
زخم معده شایعترین بیماری گوارشی
زخم معده یکی از شایعترین بیماریهای گوارشی است. حدود نیمی از مردم دنیا مبتلا به هلیکوباکترپیلوری (نوعی باکتری ایجادکننده این بیماری) و حدود ۷۵ درصد ایرانیان نیز آلوده به این باکتری هستند. بررسیهای سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد هرچه سطح بهداشت در جامعه و خانواده بیشتر باشد احتمال اینکه افراد مبتلا به هلیکوباکتر شوند کمتر خواهد بود. بر اساس این تحقیقات در ۷۷ درصد مبتلایان، هلیکوباکتر مشکلی برای فرد ایجاد نمیکند و تنها در ۲۳ درصد افراد ممکن است دردسرساز شود که ۲۰ درصد آن میتواند در ابتلا به زخم معده و اثنیعشر، دو درصد در سرطان معده و یک درصد در لنفوم معده نقش داشته باشد.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر محمد روشنایی، متخصص گوارش در مورد این بیماری به «آتیهنو» میگوید: «زخم معده یکی از شایعترین بیماریهای گوارشی است که جزو زخمهای باز است و در داخل پوشش معده و قسمت فوقانی روده کوچک ایجاد میشود. اگر مخاط معده عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد، اسید معده به بافت آسیب میرساند و منجر به زخم معده میشود.»
بر اساس آمارهای موجود در این زمینه، مشخص شده که از هر 10 نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار این بیماری میشود. درمان و روند بهبودی این بیماری بسیار آسان است، اما در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات بسیاری خواهد شد. در گذشته پزشکان معتقد بودند که این بیماری صرفاً به دلایل عصبی و عادات شخصی ایجاد میشود، اما با پیشرفت علم مشخص شد که یک نوع باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری میتواند منجر به ایجاد زخم گوارش در ناحیه معده و اثنیعشر شود.
او در مورد راههای آلوده شدن به این باکتری میافزاید: «این باکتری در عفونتهای انسانی بسیار شایع است. این باکتری توسط آب و غذا منتشر میشود، همچنین در بزاق دهان نیز دیده شده است. هلیکوباکتر از راههایی مانند بوسیدن هم منتقل میشود. این باکتری میتواند به دیواره معده بچسبد و باعث ضعیف شدن و التهاب معده شود. راه دیگر برای آلوده شدن به این باکتری، دهانی- مدفوعی است، از این رو برای پیشگیری از آلوده شدن به این باکتری توصیه میشود افراد حتماً پس از رفتن به سرویس بهداشتی، دستهای خود را کاملاً با مایعهای دستشویی آنتیباکتریال بشویند. این شستوشو باید لابهلای انگشتان، زیر ناخنها، کف دست، پشت دست و حتی مچ دست را هم دربر بگیرد. در موارد بسیار زیادی، نوشیدن آبهای غیرسالم در سفر یا خوردن غذاها و سالادهای رستورانی، عامل اساسی ورود هلیکوباکترپیلوری به دستگاه گوارش است. از این رو بهتر است مردم برای پیشگیری از ورود این باکتری به بدن، از خوردن گوشتهای نیمپز مخصوصاً در رستورانها خودداری کنند. خوردن غذایی که اصول بهداشتی فردی و محیطی در آمادهسازی و پخت آن توسط آشپز رعایت نشده نیز میتواند از عوامل آلودگی با این باکتری باشد. از دیگر عوامل ایجادکننده زخم معده مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و پروفن است.
