خشت اول برای ایجاد کریدور ریلی به سمت اروپا
قطار کانتینری دو سربار ایران_ چین راه‌اندازی شد
فرانک جوادی روزنامه نگار
راه‌اندازی قطار کانتینری ایران-چین، که از آن به‌عنوان فاز نخست کریدور ریلی چین - ایران - اروپا یاد می‌شود، طی روزهای گذشته صورت گرفته است و حال با توجه به منافع متعددی که اجرای این طرح برای کشور دارد، موضوع مهم استمرار حرکت این قطارها به شمار می‌رود.
کریدور یا دالان اقتصادی ایران-قزاقستان-چین قسمتی از طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی راه ابریشم جدید است که سین‌کیانگ چین را از مسیر قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان به ایران و سپس در امتداد آن به اروپا متصل خواهد کرد. این کریدور از کشور چین آغاز شده و از طریق خط ریلی چین - قزاقستان به بندر آق‌تاو در این کشور می‌رسد و با طی مسیر در دریای خزر به بندر کاسپین متصل می‌شود. مسیر ترانزیتی چین (اروم‌چی)، قزاقستان (بندر آکتائو)، ایران (بندر کاسپین)، کمک خواهد کرد صادرات کالا به روسیه، لهستان و شمال اروپا با سرعت بیشتری انجام شود. کریدور ریلی چین اروپا، مبادی مختلفی در چین دارد، اما قطارهایی که تاکنون به ایران عزیمت کرده‌اند از بندر ایبو عازم شده‌اند. این قطارها بعد از عبور از کشورهای آسیای میانه و به‌ویژه بندر آکتائوی قزاقستان، از مرز اینچه‌برون وارد ایران می‌شود، بااین‌حال، امکان ورود آن از مرز سرخس نیز وجود دارد.
ایالات متحده آمریکا در دوره باراک اوباما، برای مهار قدرت تجاری چین در شرق آسیا و اقیانوسیه طرح شراکت ترنس-پسیفیک (TPP) را ایجاد کرد. براساس طرح آمریکایی جاده ابریشم، زیرساخت‌های روسیه (جاده‌ها، خطوط آهن و خطوط انتقال انرژی) به کشورهای آسیای مرکزی و پس از آن به افغانستان، پاکستان و هند متصل می‌شوند. این طرح سعی داشت با بیرون نگاه‌داشتن ایران و نادیده‌انگاشتن اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک آن، به‌نوعی از ایفای نقش ایران در منطقه بکاهد و راه‌های جدیدی را برای دسترسی به شرق پایه‌گذاری کند، اما در مقابل چین طرح راه ابریشم جدید را ارائه داد که این روزها شاهد به بار نشستن فاز اول آن هستیم. این قطار کانتینری ۳۱ تیرماه با حضور جمعی از مقامات ایران، چین و قزاقستان در بندر خشک ریلی آپرین شهرستان اسلام‌شهر به بهره‌برداری رسید. براساس آنچه در گزارش‌های رسمی آمده، حرکت قطار «شی‌آن» به تهران در ادامه تلاش‌های سفارت جمهوری اسلامی ایران و برای تقویت موقعیت ترانزیتی کشور در انتقال کالاهای چین به غرب آسیا و اروپا، طی مراسمی در ۲۱ تیرماه، آغاز شد. نهایتاً این قطار پس از عبور از خاک قزاقستان و ترکمنستان ظرف مدت ۱۰ روز از پایانه مرزی اینچه‌برون وارد خاک ایران شد. مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه ایران، هم‌زمان با افتتاح این خط چنین گفت: «۱۰ روز قبل اولین قطار چین به ایران راه افتاد و روز یکشنبه اولین قطار از ایران به سمت چین راه می‌افتد.»
مزایای قطار ایران- چین
سید میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن، دربارۀ مزایای این طرح توضیح داد: «قطار کانتینری دو سربار ایران-چین با عبور از کشورهای ترکمنستان و قزاقستان، به سمت چین و از چین به سمت ایران حرکت خواهد کرد.»
به گفته او قطار باری از سمت تهران، مواد معدنی را در اولین حرکت به سمت چین برده و حدود ۱۰ روز قبل نیز این قطار با قطعات خودرو از چین به سمت ایران حرکت کرده است. صالحی گفت: «این قطار می‌تواند زیرساختی مهم برای افزایش تبادلات ایران و چین باشد و ایران را به دروازه‌ای امن برای حرکت چین به سمت اروپا و بالعکس تبدیل کند.»
