با توزیع عادلانه فرصت‌های شغلی رقم خورد
رشد سهم زنان از بازار کار
احسان احمدی روزنامه نگار
کارشناسان معتقدند خلق گسترده فرصت‌های شغلی باید براساس شاخص‌هایی نظیر نیاز بازار کار به دانش، تجربه، مهارت و تخصص، تناسب متقاضیان ورود به بازار کار، تعادل‌بخشی به تناسب کارجویان و فرصت‌های شغلی، اشتغال نیروی کار زن و مرد و بسیاری عوامل دیگر برنامه‌ریزی و اجرایی شود.
در این بین ایجاد عدالت در توزیع فرصت‌های شغلی بین گروه‌های مختلف اجتماعی و تحصیلی و البته زنان و مردان از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عبارتی توزیع عادلانه و متناسب فرصت‌های شغلی خلق‌شده بین زنان و مردان در انتظار شغل، علاوه بر رعایت عدالت اجتماعی حوزه کار و اشتغال، بهره‌مندی فضای کسبوکار از همه ظرفیت و توانمندی نیروی انسانی دارای دانش و مهارت را موجب می‌شود.
سهم بالای جامعه زنان از مجموع افراد دارای تحصیلات در انتظار شغل ضرورت استفاده از توان اشتغال و دانش این افراد را نشان می‌دهد. البته تجربه میزان چشمگیر اشتغال زنان در بخش خدمات را می‌توان نمونه‌ای موفق از ظرفیت بالای این بخش از جامعه در راستای اشتغال، تولید و ارتقای بهره‌وری حوزه کار برشمرد.
همچنین خروجی داده‌های سه سال اخیر اشتغال ایجادی کشور حاکی از افزایش سهم زنان از اشتغال ایجادی این محدوده زمانی است.
سهم 41 درصدی زنان از اشتغال
برپایه جدیدترین داده‌های آماری سامانه رصد ملی اشتغال کشور، از نیمه دوم سال 1400 تا پایان اردیبهشت سال جاری و به‌عبارتی در محدوده زمانی 32 ماه گذشته ۳ میلیون و۲۰۰ هزار کد ملی در این سامانه به ثبت رسیده که از این تعداد ۲ میلیون و۷۲۱ هزار نفر شاغل شده‌اند. از مجموع این شاغلان سهم زنان 41 درصد و سهم مردان 59 درصد برآورد شده است.
همچنین طبق آمارها، یک میلیون و 115 هزار و 610 شغل در بازه زمانی اشاره شده برای زنان ایجاد و در مقابل یک میلیون و 605 هزار و 390 فرصت شغلی برای مردان در حوزه‌های مختلف خلق شده است. در مجموع به‌طور متوسط ماهانه حدود 85 هزار فرصت شغلی ایجاد شده که سهم جامعه زنان حدود 35 هزار مورد و سهم مردان بالغ بر 50 هزار فرصت شغلی بوده است.
دلایل تمایل زنان به مشاغل خانگی
سهم اشتغال‌زایی خانگی تا قبل از سال 1400 به میزان چهار درصد برآورد شده که این رقم در حدود سال‌های پس از آن به 15 درصد رسیده است. در واقع در این دوره رشد 11درصدی اشتغال خانگی محقق شده است. کارشناسان بر این باورند که انعطاف‌پذیری در انجام فعالیت‌های تولیدی و خدماتی و تمایل بالای جامعه زنان به اشتغال در این‌گونه کارها، به واسطه جذابیت مشاغل خانگی، از دلایل عمده این رشد محسوب می‌شود.
در واقع فعالیت‌های حوزه اشتغال خانگی این بستر را فراهم می‌کند که با استفاده از خلاقیت و به‌کارگیری انواع مهارت‌ها و تخصص‌ها، با کمترین هزینه، فرصت شغلی ایجاد شود. این نوع مشاغل اغلب با موانع کمتری برای آغاز به‌کار مواجه‌اند و شروع کارآفرینی در این بخش آسان‌تر از دیگر حوزه‌های کسبوکار است. این ویژگی در مناطق با دسترسی سخت به مشاغل رسمی، پررنگ‌تر است.