علائم زخم معده
روشنایی در مورد علائم این بیماری میگوید: «رایجترین علائم زخم معده، درد همراه با سوزش است که میتواند از جناغ سینه تا بالای ناف احساس شود. درد زخم معده به علت تماس اسید معده با منطقه آسیب ایجاد میشود.» افزایش سوءهاضمه از نشانههای دیگر زخم معده است. در این موارد فرد پس از صرف غذا یا آروغ میزند یا دچار سکسکه میشود. زخم معده علامت دیگری دارد که به علت تغییر حجم مایعات، فرد دچار حالت تهوع خفیف یا شدید میشود. معمولاً در حالت ناشتا، فرد دچار حالت تهوع میشود. در این بیماران احساس گرسنگی، چند ساعت پس از صرف یک غذای کامل امری طبیعی است. با کمشدن اشتها، کاهش وزن امری طبیعی است. رنگ مدفوع ممکن است ظاهری تیره یا کمرنگ با اثری از خون داشته باشد. همچنین به علت افزایش میزان مایعات در روده و معده استفراغ امری طبیعی است. در صورت ظاهر شدن خون در استفراغ ممکن است زخم پیشرفته باشد. در این موارد فرد به درمان فوری نیاز پیدا میکند. در صورتی که بیمار دچار استفراغ خونی، مدفوع سیاه و دردهای شدید و ناگهانی شکم شود باید با مشاهده این علائم سریعاً به پزشک مراجعه کند.
درمان زخم معده
او در مورد درمان این بیماری میگوید: «معمولاً برای تشخیص این بیماری ابتدا سوابق بیمار و داروهای مصرفی و همینطور علائم را بررسی میکنیم. سپس برای تشخیص عفونت باکتری هلیکوباکترپیلوری آزمایش خون، مدفوع و یا آزمایش تنفسی تجویز میکنیم. بیمار باید برای تشخیص زخم معده آندوسکوپی (آندوسکوپی عمل دیدن و مشاهده درون بدن با مقاصد تشخیصی یا گاهی درمانی است که با دستگاه انجام میشود) را انجام دهد. بعد از تشخیص ابتلا به هلیکوباکترپیلوری به بیمار داروهای آنتیبیوتیک برای مهار عفونت داده میشود. بیماران هم باید در دوران مصرف آنتیبیوتیکها به اندازه کافی آب و آبمیوه تازه و طبیعی بنوشند. آنها باید این نکته را در نظر بگیرند که مصرف غذاهای تند، پرادویه، چرب و سرخکردنی، احتمال بهبود سریعتر عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری را به تعویق میاندازد.»
زمانی که ابتلا به هلیکوباکترپیلوری یا در موارد شدیدتر زخممعده ناشی از آن تشخیص داده شود، بیمار باید مصرف گروهی از غذاها را محدود کند یا حتی آنها را کنار بگذارد. استفاده از برخی مواد غذایی در افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری میتواند منجر به سوزش شدید معده، هضم نادرست غذاها و بروز دردهای شدید در ناحیه گوارشی این افراد شود. این خوراکیها عبارتاند از قهوه، شکلات، غذاها و ادویههای تند، نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای حاوی کافئین، میوههای اسیدی مانند مرکبات و گوجهفرنگی.
همچنین به افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری که دوره درمان خود را سپری میکنند، توصیه میشود حدود سه ساعت قبل از ساعت خواب شبانه، آخرین وعده غذایی را صرف کنند تا هنگام خواب دچار علائم شدید
رفلاکس نشوند.
دکتر روشنایی میافزاید: «عدم درمان زخم معده میتواند خطرناک باشد، اما در صورتی که درمان به موقع صورت گیرد، در بهبودی سریع بیماری بسیار مؤثر است. در اغلب مواقع این بیماری با راهکارهای ابتدایی به راحتی قابل درمان است و جای نگرانی وجود ندارد. بیماران علاوه بر درمانهای دارویی باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشند تا دارو درمانی اثرات بیشتری داشته باشد. در واقع افزودن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه به رژیم غذایی میتواند در سلامتی کلی و درمان زخم معده مؤثر واقع شود.»
