کارگران مشاغل سخت، گرفتار در چرخه بوروکراسی
نوشین مقدم‌پناه روزنامه نگار
بهره‌گیری از سامانه‌های جامع برای ثبت درخواست مشاغل سخت، شناسایی دقیق و سریع این مشاغل و نظارت مستمر بازرسان کار بر سختی کارگاهی، اقدامات مثبتی است که مانع از تضییع حقوق قانونی کارگران می‌شود. در کنار این‌ها باید به سمت سختی‌زدایی از محیط کار (در مورد مشاغل الف که ماهیتاً سخت نیستند) و الزام کارفرمایان به انجام تکالیف قانونی از جمله پرداخت چهار درصد مشاغل سخت پیش برویم. کارگران در مشاغلِ با ماهیت سخت مانند معادن، باید از تمام حقوق مندرج در قانون بهره‌مند باشند تا جان و سلامتیشان به‌خاطر کار سخت و خطرات آن به مخاطره نیفتد.
براساس آنچه سرپرست اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران اعلام کرده، قرار است شناسایی دقیق مشاغل سخت و زیان‌آور در استان تهران در دستور کار قرار گیرد.
در روزهای پایانی آبان‌ماهِ امسال بهزاد سام‌دلیری، سرپرست اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران ً از افزایش توجه به وضعیت کارگران فعال در مشاغل سخت و زیان‌آور خبر داد و با تأکید بر اهمیت حفظ سلامت و ایمنی کارگران، گفت: «در راستای اجرای سیاست‌های دولت و با هدف بهبود شرایط کاری و زندگی کارگران، اقدامات گسترده‌ای در استان تهران در حال انجام است و یکی از اولویت‌های اصلی، شناسایی دقیق مشاغل سخت و زیان‌آور و ارزیابی دقیق شرایط کاری در این مشاغل است که امیدواریم با همکاری کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و بازرسی کار، پایش‌های مستمر کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی انجام شود و در صورت مشاهده هرگونه تخلفی، برخورد قانونی صورت گیرد.»
او با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای کارگران و کارفرمایان، به‌عنوان یکی از برنامه‌های اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران تأکید کرد: «این دوره‌ها در زمینه شناسایی خطرات شغلی، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و رعایت استانداردهای ایمنی است و روندها باید بر اساس ارزیابی دقیق خطرات موجود در محیط کار و همچنین سطح سواد و مهارت کارگران طراحی شود.»
به گفته سرپرست اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، به‌روزرسانی مداوم فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور اقدامی ضروری برای تضمین سلامت و ایمنی کارگران به ویژه در مشاغلی است که با شرایط کاری سخت و زیان‌آور همراه هستند.
شناسایی مشاغل سخت و زیان‌آور
شناسایی مشاغل سخت، عموماً پس از ثبت درخواست کارگران و شاغلان کارگاه آغاز می‌شود. کارگران یک کارگاه برای برخورداری از امتیازات مشاغل مذکور، به اداره کار مربوطه درخواست می‌دهند و جهت برخورداری از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور، ابتدا شغل متقاضی باید به‌عنوان یک شغل سخت و زیان‌آور تأیید شود. وظیفه تطبیق و تشخیص این نوع مشاغل برعهده کمیته‌های استانی قرار دارد. همچنین اعلام نتیجه به متقاضی و اجرای سیاست‌ها و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی از دیگر وظایف کمیته‌های استانی است.
سرپرست اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، توضیح داد: «قرار است امر شناسایی مشاغل سخت و زیان‌آور در استان تهران تسهیل شود؛ به این معنا که بازرسان کار بر عملکرد کارگاه‌ها نظارت داشته باشند، کارگاه‌های سخت و زیان‌آورِ احتمالی و شناسایی نشده را شناسایی کنند و به کمیته‌های استانی ارجاع دهند و در صورت امکان، کارفرمایان را به رفع سختی کار کارگاه ملزم کنند. نتیجه چنین اقداماتی می‌تواند به‌روزسانی مداوم فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور استان تهران و برخورداری کارگران مشاغل سخت از حقوق قانونی خود، ساعت کار کمتر و بازنشستگی پیش از موعد باشد. با به‌روزرسانی مداوم و انعطاف لیست مشاغل سخت و زیان‌آور، کارگران از مزایای سختی کار محروم نخواهند ماند.»