همچنین به واسطه تنوع حوزه مشاغل خانگی و دسترسی راحت‌تر افراد و گروه‌های مختلف اجتماعی به آن، این نوع اشتغال ارتباط عمیقی با جوامع محلی دارد. عمدتاً در این حوزه خدماتی مبتنی بر نیازهای جامعه ارائه می‌شود. رویه اشاره شده، موجب رشد اقتصادی در لایه‌های مختلف جامعه می‌شود. به همین دلیل رویکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌عنوان متولی حوزه کار، باید توسعه مشاغل خانگی برای بهره‌مندی از ظرفیت بالای همه گروه‌های اجتماعی به‌ویژه زنان باشد. همین‌طور نشانی این رویکرد را می‌توان در ارائه تسهیلات و امکانات به مشاغل خانگی با اولویت زنان سرپرست خانوار و روستاییان، توسعه سیاست‌های اشتغال‌زای این بخش و تغییر و اصلاح قوانین و مقررات به نفع گسترش اشتغال خانگی دید.
صدور مجوز اشتغال خانگی در سه روز
با توجه به اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسبوکار، در حال حاضر مجوز لازم برای فعالیت هرکدام از 550 نوع مشاغل خانگی در مدت سه روز صادر می‌شود. از این‌رو تقویت رشد مشارکت اقتصادی در جامعه از طریق استفاده از ظرفیت حوزه مشاغل خانگی با اقداماتی نظیر ارائه حمایت مالی، آموزش و مهارت‌افزایی، دسترسی به منابع، سیاست‌های حمایتی، ترویج فعالیت‌های دیجیتال و افزایش تسهیلات و تصویب قوانین و مقررات حمایتی این حوزه باید در اولویت باشد.
موضوع اشتغال خانگی به‌طور خاص می‌تواند فرصت‌های اشتغال‌زایی گسترده‌ای برای متولیان حوزه اشتغال، کارآفرینان و افراد جویای کار فراهم کند. در واقع دولت، متولیان حوزه تولید و متقاضیان حضور در بازار کار باید از این فرصت ویژه خلق اشتغال بهره ببرند.
سهم بالای زنان در بخش خدمات
با وجود اینکه سهم اشتغال مردان از بازار کار ایران پنج برابر زنان است اما به نظر می‌رسد که اشتغال زنان در حوزه خدمات، در حال پیشی گرفتن از سهم مردان در این بخش از اقتصاد است. تمایل جامعه زنان به حضور در بخش خدمات را می‌توان به عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مرتبط دانست.
مواردی نظیر بی‌ثباتی و ناامنی شغلی، هنجارهای تاریخی و فرهنگی، انعطاف‌پذیری و تعادل بین کار و زندگی، فرصت‌های تعامل بین فردی، نیاز اقتصادی و دسترسی، شهرنشینی و مهاجرت، سیاست و حمایت‌های دولتی، فرصت‌های کارآفرینی، پویایی جنسیتی، سیاست‌های حمایتی و محیط‌های کاری و شبکه‌سازی و مربیگری بخشی از دلایل سهم بالای حضور زنان در اشتغال بخش خدمات شمرده می‌شوند.
با وجود سهم بالای زنان در حوزه مشاغل بخش خدمات، همچنان تعادل و تناسب لازم بین اشتغال زنان و مردان در مجموع اشتغال کشور برقرار نیست. بر این اساس در حال حاضر طبق خروجی طرح آمارگیری نیروی کار در بهار سال جاری نرخ 38درصدی برای نسبت اشتغال جمعیت افراد 15ساله و بیشتر منظور شده است. این در حالی است که در زمان اشاره شده سهم 64 درصدی برای مردان و 12.1درصدی برای زنان به ثبت رسیده است.
408 هزار مورد اشتغال‌زایی خانگی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم اشتغال خانگی از چهار درصد در فاصله سال‌های 1392 تا 1400 به 15درصد در حال حاضر رسیده و در این میان جامعه زنان 80 درصد از مشاغل خانگی را در اختیار دارند. در این ارتباط در دوره سه‌ساله اخیر از مجموع 2 میلیون و 721 هزار فرصت شغلی ایجاد شده، 408 هزار و 150 شغل متعلق به اشتغال خانگی بوده و از این تعداد 326 هزار و 520 شغل به زنان اختصاص یافته است.
در واقع بر پایه این داده‌ها، 29.2 درصد از اشتغال ایجاد شده برای زنان، متعلق به اشتغال خانگی بوده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد با توجه به بافت فرهنگی کشور، بهادادن به اشتغال خانگی موجب کاهش نرخ بیکاری زنان و در مقابل، رشد اشتغال و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی آنان خواهد شد.
در این میان، احیای اشتغال از دست رفته زنان در بخش خدمات نیز پس از همه‌گیری ویروس کرونا نقش اثرگذاری را در بازار کار این بخش از جامعه کارجویان داشته است. به این واسطه براساس تازه‌ترین گزارش ارائه‌شده از مرکز آمار ایران در بهار امسال، سهم اشتغال زنان در بخش خدمات از کل اشتغال موجود آنان 61.3 درصد است. آمارها حکایت از اشتغال و فعالیت 2 میلیون و 423 هزار نفر از زنان در این بخش دارد.