مدیرعامل راه‌آهن معتقد است: «کشورهای دوست و برادر ترکمنستان و قزاقستان، برای راه‌اندازی این قطار همکاری‌های خوبی داشتند. این اقدامات در پی تلاش‌های رئیس‌جمهور شهید برای گسترش همکاری با کشورهای دیگر و توسعة دیپلماسی صورت‌گرفته است.» او درعین‌حال بر این نکته تأکید دارد که این وضعیت در واقع راه‌اندازی فاز اول کریدور ریلی چین - ایران - اروپا محسوب می‌شود.
صالحی با بیان اینکه در دولت سیزدهم تلاش بر توسعه دیپلماسی حملونقل ریلی بوده، اظهار امیدواری می‌کند که بتوانیم این کریدور را در آینده نزدیک به‌طور کامل راه‌اندازی کنیم. او یادآور شد: «کریدور ریلی چین-ایران–اروپا، هم از امنیت بالا برخوردار است و هم زمان کمتری نسبت به حملونقل دریایی خواهد داشت. علاوه بر این، استفاده از کریدور ریلی چین-ایران- اروپا هزینه کمتری نیز برای صاحبان بار خواهد داشت.» همچنین مرتضی جعفری، معاون بازرگانی و بهره‌برداری راه‌آهن که در مراسم بهره‌برداری فاز نخست کریدور ریلی چین - ایران - اروپا حضور داشت، گفت: «براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، در فاز نخست هفته‌ای یک قطار از طرفین به‌صورت دو سر بار سیر خواهد داشت.»
معاون بازرگانی و بهره‌برداری راه‌آهن ادامه داد: «زمان سیر این قطار تقریباً نیمی از زمان سیری است که کالا از طریق دریا جابه‌جا شود و از نظر تعرفه نیز با حملونقل دریایی قابل‌رقابت است.» جعفری با بیان اینکه این قطار می‌تواند مستمر باشد، ابراز امیدواری کرد که در آیندة نزدیک به‌صورت روزانه شاهد سیر این قطار باشیم.
نقش قرارداد بیست‌وپنج ساله ایران و چین
منصور صالح فرد، رایزن اقتصادی سابق ایران در چین، معتقد است: «ورود قطار ترانزیتی چین به کشورمان گام بلندی در راستای توسعة روابط دو کشور و تقویت راه‌های ترانزیتی کشورمان است و می‌تواند بازار کالاهای چینی را در ایران توسعه دهد.» او با بیان اینکه روابط ایران و چین از سال گذشته و به دنبال اقدامات رئیس‌جمهور شهید، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و نیز شهید حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه سابق کشورمان در مسیر بسیار خوبی قرار گرفته است، گفت: «با توجه به قرارداد ۲۵ ساله و سیاست کلان «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی ایران، این‌گونه اقدامات به گسترش روابط ایران و چین کمک زیادی می‌کند.»
رایزن اقتصادی سابق ایران در چین ادامه داد: «تنها در زمینه ترانزیت نمی‌توان به حملونقل کالا میان ایران و چین بسنده کرد، پکن قریب به هفت سال قبل، پیشنهاد کرده بود جمهوری اسلامی ایران به هاب منطقه‌ای تبدیل شود و فعالیت‌هایش را در زمینة صدور کالاهای چینی به آسیای مرکزی، عراق و حوزة خلیج‌فارس توسعه دهد. ایران باید از مزیت ترانزیتی خود استفاده کند و حملونقل ریلی را به حملونقل زمینی و دریایی بیفزاید که این موضوع به ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران کمک خواهد کرد.» او افزود: «انتظار می‌رود دولت چهاردهم با رویکرد کارشناسانه به روابط با چین و کشورهای منطقه نگاه کند. در چهارچوب قرارداد ۲۵ساله می‌توان سرمایه‌گذاری چینی‌ها را در کشور جذب کرد؛ چینی‌ها برای ورود به عراق و افغانستان به ایران نیاز دارند و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به‌طور سه‌جانبه در حوزه خلیج‌فارس، عراق و افغانستان با چین همکاری کند.»