طبق اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، طی شش‌ماهه نخست امسال بیش از ۱۵ هزار شاغل سخت و زیان‌آور مشمول بازنشستگی در استان تهران شناسایی شده است. همچنین از تعداد ۶۶۹۳ درخواست فردی و گروهی بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور در کارگاه‌های مختلف استان تهران، تعداد ۱۵ هزار و ۳۳۲ عنوان تقاضا به‌عنوان شغل سخت و زیان‌آور شناخته شدند. ۲۸ کارگاه نیز به‌صورت گروهی درخواست بررسی‌های خود را به اداره کار استان تهران ارائه کردند که این درخواست‌ها شامل ۱۸۳۲ عنوان شغل بوده و از این تعداد، ۹۹۳ شغل سخت و زیان‌آور تشخیص داده شده است.
پاسخ مثبت به ۱۵ هزار و ۳۳۲ عنوان تقاضا برای مشاغل سخت در استان تهران در شش‌ماهه نخست امسال، نشان از سرعت عمل در امر شناسایی مشاغل سخت و رسمیت بخشیدن به آن‌ها دارد.
مزایای شناسایی سریع مشاغل سخت
محمدرضا فرزعلیان، فعال کارگری غرب تهران گفت: «شناسایی سریع مشاغل سخت و طولانی نشدن پرونده‌های درخواست کارگران، اقدام مثبتی است که از اطاله وقت و تضییع حقوق بیمه‌شدگان جلوگیری می‌کند.»
رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار غرب تهران در گفت‌وگو با «آتیه نو» بیان کرد: «قوانین ناظر بر مشاغل سخت و زیان‌آور بایستی برای تمام کارگرانی که در مشاغل پرخطر اشتغال دارند، به‌سرعت اجرایی شود. از این‌رو، شناسایی سریع کارگاه‌ها، به‌روزرسانی فهرست آن‌ها و نظارت مدام بازرسان کار حائز اهمیت بسیار است.»
فرزعلیان طولانی شدن مسیر رسیدگی به پرونده‌های کارگران مشاغل سخت را، هم در زمان شناسایی کارگاه و هم در زمان درخواست برای برخورداری از بازنشستگی پیش از موعد، خلاف قوانین حمایتی کار و تأمین‌اجتماعی دانست و تأکید کرد: «در برخی کارگاه‌های پیمانکاری، کارگران مشاغل سخت دربه‌در به دنبال برخوداری از بازنشستگی پیش از موعد هستند اما چون پیمانکار مربوطه در زمان خودش، چهار درصد سختی کار کارگر را نپرداخته و اکنون دیگر دسترسی به او ممکن نیست، کارگران نمی‌توانند از حق قانونی خود در مورد بازنشستگی پیش از موعدِ مشاغل سخت استفاده کنند.»
فرزعلیان ادامه داد: «بایستی کارفرمایان مشاغل سخت به‌خصوص کارفرمایان پیمانکار ملزم شوند که چهار درصد بازنشستگی مشاغل سخت را سر موقع و در زمان اشتغال کارگر به‌حساب تأمین‌اجتماعی واریز کنند تا کارگر در زمان بازنشستگی با مشکل مواجه نشود و به دردسر نیفتد.
مشاغل سخت در قانون
بر اساس تبصره «۲» ماده ۷۶ قانون بیمه تأمین‌اجتماعی، کارهای سخت و زیان‌آور به شغل‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده و فرد با انجام آن کار، فشار جسمی و روانی بیش از ظرفیت طبیعی را متحمل و در اثر آن به بیماری و عوارض آن مبتلا شود.
ماده یک آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور این مشاغل را که به آن‌ها سختی کار تعلق گرفته به دو دسته تقسیم کرده است:
الف- مشاغلی که صفت سخت و زیان‌آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما می‌توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آن‌ها را حذف کرد.
ب- مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری کاهش یافته اما کماکان سخت و زیان‌آوری آن‌ها حفظ می‌شود. در واقع برخلاف مشاغل گروه «الف» که با تمهیدات ایمنی و تلاش کارفرمایان سختی کارشان کاهش می‌یابد، مشاغل گروه «ب» ماهیتاً سخت و زیان‌آور هستند و این صفت در ذات آن‌ها وجود دارد.