همچنین سهم شاغلان زن بخش صنعت نیز 25.5 درصد در قالب جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر برآورد می‌شود. همین‌طور سهم اشتغال جامعه زنان در بخش مشاغل حوزه کشاورزی 13.1 درصد شامل 519 هزار نفر اعلام شده است.
از آنجا که اشتغال خانگی منحصر به بخش خدمات نیست و در همه بخش‌های سه‌گانه اقتصادی وجود دارد، توسعه این فرصت‌های شغلی، فاصله اشتغال بین زنان و مردان را کاهش می‌دهد.
ایجاد زنجیره ارزش محصولات
مطابق ماده ۲ قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، این نوع اشتغال شامل آن دسته از فعالیت‌هایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسبوکار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی هم‌جوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا عرضه کالا به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود.
افزایش مشارکت اقتصادی، مزایای متعددی برای جامعه در پی خواهد داشت؛ افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش فقر، ارتقای سطح رفاه اجتماعی و توسعه پایدار از این جمله‌اند. حرکت به سمت ایجاد زنجیره‌های ارزش محصولات مختلف در حوزه مشاغل خانگی از طریق ایجاد مزایای فراوان برای شاغلان، کارآفرینان و مصرف‌کنندگان و البته تسهیل‌گری در حوزه تولید نیز از مزیای پرشمار اشتغال خانگی است.
الزام تقویت بسترهای اشتغال زنان
ظرفیت ایجاد شده قابل‌توجه توسط جامعه زنان برای حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی، سهم بالای این بخش از جامعه در تحصیلات دانشگاهی رشته‌های مختلف، اهمیت به اجرای عدالت اجتماعی در حوزه اشتغال، بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های نیروی انسانی در راستای ارتقای بهره‌وری و بسیاری ضرورت‌های حوزه کار، الزام توزیع درست فرصت‌های شغلی بین زنان و مردان را نشان می‌دهد. در این بین بخشی از بسترهای کسبوکار نظیر مشاغل بخش خدمات و اشتغال خانگی امکان و جذابیت بیشتری برای حضور زنان در عرصه کار و تولید فراهم می‌کنند. تقویت این بخش‌ها، تحقق هم‌زمان رشد نرخ مشارکت اقتصادی زنان، بهبود کسبوکار و رونق اقتصادی را موجب خواهد شد.
در این بین ایجاد عدالت در توزیع فرصت‌های شغلی بین گروه‌های مختلف اجتماعی و تحصیلی و البته زنان و مردان از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عبارتی توزیع عادلانه و متناسب فرصت‌های شغلی خلق‌شده بین زنان و مردان در انتظار شغل، علاوه بر رعایت عدالت اجتماعی حوزه کار و اشتغال، بهره‌مندی فضای کسبوکار از همه ظرفیت و توانمندی نیروی انسانی دارای دانش و مهارت را موجب می‌شود.
سهم بالای جامعه زنان از مجموع افراد دارای تحصیلات در انتظار شغل ضرورت استفاده از توان اشتغال و دانش این افراد را نشان می‌دهد. البته تجربه میزان چشمگیر اشتغال زنان در بخش خدمات را می‌توان نمونه‌ای موفق از ظرفیت بالای این بخش از جامعه در راستای اشتغال، تولید و ارتقای بهره‌وری حوزه کار برشمرد.
همچنین خروجی داده‌های سه سال اخیر اشتغال ایجادی کشور حاکی از افزایش سهم زنان از اشتغال ایجادی این محدوده زمانی است.
سهم 41 درصدی زنان از اشتغال
برپایه جدیدترین داده‌های آماری سامانه رصد ملی اشتغال کشور، از نیمه دوم سال 1400 تا پایان اردیبهشت سال جاری و به‌عبارتی در محدوده زمانی 32 ماه گذشته ۳ میلیون و۲۰۰ هزار کد ملی در این سامانه به ثبت رسیده که از این تعداد ۲ میلیون و۷۲۱ هزار نفر شاغل شده‌اند. از مجموع این شاغلان سهم زنان 41 درصد و سهم مردان 59 درصد برآورد شده است.
