مروری بر زمینه‌های تشکیل مراکز جوارکارگاهی
فرآیند مهارت‌افزایی نیازمند نظارت است
نازنین رزاقی‌مهر روزنامه نگار
براساس ماده (110) قانون کار سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای کشور ملزم شده برای بنگاه‌های اقتصادی با داشتن شرایطی مجوز مراکز جوار و بین کارگاهی صادر کند. طبق این ماده قانونی، واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی به منظور مشارکت در امر آموزش کارگر ماهر و نیمه‌ماهر مورد نیاز خود مکلف‌اند نسبت به ایجاد مراکز کارآموزی جوارکارگاهی و یا بین کارگاهی، همکاری‌های لازم را با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عمل آورند. روند اجرای این ماده قانونی به کمک آیین‌نامه اجرایی آن که در سال 1371 به تصویب هیأت وزیران رسید، تسریع شد. بر مبنای این آیین‌نامه، مرکز جوارکارگاه مرکزی است که از لحاظ تجهیزات آموزشی مستقل از جریان تولید بوده و یک واحد به تنهایی یا چند واحد به اشتراک می‌توانند آن را تأسیس و اداره کنند. با این حال امر آموزش در این مراکز با استفاده از امکانات خط تولید انجام می‌شود. مطابق با ماده (3) این آیین‌نامه، کارفرمایان واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی که بیش از ۳۶ نفر کارگر دارند، باید فردی مطلع به امر آموزش‌های فنی وحرفه‌ای را به عنوان مسئول آموزش انتخاب کنند. نکته اینکه کارفرمایان می‌توانند از سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای بخواهند که مربیان خود را برای آموزش به مراکز جوارکارگاهی اعزام کند. ارتباط مستمر با سازمان به منظور هماهنگی در اجرای دوره‌های آموزشی و رعایت استانداردهای مصوب سازمان و تبادل آخرین اطلاعات فنی تخصصی و فناوریکی، بررسی مستمر نیازهای آموزشی واحد مربوط و اقدام جهت برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های آموزشی برای کارگران فاقد مهارت، برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های آموزشی جدید جهت ارتقای مهارت کارگران شاغل متناسب با رشد صنعت و فناوری و همکاری با سازمان در تهیه و تدوین استانداردهای آموزشی مورد نیاز صنعت مربوطه ازجمله وظایف مربیان آموزشی است. در ماده 4 آیین‌نامه فوق نیز کمیته‌ای به نام «آموزش در صنایع» تشکیل می‌شود که ترکیبی کاملاً کارفرمایی دارد و اثری از نماینده کارگر در آن دیده نمی‌شود. نماینده وزیر کار، رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور یا نماینده تام‌الاختیار سازمان، نماینده وزارتخانه صنعتی ذی‌ربط و یک نفر نماینده کارفرما (شرکت، کارخانه، یا واحد تولیدی و خدماتی ذی‌ربط) از اعضای این کمیته هستند. براساس ماده (11) همین آیین‌نامه، انحلال مرکز و یا هرگونه تغییری در ساختار آن منوط به تأیید کمیته آموزش در صنایع است.
کلیه واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی می‌توانند با درخواست کارفرما و تأیید کمیته آموزش در صنایع و مجوز کتبی سازمان نسبت به ایجاد مرکز اقدام کنند. سازمان فنی و حرفه‌ای نیز استانداردهای مهارت و آموزشی و جزوه‌های مورد نیاز مرکز را تهیه و در مورد تعلیم و تأمین مربیان با کارفرما همکاری می‌کند. در پی شرکت کارگران در این دوره‌ها و پس از قبولی در آزمون‌ها به آن‌ها گواهینامه مهارت داده می‌شود که در تعیین امتیازات مربوط به طبقه‌بندی مشاغل تأثیرگذار است.