برای برخورداری از امتیازات مشاغل سخت، کارگران باید درخواست خود را به ثبت برسانند؛ مدت‌هاست که این ثبت درخواست بدون نیاز به مراجعه حضوری و به‌صورت برخط انجام می‌شود.
پیش‌تر بسیاری از کارگران و کارکنان مشاغل سخت و زیان‌آور که متقاضی ثبت درخواست سختی کار بودند از طریق سامانه sakht.mcls.gov.ir نسبت به ثبت درخواست خود اقدام می‌کردند. این سامانه امکانی را فراهم می‌کرد تا صاحبان مشاغل سخت و زیان‌آور مراحل ثبت و پیگیری درخواست سختی کارشان را به شکل غیرحضوری دنبال و پس از ثبت‌نام کد رهگیری دریافت کنند. مدتی بعد سامانه جدیدی تحت عنوان srk.mcls.gov.ir ذیل سامانه جامع روابط کار تشکیل شد و خدمت‌رسانی خود در حوزه مشاغل سخت و زیان‌آور را آغاز کرد تا متقاضیان پس از احراز هویت جهت ثبت درخواست در سامانه جدید اقدام کنند. این سامانه جدید که یکی از اجزا و متعلقاتِ سامانه جامع روابط کار است و ذیل این سامانه جامع قرار می‌گیرد، در جهت تجمیع خدمات آنلاین وزارت کار طراحی شده و کار ثبت درخواست کارگران را ساده‌تر کرده است.
اصلاح عناوین شغلی و پرداخت چهار درصد
اصلاح عناوین شغلی در لیست‌های بیمه ارسالی کارفرمایان و پرداخت چهار درصد مشاغل سخت از سوی آن‌ها، از چالش‌هایی است که همچنان کارگران مشاغل سخت به‌خصوص در کارگاه‌های کوچک و پیمانکاری با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
خوشبختانه ارسال پیامکی لیست بیمه برای بیمه‌شدگان، کار بررسی عناوین شغلی و دستمزدِ مشمول حق‌بیمه را برای کارگران آسان کرده است. دیگر نیازی نیست کارگر برای بررسی عنوان شغلی لیست بیمه به شعب تأمین‌اجتماعی مراجعه کند. به این ترتیب، اگر عنوان شغلی کارگر در لیست بیمه درست قید شده باشد در واقع کارفرما سختی کار کارگر را پذیرفته است اما اگر به‌عنوان مثال به‌جای جوشکار، کارگر ساده رد شده باشد به این معنی است که کارفرما نمی‌خواهد سختی کار را پرداخت کند. چنانچه این موضوع برای کارگران پیش آمد باید مدارک و مستندات را به کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور ارسال کنند تا به‌نوعی عنوان شغلی صحیح اثبات شود. عنوان شغلی در صلاحیت اداره کار است؛ به این معنا که کارگر می‌تواند در اداره کار دادخواستی مربوط به عنوان شغلی تنظیم کند، اگر در اداره کار احراز شود، در مرحله بعد کارگر باید به کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور مراجعه کند.
مشکل بعدی مربوط به زمان بازنشستگی پیش از موعد و درخواست برای برخورداری از این حق قانونی است. در زمان بازنشستگی اگر کارفرما مبلغ چهار درصد را پرداخت نکرده باشد، کارگر به دردسر می‌افتد. البته او می‌تواند شخصاً این مبلغ را پرداخت و بعد از بازنشست شدن اقدام به طرح دعوی علیه کارفرمای خود کند اما پرداخت چهار درصد برای سنوات خدمت که در مجموع رقم سنگینی می‌شود، برای کارگر در زمان بازنشستگی ساده نیست و از توان بسیاری از بیمه‌شدگان کارگری خارج است.
ناصر چمنی، فعال کارگری در ارتباط با سختی‌های مرتبط با چهار درصد به «آتیه نو» گفت: «بعد از تصویب قانون کار، ماهانه چهار درصد سهم بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور کسر می‌شد و در هنگام بازنشستگی، کارگران مشکل کمتری داشتند. مشکل از سال ۸۵ آغاز شد. در آن زمان با صدور یک رأی دیوان عدالت اداری، کسر این چهار درصد به پایان دوران اشتغال و زمان درخواست برای بازنشستگی کارگر موکول شد و به این ترتیب، کارفرمایان توانستند در موارد بسیاری از پرداخت آن طفره بروند.»