همچنین طبق آمارها، یک میلیون و 115 هزار و 610 شغل در بازه زمانی اشاره شده برای زنان ایجاد و در مقابل یک میلیون و 605 هزار و 390 فرصت شغلی برای مردان در حوزه‌های مختلف خلق شده است. در مجموع به‌طور متوسط ماهانه حدود 85 هزار فرصت شغلی ایجاد شده که سهم جامعه زنان حدود 35 هزار مورد و سهم مردان بالغ بر 50 هزار فرصت شغلی بوده است.
دلایل تمایل زنان به مشاغل خانگی
سهم اشتغال‌زایی خانگی تا قبل از سال 1400 به میزان چهار درصد برآورد شده که این رقم در حدود سال‌های پس از آن به 15 درصد رسیده است. در واقع در این دوره رشد 11درصدی اشتغال خانگی محقق شده است. کارشناسان بر این باورند که انعطاف‌پذیری در انجام فعالیت‌های تولیدی و خدماتی و تمایل بالای جامعه زنان به اشتغال در این‌گونه کارها، به واسطه جذابیت مشاغل خانگی، از دلایل عمده این رشد محسوب می‌شود.
در واقع فعالیت‌های حوزه اشتغال خانگی این بستر را فراهم می‌کند که با استفاده از خلاقیت و به‌کارگیری انواع مهارت‌ها و تخصص‌ها، با کمترین هزینه، فرصت شغلی ایجاد شود. این نوع مشاغل اغلب با موانع کمتری برای آغاز به‌کار مواجه‌اند و شروع کارآفرینی در این بخش آسان‌تر از دیگر حوزه‌های کسبوکار است. این ویژگی در مناطق با دسترسی سخت به مشاغل رسمی، پررنگ‌تر است.
همچنین به واسطه تنوع حوزه مشاغل خانگی و دسترسی راحت‌تر افراد و گروه‌های مختلف اجتماعی به آن، این نوع اشتغال ارتباط عمیقی با جوامع محلی دارد. عمدتاً در این حوزه خدماتی مبتنی بر نیازهای جامعه ارائه می‌شود. رویه اشاره شده، موجب رشد اقتصادی در لایه‌های مختلف جامعه می‌شود. به همین دلیل رویکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌عنوان متولی حوزه کار، باید توسعه مشاغل خانگی برای بهره‌مندی از ظرفیت بالای همه گروه‌های اجتماعی به‌ویژه زنان باشد. همین‌طور نشانی این رویکرد را می‌توان در ارائه تسهیلات و امکانات به مشاغل خانگی با اولویت زنان سرپرست خانوار و روستاییان، توسعه سیاست‌های اشتغال‌زای این بخش و تغییر و اصلاح قوانین و مقررات به نفع گسترش اشتغال خانگی دید.
صدور مجوز اشتغال خانگی در سه روز
با توجه به اجرای قانون تسهیل صدور مجوزهای کسبوکار، در حال حاضر مجوز لازم برای فعالیت هرکدام از 550 نوع مشاغل خانگی در مدت سه روز صادر می‌شود. از این‌رو تقویت رشد مشارکت اقتصادی در جامعه از طریق استفاده از ظرفیت حوزه مشاغل خانگی با اقداماتی نظیر ارائه حمایت مالی، آموزش و مهارت‌افزایی، دسترسی به منابع، سیاست‌های حمایتی، ترویج فعالیت‌های دیجیتال و افزایش تسهیلات و تصویب قوانین و مقررات حمایتی این حوزه باید در اولویت باشد.
موضوع اشتغال خانگی به‌طور خاص می‌تواند فرصت‌های اشتغال‌زایی گسترده‌ای برای متولیان حوزه اشتغال، کارآفرینان و افراد جویای کار فراهم کند. در واقع دولت، متولیان حوزه تولید و متقاضیان حضور در بازار کار باید از این فرصت ویژه خلق اشتغال بهره ببرند.
سهم بالای زنان در بخش خدمات
با وجود اینکه سهم اشتغال مردان از بازار کار ایران پنج برابر زنان است اما به نظر می‌رسد که اشتغال زنان در حوزه خدمات، در حال پیشی گرفتن از سهم مردان در این بخش از اقتصاد است. تمایل جامعه زنان به حضور در بخش خدمات را می‌توان به عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مرتبط دانست.
مواردی نظیر بی‌ثباتی و ناامنی شغلی، هنجارهای تاریخی و فرهنگی، انعطاف‌پذیری و تعادل بین کار و زندگی، فرصت‌های تعامل بین فردی، نیاز اقتصادی و دسترسی، شهرنشینی و مهاجرت، سیاست و حمایت‌های دولتی، فرصت‌های کارآفرینی، پویایی جنسیتی، سیاست‌های حمایتی و محیط‌های کاری و شبکه‌سازی و مربیگری بخشی از دلایل سهم بالای حضور زنان در اشتغال بخش خدمات شمرده می‌شوند.