آمار مراکز جوارکارگاهی
با نگاه به آخرین گزارش‌های منتشر شده تاکنون بیش از ۳۵۰۰ مرکز جوار و بین کارگاهی در کشور ایجاد شده است. در عین حال دولت وعده داده که در سال جاری ۱۵۰۰ مرکز آموزش جوار و بین کارگاهی به ظرفیت ۴۸۰۰ واحدی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای افزوده شود که رشد ۵۰درصدی را نسبت به دوره قبل تجربه خواهد کرد.
گرچه ایجاد و راه‌اندازی این مراکز از ابتدا منحصر به افزایش مهارت کارگران شاغل در سازمان‌ها و شرکت‌ها بود، اما به نظر می‌رسد امروز با افزایش روزافزون تعداد دانش‌آموختگان و آمار فارغ‌التحصیلان بیکار و عدم تناسب رشته‌های تحصیلی با نیاز بازار کار، از ظرفیت مراکز جوارکارگاهی برای توسعه سطح مهارت‌های فنی و تخصصی افراد در جست‌وجوی کار نیز استفاده می‌شود. آشنایی با محیط واقعی کسب‌وکار و ارتقای سطح مهارت افراد در ورود به بازار کار ازجمله اهداف توسعه مراکز جوارکارگاهی در سال‌های اخیر است.
مهارت‌افزایی در حین کار
گرچه پايه‌هاي آموزش فني و حرفه‌ای از سيستم استاد-شاگردي قديم به شيوه‌هاي نوين كارگاهي در سال ١٢٦٨ با تأسيس مدرسه دارالفنون توسط اميركبير بنا نهاده شد، اما به باور کارشناسان در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته، همچنان فرایند آموزش‌هاي مهارتي در كشور با چالش‌هاي عديده‌اي روبه‌روست. شيوه‌هاي نامناسب و منسوخ شده آموزش در حوزه مهارتي، مجري‌گري اين آموزش‌ها توسط دولت‌های گذشته به جاي سياست‌گذاري و نظارت بر آن‌ها، به‌روز نبودن سیستم‌های آموزش مهارتی سازمان فنی و حرفه‌ای، بعضاً متناسب نبودن آموزش‌ها با نيازهاي واقعي بازاركار، تأكيد بر آموزش‌هاي رسمي و ورود مدرك‌گرايي به حوزه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي، عدم تشكيل نهاد سياست‌گذار و تكثر سازمان‌ها و نهادهاي دست اندركار در اين حوزه به بهانه تخصص‌گرايي سازماني و برخی شيوه‌هاي آموزشي غيرمؤثر از چالش‌های این حوزه محسوب می‌شود.
وجود چنین چالش‌هایی باعث شده تا میزان اثربخشی مراکز جوارکارگاهی تا اندازه‌ای کاهش یابد. این در حالی است که بــا توجه به تغییــرات دنیــای کار، تنوع حرفه‌ها و مشــاغل تخصصی و نیمه‌تخصصی و رشــد آن‌هــا در آینده، وظایف امروز مراکز و کارگاه‌های فنی وحرفه‌ای افزایش یافته و اهمیت تربیت نیروهای ماهر را دوچندان کرده اســت. گزارش‌های پژوهشی بیانگر آن است که ناشناخته بودن نیازهای کیفی بازار کار، کمبود اطلاعات جدید مربوط به نیروی کار، کم‌توجهی به تشکیل سرمایه‌های انسانی و نارسایی قوانین و مقررات و... جزو مهم‌ترین چالش‌های فراروی آموزش فنی و حرفه‌ای و در بطن آن مراکز جوارکارگاهی در ایران است که توجه به آن‌ها اهمیت فراوانی دارد.
کلیه واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی می‌توانند با درخواست کارفرما و تأیید کمیته آموزش در صنایع و مجوز کتبی سازمان نسبت به ایجاد مرکز اقدام کنند. سازمان فنی و حرفه‌ای نیز استانداردهای مهارت و آموزشی و جزوه‌های مورد نیاز مرکز را تهیه و در مورد تعلیم و تأمین مربیان با کارفرما همکاری می‌کند. در پی شرکت کارگران در این دوره‌ها و پس از قبولی در آزمون‌ها به آن‌ها گواهینامه مهارت داده می‌شود که در تعیین امتیازات مربوط به طبقه‌بندی مشاغل تأثیرگذار است.
