پرهیز کرد. مسئله بعدی میزان مصرف آب و مایعات است. متأسفانه گاهی اوقات به علت مشکلات روزمره فراموش می‌کنیم که به میزان کافی آب مصرف کنیم. از این‌رو سیستم گوارشی دچار خشکی می‌شود. مصرف مایعات بخصوص آب یا آب‌میوه‌ها باید به میزان کافی باشد. مصرف روزانه حداقل سه لیتر مایعات (معادل 12 لیوان بزرگ) برای پیشگیری از یبوست مفید است. در زمانی که فرد یبوست دارد باید از مایعات کافئین‌دار، نوشابه و چای پررنگ پرهیز کند زیرا اثر معکوس دارد. تحرک کافی نیز یکی از کار‌های بسیار مفید برای مبارزه با یبوست است. البته نیازی نیست حتماً یک فرد ورزشکار باشد. بلکه اگر روزانه و به‌طور مدوام حداقل 20 تا 30 دقیقه پیاده‌روی داشته باشد بسیار مؤثر است. صرف وقت کافی برای اجابت مزاج هم از نکات بسیار مهم است. بیشتر مواقع به علت شتاب و عجله توجه و دقت کافی به زمان اجابت مزاج نمی‌شود. از این رو توصیه می‌شود که حتماً ساعت معینی از روز به اجابت مزاج اختصاص داده شود. نکته مهم دیگر اینکه هرگز نباید احساس اجابت مزاج را صرفاً به دلیل دوری از منزل یا کارداشتن نادیده گرفت. یکی از بهترین کار‌هایی که می‌توانید جهت جلوگیری از یبوست هنگام رژیم انجام دهید، نخوردن غذاهای نفاخ و تند است. برای دفع بهتر در این دوران، پیشنهاد می‌شود استفاده از یک قاشق روغن زیتون را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید. این روغن ملین کمک می‌کند تا مواد دفعی مرطوب شده و خارج شدن مدفوع به راحتی صورت گیرد. ازجمله میوه‌ها و موادی که عمل دفع را راحت‌تر می‌کند می‌توان به آلو، آلو بخارا، تمرهندی و... اشاره کرد. این مواد دارای ترکیباتی هستند که سبب تحریک حرکات دودی شکل روده شده و دفع را آسان‌تر می‌کنند. برای این منظور بهتر است چند عدد آلو را به مدت ۴۸ ساعت در آب سرد بخیسانید و بعد از هر وعده غذایی، ۱۰ عدد آن را مصرف کنید. دانه‌های چیا هم پس از مصرف، ماده‌ای شبیه ژلاتین تشکیل می‌دهند که نرم‌شدن مدفوع و حرکات منظم روده را در پی دارند.»
دینداری در مورد مصرف دارو‌های ملین و گیاهی برای درمان یبوست توضیح می‌دهد: «باید از مصرف هر نوع ملین چه گیاهی و چه دارویی بدون تجویز پزشک پرهیز کرد. با اینکه مصرف کوتاه‌مدت ملین‌ها برای مبارزه با یبوست ضروری است، اما مصرف بی‌رویه آن‌ها می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. برخی از مردم تصور می‌کنند که مصرف ملین‌های گیاهی بی‌ضرر است در صورتی که همیشه چنین نیست. مثلاً مصرف طولانی‌مدت برگ سنا می‌تواند مشکلات بسیاری را به دنبال داشته باشد. از طرف دیگر دارو‌هایی مثل برخی دارو‌های قلبی، قرص کلسیم، دارو‌های کدئین‌دار، شربت‌های آنتی‌اسید، قرص آهن و دارو‌های ضدافسردگی باعث یبوست می‌شوند.»
ارسال دیدگاه