او ادامه داد: «در سال‌های بعد قراردادهای موقت و فعالیتِ پیمانکاران افزایش یافت و در نتیجه، کارگرانِ مشاغل سخت و زیان‌آور بعد از گذشت ۲۰ سال، برای بازنشستگی دچار مشکل شدند. یکی از مشکلات، پیدا کردنِ پیمانکاران است. کارگران پیمانکاری در طول دوران کاری خود معمولاً با پیمانکاران مختلف کار می‌کنند و این پیمانکاران بعد از پایان قراردادشان می‌روند، در حالی که موظف به پرداختِ چهار درصد سهم بازنشستگی کارگر مشاغل سخت و زیان‌آور هستند.»
چمنی توضیح داد: «اگر در بهترین حالت تصور کنیم که کارگران پیمانکاری ۲۰ سال در یک شغل بمانند، در این صورت بعد از ۲۰ سال، باید به دنبالِ پیمانکار بروند و چهار درصد را از او اخذ کنند. در غیر این صورت باید این مبلغ را که رقم سنگینی است از جیب خود پرداخت کنند.» او افزود: «سؤال اینجاست که آیا کارگر می‌تواند این مبلغ سنگین را از جیب پرداخت کند یا ناچار می‌شود قید بازنشستگی پیش از موعد را بزند و سال‌های بیشتری در کارگاه بماند و برخلاف موازین قانونی، همچنان در یک شغل سخت و پرخطر کار کند؟»
بهره‌گیری از سامانه‌های جامع برای ثبت درخواست مشاغل سخت، شناسایی دقیق و سریع این مشاغل و نظارت مستمر بازرسان کار بر سختی کارگاهی، اقدامات مثبتی است که مانع از تضییع حقوق قانونی کارگران می‌شود. در کنار این‌ها باید به سمت سختی‌زدایی از محیط کار (در مورد مشاغل الف که ماهیتاً سخت نیستند) و الزام کارفرمایان به انجام تکالیف قانونی از جمله پرداخت چهار درصد مشاغل سخت پیش برویم. کارگران در مشاغلِ با ماهیت سخت مانند معادن، باید از تمام حقوق مندرج در قانون بهره‌مند باشند تا جان و سلامتشان به دلیل کار سخت و خطراتِ آن به مخاطره نیفتد.
براساس آنچه سرپرست اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران اعلام کرده، قرار است شناسایی دقیق مشاغل سخت و زیان‌آور در استان تهران در دستور کار قرار گیرد.
در روزهای پایانی آبان‌ماهِ امسال بهزاد سام‌دلیری، سرپرست اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران ً از افزایش توجه به وضعیت کارگران فعال در مشاغل سخت و زیان‌آور خبر داد و با تأکید بر اهمیت حفظ سلامت و ایمنی کارگران، گفت: «در راستای اجرای سیاست‌های دولت و با هدف بهبود شرایط کاری و زندگی کارگران، اقدامات گسترده‌ای در استان تهران در حال انجام است و یکی از اولویت‌های اصلی، شناسایی دقیق مشاغل سخت و زیان‌آور و ارزیابی دقیق شرایط کاری در این مشاغل است که امیدواریم با همکاری کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و بازرسی کار، پایش‌های مستمر کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی انجام شود و در صورت مشاهده هرگونه تخلفی، برخورد قانونی صورت گیرد.»
او با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای کارگران و کارفرمایان، به‌عنوان یکی از برنامه‌های اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران تأکید کرد: «این دوره‌ها در زمینه شناسایی خطرات شغلی، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و رعایت استانداردهای ایمنی است و روندها باید بر اساس ارزیابی دقیق خطرات موجود در محیط کار و همچنین سطح سواد و مهارت کارگران طراحی شود.»
به گفته سرپرست اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، به‌روزرسانی مداوم فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور اقدامی ضروری برای تضمین سلامت و ایمنی کارگران به ویژه در مشاغلی است که با شرایط کاری سخت و زیان‌آور همراه هستند.