با وجود سهم بالای زنان در حوزه مشاغل بخش خدمات، همچنان تعادل و تناسب لازم بین اشتغال زنان و مردان در مجموع اشتغال کشور برقرار نیست. بر این اساس در حال حاضر طبق خروجی طرح آمارگیری نیروی کار در بهار سال جاری نرخ 38درصدی برای نسبت اشتغال جمعیت افراد 15ساله و بیشتر منظور شده است. این در حالی است که در زمان اشاره شده سهم 64 درصدی برای مردان و 12.1درصدی برای زنان به ثبت رسیده است.
408 هزار مورد اشتغال‌زایی خانگی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم اشتغال خانگی از چهار درصد در فاصله سال‌های 1392 تا 1400 به 15درصد در حال حاضر رسیده و در این میان جامعه زنان 80 درصد از مشاغل خانگی را در اختیار دارند. در این ارتباط در دوره سه‌ساله اخیر از مجموع 2 میلیون و 721 هزار فرصت شغلی ایجاد شده، 408 هزار و 150 شغل متعلق به اشتغال خانگی بوده و از این تعداد 326 هزار و 520 شغل به زنان اختصاص یافته است.
در واقع بر پایه این داده‌ها، 29.2 درصد از اشتغال ایجاد شده برای زنان، متعلق به اشتغال خانگی بوده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد با توجه به بافت فرهنگی کشور، بهادادن به اشتغال خانگی موجب کاهش نرخ بیکاری زنان و در مقابل، رشد اشتغال و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی آنان خواهد شد.
در این میان، احیای اشتغال از دست رفته زنان در بخش خدمات نیز پس از همه‌گیری ویروس کرونا نقش اثرگذاری را در بازار کار این بخش از جامعه کارجویان داشته است. به این واسطه براساس تازه‌ترین گزارش ارائه‌شده از مرکز آمار ایران در بهار امسال، سهم اشتغال زنان در بخش خدمات از کل اشتغال موجود آنان 61.3 درصد است. آمارها حکایت از اشتغال و فعالیت 2 میلیون و 423 هزار نفر از زنان در این بخش دارد.
همچنین سهم شاغلان زن بخش صنعت نیز 25.5 درصد در قالب جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر برآورد می‌شود. همین‌طور سهم اشتغال جامعه زنان در بخش مشاغل حوزه کشاورزی 13.1 درصد شامل 519 هزار نفر اعلام شده است.
از آنجا که اشتغال خانگی منحصر به بخش خدمات نیست و در همه بخش‌های سه‌گانه اقتصادی وجود دارد، توسعه این فرصت‌های شغلی، فاصله اشتغال بین زنان و مردان را کاهش می‌دهد.
ایجاد زنجیره ارزش محصولات
مطابق ماده ۲ قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، این نوع اشتغال شامل آن دسته از فعالیت‌هایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسبوکار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی هم‌جوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا عرضه کالا به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود.
افزایش مشارکت اقتصادی، مزایای متعددی برای جامعه در پی خواهد داشت؛ افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش فقر، ارتقای سطح رفاه اجتماعی و توسعه پایدار از این جمله‌اند. حرکت به سمت ایجاد زنجیره‌های ارزش محصولات مختلف در حوزه مشاغل خانگی از طریق ایجاد مزایای فراوان برای شاغلان، کارآفرینان و مصرف‌کنندگان و البته تسهیل‌گری در حوزه تولید نیز از مزیای پرشمار اشتغال خانگی است.
الزام تقویت بسترهای اشتغال زنان
ظرفیت ایجاد شده قابل‌توجه توسط جامعه زنان برای حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی، سهم بالای این بخش از جامعه در تحصیلات دانشگاهی رشته‌های مختلف، اهمیت به اجرای عدالت اجتماعی در حوزه اشتغال، بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های نیروی انسانی در راستای ارتقای بهره‌وری و بسیاری ضرورت‌های حوزه کار، الزام توزیع درست فرصت‌های شغلی بین زنان و مردان را نشان می‌دهد. در این بین بخشی از بسترهای کسبوکار نظیر مشاغل بخش خدمات و اشتغال خانگی امکان و جذابیت بیشتری برای حضور زنان در عرصه کار و تولید فراهم می‌کنند. تقویت این بخش‌ها، تحقق هم‌زمان رشد نرخ مشارکت اقتصادی زنان، بهبود کسبوکار و رونق اقتصادی را موجب خواهد شد.
ارسال دیدگاه