درمان زخم معده عصبی
او تأکید میکند: «درد معده به دلایل متعددی از جمله رفلاکس اسید معده، زخم و... روی میدهد. گاهی بروز عصبانیت و اضطراب میتواند به تشدید چنین دردهایی منجر شود. معده درد عصبی در شرایط ترس، استرس شدید و یا هیجان بیش از حد ایجاد میشود. برای درمان چنین دردهایی، بیمار باید دارو مصرف کند. در مواردی که بیمار به اختلالات شدید روحی و عدم تعادل روانی دچار است، استفاده از داروهای کنترلکننده اضطراب و اختلالات عصبی ضروری است. به منظور مقابله با زخم معده عصبی که ناشی از استرس و اضطراب در فرد است میبایست بیمار ضمن پرهیز از هرگونه استرس، خشم و اضطراب از مواد غذاییای استفاده کند که باعث ایجاد آرامش میشود.»
بر اساس آمارهای موجود در این زمینه، مشخص شده که از هر 10 نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار این بیماری میشود. درمان و روند بهبودی این بیماری بسیار آسان است، اما در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات بسیاری خواهد شد. در گذشته پزشکان معتقد بودند که این بیماری صرفاً به دلایل عصبی و عادات شخصی ایجاد میشود، اما با پیشرفت علم مشخص شد که یک نوع باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری میتواند منجر به ایجاد زخم گوارش در ناحیه معده و اثنیعشر شود.
او در مورد راههای آلوده شدن به این باکتری میافزاید: «این باکتری در عفونتهای انسانی بسیار شایع است. این باکتری توسط آب و غذا منتشر میشود، همچنین در بزاق دهان نیز دیده شده است. هلیکوباکتر از راههایی مانند بوسیدن هم منتقل میشود. این باکتری میتواند به دیواره معده بچسبد و باعث ضعیف شدن و التهاب معده شود. راه دیگر برای آلوده شدن به این باکتری، دهانی- مدفوعی است، از این رو برای پیشگیری از آلوده شدن به این باکتری توصیه میشود افراد حتماً پس از رفتن به سرویس بهداشتی، دستهای خود را کاملاً با مایعهای دستشویی آنتیباکتریال بشویند. این شستوشو باید لابهلای انگشتان، زیر ناخنها، کف دست، پشت دست و حتی مچ دست را هم دربر بگیرد. در موارد بسیار زیادی، نوشیدن آبهای غیرسالم در سفر یا خوردن غذاها و سالادهای رستورانی، عامل اساسی ورود هلیکوباکترپیلوری به دستگاه گوارش است. از این رو بهتر است مردم برای پیشگیری از ورود این باکتری به بدن، از خوردن گوشتهای نیمپز مخصوصاً در رستورانها خودداری کنند. خوردن غذایی که اصول بهداشتی فردی و محیطی در آمادهسازی و پخت آن توسط آشپز رعایت نشده نیز میتواند از عوامل آلودگی با این باکتری باشد. از دیگر عوامل ایجادکننده زخم معده مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و پروفن است.
علائم زخم معده
روشنایی در مورد علائم این بیماری میگوید: «رایجترین علائم زخم معده، درد همراه با سوزش است که میتواند از جناغ سینه تا بالای ناف احساس شود. درد زخم معده به علت تماس اسید معده با منطقه آسیب ایجاد میشود.» افزایش سوءهاضمه از نشانههای دیگر زخم معده است. در این موارد فرد پس از صرف غذا یا آروغ میزند یا دچار سکسکه میشود. زخم معده علامت دیگری دارد که به علت تغییر حجم مایعات، فرد دچار حالت تهوع خفیف یا شدید میشود. معمولاً در حالت ناشتا، فرد دچار حالت تهوع میشود. در این بیماران احساس گرسنگی، چند ساعت پس از صرف یک غذای کامل امری طبیعی است. با کمشدن اشتها، کاهش وزن امری طبیعی است. رنگ مدفوع ممکن است ظاهری تیره یا کمرنگ با اثری از خون داشته باشد. همچنین به علت افزایش میزان مایعات در روده و معده استفراغ امری طبیعی است. در صورت ظاهر شدن خون در استفراغ ممکن است زخم پیشرفته باشد. در این موارد فرد به درمان فوری نیاز پیدا میکند. در صورتی که بیمار دچار استفراغ خونی، مدفوع سیاه و دردهای شدید و ناگهانی شکم شود باید با مشاهده این علائم سریعاً به پزشک مراجعه کند.
