نقش مددکار اجتماعی در توانبخشی معلولان
حامد صادق مقدم‌جوان کارشناس حوزه معلولیت
اشخاص دارای معلولیت مثل افراد دیگر، جزئی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی در قبال آنان حکم می‌کند که روش ارتباط با این اشخاص را بدانیم. در این میان نقش مددکاران اجتماعی بسیار حائز اهمیت است. طبق آخرین تعریف فدراسیون جهانی مددکاران، مددکاری اجتماعی یک حرفه و رشته دانشگاهی است که به دنبال توسعه و تغییرات اجتماعی، حل مسئله، توانمندسازی افراد کم‌توان و آماده‌سازی آن‌ها برای ایفای نقش در جامعه است؛ به‌طوری که فرد بتواند سطح زندگی و سلامت خود را ارتقا دهد.
مددکار اجتماعی به‌عنوان یک فرد یاریگر با ایفای نقش‌ها و وظایف حرفه‌ای، سلامت مددجو را بهبود می‌بخشد و با به‌کارگیری روش‌های مختلف او را قادر می‌سازد تا در رفع نیازهایش بکوشد. مددکار در راستای توانمندسازی گروه هدف فعالیت می‌کند و قائل به اصول مربوط به حقوق بشر و عدالت اجتماعی است که این دو اصل از اصول پایه مددکاری اجتماعی به شمار می‌رود.
ارزیابی، مشاوره، تنظیم و تهیه بسته‌های حمایتی و خدمات اجتماعی، آگاهی‌بخشی، آموزش عمومی، مداخله، توانمندسازی و توسعه مهارت‌های گروه‌های هدف از وظایف مددکار اجتماعی محسوب میشود؛ به‌عبارت دیگر در راستای نیازها، توانمندسازی و توانبخشی معلولان نقش رابط، مدافع، یاری‌دهنده، آموزش‌دهنده و میانجی را ایفا می‌کند.
فرایند توانبخشی به‌صورت تیمی و متشکل از مددکار اجتماعی، روانپزشک، روانشناس، کاردرمانگر، پزشک و... انجام می‌پذیرد که مددکار اجتماعی رابط بین خانواده و تیم درمان است. به‌طور کلی نقش مددکار اجتماعی در توانبخشی معلولان شامل چهار مرحله میشود:
• ارزیابی، مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات: مددکار اجتماعی کار پذیرش را انجام داده و از یک‌سری ابزار مثل مشاهده، مصاحبه و بازدید منزل طی ارتباط با بیمار و خانواده استفاده می‌کند. پس از مطالعه و مشاهده اسناد، پرونده تشکیل میشود. ارزیابی مواردی چون نوع بیماری، بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی فرهنگی خانواده، سابقه و تاریخچه بیماری، زمان شروع بیماری و علائم آن، اثرات بیماری روی خانواده و جامعه، همچنین بررسی حرفه، تخصص، انگیزه، علاقه و استعداد بیمار و... توسط مددکار در مرحله اول توانبخشی انجام می‌پذیرد. در واقع ارزیابی اطلاعات به مددکار کمک می‌کند که یک تصویر روشن و واضح از بیمار و خانواده‌اش داشته باشد.
• درمان: به‌صورت تیمی و گروهی شکل می‌گیرد. به‌طوری که تیم درمان برنامه مدون و منظمی را اجرا کرده و مددجویان را طبقه‌بندی می‌کند. مددکار اجتماعی به مددجویان مشاوره‌های گروهی داده، سپس آن‌ها را برحسب سن و جنس در گروه‌های متفاوتی قرار می‌دهد. در فرایند توانبخشی، یک نگرش آگاهانه و هدایت‌شده در رابطه با توانمندی‌ها به افراد کم‌توان ارائه میشود. در واقع نقش مددکار اجتماعی به‌عنوان رابط بین گروه درمان و خانواده در این مرحله پررنگ‌تر میشود.
• آمادگی برای بازگشت به جامعه: نقش مددکار اجتماعی در این مرحله، آماده کردن بیمار برای بازگشت به خانواده و شروع زندگی اجتماعی است. آموزش‌هایی به خانواده در مورد نحوه برخورد با او داده میشود که رفتارشان باید کاملاً محترمانه باشد. علاوه بر این خانواده بایستی از زمان‌های مصرف دارو و ویزیت مددجو اطلاع کافی داشته باشند. توانبخشی حرفه‌ای ممکن است در این مرحله صورت پذیرد و مددکار اجتماعی پیگیر شرایط شغلی مددجو نیز باشد.
•پیگیری: مددکار اجتماعی پس از ترخیص مددجو، پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد؛ بدین‌صورت که از منزل و محل کارش، بازدید به عمل می‌آورد. در صورت نیاز مالی، حمایت‌های مادی - اقتصادی از طریق ارتباط خانواده با مؤسسات حمایتی به منظور تحت‌پوشش قرار گرفتن انجام میشود.