شناسایی مشاغل سخت و زیان‌آور
شناسایی مشاغل سخت، عموماً پس از ثبت درخواست کارگران و شاغلان کارگاه آغاز می‌شود. کارگران یک کارگاه برای برخورداری از امتیازات مشاغل مذکور، به اداره کار مربوطه درخواست می‌دهند و جهت برخورداری از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور، ابتدا شغل متقاضی باید به‌عنوان یک شغل سخت و زیان‌آور تأیید شود. وظیفه تطبیق و تشخیص این نوع مشاغل برعهده کمیته‌های استانی قرار دارد. همچنین اعلام نتیجه به متقاضی و اجرای سیاست‌ها و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی از دیگر وظایف کمیته‌های استانی است.
سرپرست اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، توضیح داد: «قرار است امر شناسایی مشاغل سخت و زیان‌آور در استان تهران تسهیل شود؛ به این معنا که بازرسان کار بر عملکرد کارگاه‌ها نظارت داشته باشند، کارگاه‌های سخت و زیان‌آورِ احتمالی و شناسایی نشده را شناسایی کنند و به کمیته‌های استانی ارجاع دهند و در صورت امکان، کارفرمایان را به رفع سختی کار کارگاه ملزم کنند. نتیجه چنین اقداماتی می‌تواند به‌روزسانی مداوم فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور استان تهران و برخورداری کارگران مشاغل سخت از حقوق قانونی خود، ساعت کار کمتر و بازنشستگی پیش از موعد باشد. با به‌روزرسانی مداوم و انعطاف لیست مشاغل سخت و زیان‌آور، کارگران از مزایای سختی کار محروم نخواهند ماند.»
طبق اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران، طی شش‌ماهه نخست امسال بیش از ۱۵ هزار شاغل سخت و زیان‌آور مشمول بازنشستگی در استان تهران شناسایی شده است. همچنین از تعداد ۶۶۹۳ درخواست فردی و گروهی بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور در کارگاه‌های مختلف استان تهران، تعداد ۱۵ هزار و ۳۳۲ عنوان تقاضا به‌عنوان شغل سخت و زیان‌آور شناخته شدند. ۲۸ کارگاه نیز به‌صورت گروهی درخواست بررسی‌های خود را به اداره کار استان تهران ارائه کردند که این درخواست‌ها شامل ۱۸۳۲ عنوان شغل بوده و از این تعداد، ۹۹۳ شغل سخت و زیان‌آور تشخیص داده شده است.
پاسخ مثبت به ۱۵ هزار و ۳۳۲ عنوان تقاضا برای مشاغل سخت در استان تهران در شش‌ماهه نخست امسال، نشان از سرعت عمل در امر شناسایی مشاغل سخت و رسمیت بخشیدن به آن‌ها دارد.
مزایای شناسایی سریع مشاغل سخت
محمدرضا فرزعلیان، فعال کارگری غرب تهران گفت: «شناسایی سریع مشاغل سخت و طولانی نشدن پرونده‌های درخواست کارگران، اقدام مثبتی است که از اطاله وقت و تضییع حقوق بیمه‌شدگان جلوگیری می‌کند.»
رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار غرب تهران در گفت‌وگو با «آتیه نو» بیان کرد: «قوانین ناظر بر مشاغل سخت و زیان‌آور بایستی برای تمام کارگرانی که در مشاغل پرخطر اشتغال دارند، به‌سرعت اجرایی شود. از این‌رو، شناسایی سریع کارگاه‌ها، به‌روزرسانی فهرست آن‌ها و نظارت مدام بازرسان کار حائز اهمیت بسیار است.»
فرزعلیان طولانی شدن مسیر رسیدگی به پرونده‌های کارگران مشاغل سخت را، هم در زمان شناسایی کارگاه و هم در زمان درخواست برای برخورداری از بازنشستگی پیش از موعد، خلاف قوانین حمایتی کار و تأمین‌اجتماعی دانست و تأکید کرد: «در برخی کارگاه‌های پیمانکاری، کارگران مشاغل سخت دربه‌در به دنبال برخوداری از بازنشستگی پیش از موعد هستند اما چون پیمانکار مربوطه در زمان خودش، چهار درصد سختی کار کارگر را نپرداخته و اکنون دیگر دسترسی به او ممکن نیست، کارگران نمی‌توانند از حق قانونی خود در مورد بازنشستگی پیش از موعدِ مشاغل سخت استفاده کنند.»