درمان زخم معده
او در مورد درمان این بیماری میگوید: «معمولاً برای تشخیص این بیماری ابتدا سوابق بیمار و داروهای مصرفی و همینطور علائم را بررسی میکنیم. سپس برای تشخیص عفونت باکتری هلیکوباکترپیلوری آزمایش خون، مدفوع و یا آزمایش تنفسی تجویز میکنیم. بیمار باید برای تشخیص زخم معده آندوسکوپی (آندوسکوپی عمل دیدن و مشاهده درون بدن با مقاصد تشخیصی یا گاهی درمانی است که با دستگاه انجام میشود) را انجام دهد. بعد از تشخیص ابتلا به هلیکوباکترپیلوری به بیمار داروهای آنتیبیوتیک برای مهار عفونت داده میشود. بیماران هم باید در دوران مصرف آنتیبیوتیکها به اندازه کافی آب و آبمیوه تازه و طبیعی بنوشند. آنها باید این نکته را در نظر بگیرند که مصرف غذاهای تند، پرادویه، چرب و سرخکردنی، احتمال بهبود سریعتر عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری را به تعویق میاندازد.»
زمانی که ابتلا به هلیکوباکترپیلوری یا در موارد شدیدتر زخممعده ناشی از آن تشخیص داده شود، بیمار باید مصرف گروهی از غذاها را محدود کند یا حتی آنها را کنار بگذارد. استفاده از برخی مواد غذایی در افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری میتواند منجر به سوزش شدید معده، هضم نادرست غذاها و بروز دردهای شدید در ناحیه گوارشی این افراد شود. این خوراکیها عبارتاند از قهوه، شکلات، غذاها و ادویههای تند، نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای حاوی کافئین، میوههای اسیدی مانند مرکبات و گوجهفرنگی.
همچنین به افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری که دوره درمان خود را سپری میکنند، توصیه میشود حدود سه ساعت قبل از ساعت خواب شبانه، آخرین وعده غذایی را صرف کنند تا هنگام خواب دچار علائم شدید
رفلاکس نشوند.
دکتر روشنایی میافزاید: «عدم درمان زخم معده میتواند خطرناک باشد، اما در صورتی که درمان به موقع صورت گیرد، در بهبودی سریع بیماری بسیار مؤثر است. در اغلب مواقع این بیماری با راهکارهای ابتدایی به راحتی قابل درمان است و جای نگرانی وجود ندارد. بیماران علاوه بر درمانهای دارویی باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشند تا دارو درمانی اثرات بیشتری داشته باشد. در واقع افزودن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه به رژیم غذایی میتواند در سلامتی کلی و درمان زخم معده مؤثر واقع شود.»
درمان زخم معده عصبی
او تأکید میکند: «درد معده به دلایل متعددی از جمله رفلاکس اسید معده، زخم و... روی میدهد. گاهی بروز عصبانیت و اضطراب میتواند به تشدید چنین دردهایی منجر شود. معده درد عصبی در شرایط ترس، استرس شدید و یا هیجان بیش از حد ایجاد میشود. برای درمان چنین دردهایی، بیمار باید دارو مصرف کند. در مواردی که بیمار به اختلالات شدید روحی و عدم تعادل روانی دچار است، استفاده از داروهای کنترلکننده اضطراب و اختلالات عصبی ضروری است. به منظور مقابله با زخم معده عصبی که ناشی از استرس و اضطراب در فرد است میبایست بیمار ضمن پرهیز از هرگونه استرس، خشم و اضطراب از مواد غذاییای استفاده کند که باعث ایجاد آرامش میشود.»
ارسال دیدگاه