رفتار مهربانانه و غیرخصمانه، عدم پیش‌داوری و قضاوت، توجه به دیگران، برقراری ارتباط گرم و صمیمی، ایجاد آرامش، اطمینان‌بخشی، صادق بودن، نشان دادن حمایت و ابراز علاقه، داشتن احساس مسئولیت، قابل اعتماد بودن و تداوم رابطه، برخورد همدلانه و درک احساسات و برقراری ارتباط واضح از دیگر مؤلفه‌ها در رابطه حرفه‌ای بین مددکار اجتماعی و مددجو است.
مددکار اجتماعی به‌عنوان یک فرد یاریگر با ایفای نقش‌ها و وظایف حرفه‌ای، سلامت مددجو را بهبود می‌بخشد و با به‌کارگیری روش‌های مختلف او را قادر می‌سازد تا در رفع نیازهایش بکوشد. مددکار در راستای توانمندسازی گروه هدف فعالیت می‌کند و قائل به اصول مربوط به حقوق بشر و عدالت اجتماعی است که این دو اصل از اصول پایه مددکاری اجتماعی به شمار می‌رود.
ارزیابی، مشاوره، تنظیم و تهیه بسته‌های حمایتی و خدمات اجتماعی، آگاهی‌بخشی، آموزش عمومی، مداخله، توانمندسازی و توسعه مهارت‌های گروه‌های هدف از وظایف مددکار اجتماعی محسوب میشود؛ به‌عبارت دیگر در راستای نیازها، توانمندسازی و توانبخشی معلولان نقش رابط، مدافع، یاری‌دهنده، آموزش‌دهنده و میانجی را ایفا می‌کند.
فرایند توانبخشی به‌صورت تیمی و متشکل از مددکار اجتماعی، روانپزشک، روانشناس، کاردرمانگر، پزشک و... انجام می‌پذیرد که مددکار اجتماعی رابط بین خانواده و تیم درمان است. به‌طور کلی نقش مددکار اجتماعی در توانبخشی معلولان شامل چهار مرحله میشود:
• ارزیابی، مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات: مددکار اجتماعی کار پذیرش را انجام داده و از یک‌سری ابزار مثل مشاهده، مصاحبه و بازدید منزل طی ارتباط با بیمار و خانواده استفاده می‌کند. پس از مطالعه و مشاهده اسناد، پرونده تشکیل میشود. ارزیابی مواردی چون نوع بیماری، بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی فرهنگی خانواده، سابقه و تاریخچه بیماری، زمان شروع بیماری و علائم آن، اثرات بیماری روی خانواده و جامعه، همچنین بررسی حرفه، تخصص، انگیزه، علاقه و استعداد بیمار و... توسط مددکار در مرحله اول توانبخشی انجام می‌پذیرد. در واقع ارزیابی اطلاعات به مددکار کمک می‌کند که یک تصویر روشن و واضح از بیمار و خانواده‌اش داشته باشد.
• درمان: به‌صورت تیمی و گروهی شکل می‌گیرد. به‌طوری که تیم درمان برنامه مدون و منظمی را اجرا کرده و مددجویان را طبقه‌بندی می‌کند. مددکار اجتماعی به مددجویان مشاوره‌های گروهی داده، سپس آن‌ها را برحسب سن و جنس در گروه‌های متفاوتی قرار می‌دهد. در فرایند توانبخشی، یک نگرش آگاهانه و هدایت‌شده در رابطه با توانمندی‌ها به افراد کم‌توان ارائه میشود. در واقع نقش مددکار اجتماعی به‌عنوان رابط بین گروه درمان و خانواده در این مرحله پررنگ‌تر میشود.
• آمادگی برای بازگشت به جامعه: نقش مددکار اجتماعی در این مرحله، آماده کردن بیمار برای بازگشت به خانواده و شروع زندگی اجتماعی است. آموزش‌هایی به خانواده در مورد نحوه برخورد با او داده میشود که رفتارشان باید کاملاً محترمانه باشد. علاوه بر این خانواده بایستی از زمان‌های مصرف دارو و ویزیت مددجو اطلاع کافی داشته باشند. توانبخشی حرفه‌ای ممکن است در این مرحله صورت پذیرد و مددکار اجتماعی پیگیر شرایط شغلی مددجو نیز باشد.
•پیگیری: مددکار اجتماعی پس از ترخیص مددجو، پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد؛ بدین‌صورت که از منزل و محل کارش، بازدید به عمل می‌آورد. در صورت نیاز مالی، حمایت‌های مادی - اقتصادی از طریق ارتباط خانواده با مؤسسات حمایتی به منظور تحت‌پوشش قرار گرفتن انجام میشود.
رفتار مهربانانه و غیرخصمانه، عدم پیش‌داوری و قضاوت، توجه به دیگران، برقراری ارتباط گرم و صمیمی، ایجاد آرامش، اطمینان‌بخشی، صادق بودن، نشان دادن حمایت و ابراز علاقه، داشتن احساس مسئولیت، قابل اعتماد بودن و تداوم رابطه، برخورد همدلانه و درک احساسات و برقراری ارتباط واضح از دیگر مؤلفه‌ها در رابطه حرفه‌ای بین مددکار اجتماعی و مددجو است.
ارسال دیدگاه