موانع پیش روی خط ریلی جدید
این اظهارات در حالی صورت‌گرفته که محمد کشاورز زاده، سفیر سابق ایران در چین، نظر متفاوتی در این باره دارد. او معتقد است: «حملونقل ریلی بین ایران و چین نیاز به زیر ساخت‌های لازم دارد تا صاحبان کالا به استفاده از این مسیر ترغیب شوند. تبلیغات بر عزیمت اولین قطار از چین به ایران و برعکس مشکل‌گشا نیست. این مسیر از دوسال قبل امتحان شده و به‌دلیل طولانی‌بودن و هزینه گران، از آن استقبال نشد.» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین، از دیگر افرادی است که به موانع پیشِ پای این طرح اشاره کرد و گفت: «آنچه در این مسیر ریلی اهمیت دارد، تداوم تردد قطارها و زمینه‌سازی برای اعزام بار از ایران به چین است، وگرنه در دوره‌های مختلف قطارهای چینی از این مسیر به ایران آمده‌اند و حتی در زمانی که صنعت خودروی ایران با کمبود قطعه مواجه بود، در چند نوبت با سفرهای ۱۴ روزه، محمولة قطعات به ایران آوردند.» مجیدرضا حریری در تشریح این مطلب افزود: «مشکل مسیر ریلی ایران و چین این است که بار موردنیاز قطارها در چین همیشه مهیاست، اما در ایران به‌واسطة اینکه بخش عمده صادرات ما به چین به مواد معدنی و پتروشیمی اختصاص دارد، قادر به اعزام قطار نیستیم.»
او درباره دلیل نبود مجموعة معدنی و پتروشیمی برای اعزام قطار به چین گفت: «صادرکنندگان این منابع، اعم از معادن و پتروشیمی‌ها، از قبل زیرساخت‌های موردنیاز برای نگهداری و دپوی این محموله‌ها را در بنادر جنوبی فراهم کرده‌اند. اکنون نیز به‌واسطه نبود چنین زیرساخت‌هایی در مبادی ریلی، ترجیح می‌دهند صادرات خود را به شیوه سابق از طریق دریا انجام دهند.»حالا و باتوجه‌به راه‌اندازی و بهره‌برداری از این کریدور، باید دید ایران می‌تواند از این فرصت به سود خود استفاده کند و برخی تلاش‌های بین‌المللی برای کنارگذاشتن کشورمان از جاده ابریشم را بی‌ثمر کند، یا اینکه بار دیگر شاهد تعطیلی این خط ریلی خواهیم بود.
کریدور یا دالان اقتصادی ایران-قزاقستان-چین قسمتی از طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی راه ابریشم جدید است که سین‌کیانگ چین را از مسیر قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان به ایران و سپس در امتداد آن به اروپا متصل خواهد کرد. این کریدور از کشور چین آغاز شده و از طریق خط ریلی چین - قزاقستان به بندر آق‌تاو در این کشور می‌رسد و با طی مسیر در دریای خزر به بندر کاسپین متصل می‌شود. مسیر ترانزیتی چین (اروم‌چی)، قزاقستان (بندر آکتائو)، ایران (بندر کاسپین)، کمک خواهد کرد صادرات کالا به روسیه، لهستان و شمال اروپا با سرعت بیشتری انجام شود. کریدور ریلی چین اروپا، مبادی مختلفی در چین دارد، اما قطارهایی که تاکنون به ایران عزیمت کرده‌اند از بندر ایبو عازم شده‌اند. این قطارها بعد از عبور از کشورهای آسیای میانه و به‌ویژه بندر آکتائوی قزاقستان، از مرز اینچه‌برون وارد ایران می‌شود، بااین‌حال، امکان ورود آن از مرز سرخس نیز وجود دارد.
ایالات متحده آمریکا در دوره باراک اوباما، برای مهار قدرت تجاری چین در شرق آسیا و اقیانوسیه طرح شراکت ترنس-پسیفیک (TPP) را ایجاد کرد. براساس طرح آمریکایی جاده ابریشم، زیرساخت‌های روسیه (جاده‌ها، خطوط آهن و خطوط انتقال انرژی) به کشورهای آسیای مرکزی و پس از آن به افغانستان، پاکستان و هند متصل می‌شوند. این طرح سعی داشت با بیرون نگاه‌داشتن ایران و نادیده‌انگاشتن اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک آن، به‌نوعی از ایفای نقش ایران در منطقه بکاهد و راه‌های جدیدی را برای دسترسی به شرق پایه‌گذاری کند، اما در مقابل چین طرح راه ابریشم جدید را ارائه داد که این روزها شاهد به بار نشستن فاز اول آن هستیم. این قطار کانتینری ۳۱ تیرماه با حضور جمعی از مقامات ایران، چین و قزاقستان در بندر خشک ریلی آپرین شهرستان اسلام‌شهر به بهره‌برداری رسید. براساس آنچه در گزارش‌های رسمی آمده، حرکت قطار «شی‌آن» به تهران در ادامه تلاش‌های سفارت جمهوری اسلامی ایران و برای تقویت موقعیت ترانزیتی کشور در انتقال کالاهای چین به غرب آسیا و اروپا، طی مراسمی در ۲۱ تیرماه، آغاز شد. نهایتاً این قطار پس از عبور از خاک قزاقستان و ترکمنستان ظرف مدت ۱۰ روز از پایانه مرزی اینچه‌برون وارد خاک ایران شد. مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه ایران، هم‌زمان با افتتاح این خط چنین گفت: «۱۰ روز قبل اولین قطار چین به ایران راه افتاد و روز یکشنبه اولین قطار از ایران به سمت چین راه می‌افتد.»