فرزعلیان ادامه داد: «بایستی کارفرمایان مشاغل سخت به‌خصوص کارفرمایان پیمانکار ملزم شوند که چهار درصد بازنشستگی مشاغل سخت را سر موقع و در زمان اشتغال کارگر به‌حساب تأمین‌اجتماعی واریز کنند تا کارگر در زمان بازنشستگی با مشکل مواجه نشود و به دردسر نیفتد.
مشاغل سخت در قانون
بر اساس تبصره «۲» ماده ۷۶ قانون بیمه تأمین‌اجتماعی، کارهای سخت و زیان‌آور به شغل‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده و فرد با انجام آن کار، فشار جسمی و روانی بیش از ظرفیت طبیعی را متحمل و در اثر آن به بیماری و عوارض آن مبتلا شود.
ماده یک آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور این مشاغل را که به آن‌ها سختی کار تعلق گرفته به دو دسته تقسیم کرده است:
الف- مشاغلی که صفت سخت و زیان‌آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما می‌توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آن‌ها را حذف کرد.
ب- مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری کاهش یافته اما کماکان سخت و زیان‌آوری آن‌ها حفظ می‌شود. در واقع برخلاف مشاغل گروه «الف» که با تمهیدات ایمنی و تلاش کارفرمایان سختی کارشان کاهش می‌یابد، مشاغل گروه «ب» ماهیتاً سخت و زیان‌آور هستند و این صفت در ذات آن‌ها وجود دارد.
برای برخورداری از امتیازات مشاغل سخت، کارگران باید درخواست خود را به ثبت برسانند؛ مدت‌هاست که این ثبت درخواست بدون نیاز به مراجعه حضوری و به‌صورت برخط انجام می‌شود.
پیش‌تر بسیاری از کارگران و کارکنان مشاغل سخت و زیان‌آور که متقاضی ثبت درخواست سختی کار بودند از طریق سامانه sakht.mcls.gov.ir نسبت به ثبت درخواست خود اقدام می‌کردند. این سامانه امکانی را فراهم می‌کرد تا صاحبان مشاغل سخت و زیان‌آور مراحل ثبت و پیگیری درخواست سختی کارشان را به شکل غیرحضوری دنبال و پس از ثبت‌نام کد رهگیری دریافت کنند. مدتی بعد سامانه جدیدی تحت عنوان srk.mcls.gov.ir ذیل سامانه جامع روابط کار تشکیل شد و خدمت‌رسانی خود در حوزه مشاغل سخت و زیان‌آور را آغاز کرد تا متقاضیان پس از احراز هویت جهت ثبت درخواست در سامانه جدید اقدام کنند. این سامانه جدید که یکی از اجزا و متعلقاتِ سامانه جامع روابط کار است و ذیل این سامانه جامع قرار می‌گیرد، در جهت تجمیع خدمات آنلاین وزارت کار طراحی شده و کار ثبت درخواست کارگران را ساده‌تر کرده است.
اصلاح عناوین شغلی و پرداخت چهار درصد
اصلاح عناوین شغلی در لیست‌های بیمه ارسالی کارفرمایان و پرداخت چهار درصد مشاغل سخت از سوی آن‌ها، از چالش‌هایی است که همچنان کارگران مشاغل سخت به‌خصوص در کارگاه‌های کوچک و پیمانکاری با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
خوشبختانه ارسال پیامکی لیست بیمه برای بیمه‌شدگان، کار بررسی عناوین شغلی و دستمزدِ مشمول حق‌بیمه را برای کارگران آسان کرده است. دیگر نیازی نیست کارگر برای بررسی عنوان شغلی لیست بیمه به شعب تأمین‌اجتماعی مراجعه کند. به این ترتیب، اگر عنوان شغلی کارگر در لیست بیمه درست قید شده باشد در واقع کارفرما سختی کار کارگر را پذیرفته است اما اگر به‌عنوان مثال به‌جای جوشکار، کارگر ساده رد شده باشد به این معنی است که کارفرما نمی‌خواهد سختی کار را پرداخت کند. چنانچه این موضوع برای کارگران پیش آمد باید مدارک و مستندات را به کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور ارسال کنند تا به‌نوعی عنوان شغلی صحیح اثبات شود. عنوان شغلی در صلاحیت اداره کار است؛ به این معنا که کارگر می‌تواند در اداره کار دادخواستی مربوط به عنوان شغلی تنظیم کند، اگر در اداره کار احراز شود، در مرحله بعد کارگر باید به کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور مراجعه کند.