آمار مراکز جوارکارگاهی
با نگاه به آخرین گزارش‌های منتشر شده تاکنون بیش از ۳۵۰۰ مرکز جوار و بین کارگاهی در کشور ایجاد شده است. در عین حال دولت وعده داده که در سال جاری ۱۵۰۰ مرکز آموزش جوار و بین کارگاهی به ظرفیت ۴۸۰۰ واحدی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای افزوده شود که رشد ۵۰درصدی را نسبت به دوره قبل تجربه خواهد کرد.
گرچه ایجاد و راه‌اندازی این مراکز از ابتدا منحصر به افزایش مهارت کارگران شاغل در سازمان‌ها و شرکت‌ها بود، اما به نظر می‌رسد امروز با افزایش روزافزون تعداد دانش‌آموختگان و آمار فارغ‌التحصیلان بیکار و عدم تناسب رشته‌های تحصیلی با نیاز بازار کار، از ظرفیت مراکز جوارکارگاهی برای توسعه سطح مهارت‌های فنی و تخصصی افراد در جست‌وجوی کار نیز استفاده می‌شود. آشنایی با محیط واقعی کسب‌وکار و ارتقای سطح مهارت افراد در ورود به بازار کار ازجمله اهداف توسعه مراکز جوارکارگاهی در سال‌های اخیر است.
مهارت‌افزایی در حین کار
گرچه پايه‌هاي آموزش فني و حرفه‌ای از سيستم استاد-شاگردي قديم به شيوه‌هاي نوين كارگاهي در سال ١٢٦٨ با تأسيس مدرسه دارالفنون توسط اميركبير بنا نهاده شد، اما به باور کارشناسان در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته، همچنان فرایند آموزش‌هاي مهارتي در كشور با چالش‌هاي عديده‌اي روبه‌روست. شيوه‌هاي نامناسب و منسوخ شده آموزش در حوزه مهارتي، مجري‌گري اين آموزش‌ها توسط دولت‌های گذشته به جاي سياست‌گذاري و نظارت بر آن‌ها، به‌روز نبودن سیستم‌های آموزش مهارتی سازمان فنی و حرفه‌ای، بعضاً متناسب نبودن آموزش‌ها با نيازهاي واقعي بازاركار، تأكيد بر آموزش‌هاي رسمي و ورود مدرك‌گرايي به حوزه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي، عدم تشكيل نهاد سياست‌گذار و تكثر سازمان‌ها و نهادهاي دست اندركار در اين حوزه به بهانه تخصص‌گرايي سازماني و برخی شيوه‌هاي آموزشي غيرمؤثر از چالش‌های این حوزه محسوب می‌شود.
وجود چنین چالش‌هایی باعث شده تا میزان اثربخشی مراکز جوارکارگاهی تا اندازه‌ای کاهش یابد. این در حالی است که بــا توجه به تغییــرات دنیــای کار، تنوع حرفه‌ها و مشــاغل تخصصی و نیمه‌تخصصی و رشــد آن‌هــا در آینده، وظایف امروز مراکز و کارگاه‌های فنی وحرفه‌ای افزایش یافته و اهمیت تربیت نیروهای ماهر را دوچندان کرده اســت. گزارش‌های پژوهشی بیانگر آن است که ناشناخته بودن نیازهای کیفی بازار کار، کمبود اطلاعات جدید مربوط به نیروی کار، کم‌توجهی به تشکیل سرمایه‌های انسانی و نارسایی قوانین و مقررات و... جزو مهم‌ترین چالش‌های فراروی آموزش فنی و حرفه‌ای و در بطن آن مراکز جوارکارگاهی در ایران است که توجه به آن‌ها اهمیت فراوانی دارد.
ارسال دیدگاه