مشکل بعدی مربوط به زمان بازنشستگی پیش از موعد و درخواست برای برخورداری از این حق قانونی است. در زمان بازنشستگی اگر کارفرما مبلغ چهار درصد را پرداخت نکرده باشد، کارگر به دردسر می‌افتد. البته او می‌تواند شخصاً این مبلغ را پرداخت و بعد از بازنشست شدن اقدام به طرح دعوی علیه کارفرمای خود کند اما پرداخت چهار درصد برای سنوات خدمت که در مجموع رقم سنگینی می‌شود، برای کارگر در زمان بازنشستگی ساده نیست و از توان بسیاری از بیمه‌شدگان کارگری خارج است.
ناصر چمنی، فعال کارگری در ارتباط با سختی‌های مرتبط با چهار درصد به «آتیه نو» گفت: «بعد از تصویب قانون کار، ماهانه چهار درصد سهم بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور کسر می‌شد و در هنگام بازنشستگی، کارگران مشکل کمتری داشتند. مشکل از سال ۸۵ آغاز شد. در آن زمان با صدور یک رأی دیوان عدالت اداری، کسر این چهار درصد به پایان دوران اشتغال و زمان درخواست برای بازنشستگی کارگر موکول شد و به این ترتیب، کارفرمایان توانستند در موارد بسیاری از پرداخت آن طفره بروند.»
او ادامه داد: «در سال‌های بعد قراردادهای موقت و فعالیتِ پیمانکاران افزایش یافت و در نتیجه، کارگرانِ مشاغل سخت و زیان‌آور بعد از گذشت ۲۰ سال، برای بازنشستگی دچار مشکل شدند. یکی از مشکلات، پیدا کردنِ پیمانکاران است. کارگران پیمانکاری در طول دوران کاری خود معمولاً با پیمانکاران مختلف کار می‌کنند و این پیمانکاران بعد از پایان قراردادشان می‌روند، در حالی که موظف به پرداختِ چهار درصد سهم بازنشستگی کارگر مشاغل سخت و زیان‌آور هستند.»
چمنی توضیح داد: «اگر در بهترین حالت تصور کنیم که کارگران پیمانکاری ۲۰ سال در یک شغل بمانند، در این صورت بعد از ۲۰ سال، باید به دنبالِ پیمانکار بروند و چهار درصد را از او اخذ کنند. در غیر این صورت باید این مبلغ را که رقم سنگینی است از جیب خود پرداخت کنند.» او افزود: «سؤال اینجاست که آیا کارگر می‌تواند این مبلغ سنگین را از جیب پرداخت کند یا ناچار می‌شود قید بازنشستگی پیش از موعد را بزند و سال‌های بیشتری در کارگاه بماند و برخلاف موازین قانونی، همچنان در یک شغل سخت و پرخطر کار کند؟»
بهره‌گیری از سامانه‌های جامع برای ثبت درخواست مشاغل سخت، شناسایی دقیق و سریع این مشاغل و نظارت مستمر بازرسان کار بر سختی کارگاهی، اقدامات مثبتی است که مانع از تضییع حقوق قانونی کارگران می‌شود. در کنار این‌ها باید به سمت سختی‌زدایی از محیط کار (در مورد مشاغل الف که ماهیتاً سخت نیستند) و الزام کارفرمایان به انجام تکالیف قانونی از جمله پرداخت چهار درصد مشاغل سخت پیش برویم. کارگران در مشاغلِ با ماهیت سخت مانند معادن، باید از تمام حقوق مندرج در قانون بهره‌مند باشند تا جان و سلامتشان به دلیل کار سخت و خطراتِ آن به مخاطره نیفتد.
ارسال دیدگاه