مزایای قطار ایران- چین
سید میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن، دربارۀ مزایای این طرح توضیح داد: «قطار کانتینری دو سربار ایران-چین با عبور از کشورهای ترکمنستان و قزاقستان، به سمت چین و از چین به سمت ایران حرکت خواهد کرد.»
به گفته او قطار باری از سمت تهران، مواد معدنی را در اولین حرکت به سمت چین برده و حدود ۱۰ روز قبل نیز این قطار با قطعات خودرو از چین به سمت ایران حرکت کرده است. صالحی گفت: «این قطار می‌تواند زیرساختی مهم برای افزایش تبادلات ایران و چین باشد و ایران را به دروازه‌ای امن برای حرکت چین به سمت اروپا و بالعکس تبدیل کند.»
مدیرعامل راه‌آهن معتقد است: «کشورهای دوست و برادر ترکمنستان و قزاقستان، برای راه‌اندازی این قطار همکاری‌های خوبی داشتند. این اقدامات در پی تلاش‌های رئیس‌جمهور شهید برای گسترش همکاری با کشورهای دیگر و توسعة دیپلماسی صورت‌گرفته است.» او درعین‌حال بر این نکته تأکید دارد که این وضعیت در واقع راه‌اندازی فاز اول کریدور ریلی چین - ایران - اروپا محسوب می‌شود.
صالحی با بیان اینکه در دولت سیزدهم تلاش بر توسعه دیپلماسی حملونقل ریلی بوده، اظهار امیدواری می‌کند که بتوانیم این کریدور را در آینده نزدیک به‌طور کامل راه‌اندازی کنیم. او یادآور شد: «کریدور ریلی چین-ایران–اروپا، هم از امنیت بالا برخوردار است و هم زمان کمتری نسبت به حملونقل دریایی خواهد داشت. علاوه بر این، استفاده از کریدور ریلی چین-ایران- اروپا هزینه کمتری نیز برای صاحبان بار خواهد داشت.» همچنین مرتضی جعفری، معاون بازرگانی و بهره‌برداری راه‌آهن که در مراسم بهره‌برداری فاز نخست کریدور ریلی چین - ایران - اروپا حضور داشت، گفت: «براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، در فاز نخست هفته‌ای یک قطار از طرفین به‌صورت دو سر بار سیر خواهد داشت.»
معاون بازرگانی و بهره‌برداری راه‌آهن ادامه داد: «زمان سیر این قطار تقریباً نیمی از زمان سیری است که کالا از طریق دریا جابه‌جا شود و از نظر تعرفه نیز با حملونقل دریایی قابل‌رقابت است.» جعفری با بیان اینکه این قطار می‌تواند مستمر باشد، ابراز امیدواری کرد که در آیندة نزدیک به‌صورت روزانه شاهد سیر این قطار باشیم.
نقش قرارداد بیست‌وپنج ساله ایران و چین
منصور صالح فرد، رایزن اقتصادی سابق ایران در چین، معتقد است: «ورود قطار ترانزیتی چین به کشورمان گام بلندی در راستای توسعة روابط دو کشور و تقویت راه‌های ترانزیتی کشورمان است و می‌تواند بازار کالاهای چینی را در ایران توسعه دهد.» او با بیان اینکه روابط ایران و چین از سال گذشته و به دنبال اقدامات رئیس‌جمهور شهید، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و نیز شهید حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه سابق کشورمان در مسیر بسیار خوبی قرار گرفته است، گفت: «با توجه به قرارداد ۲۵ ساله و سیاست کلان «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی ایران، این‌گونه اقدامات به گسترش روابط ایران و چین کمک زیادی می‌کند.»
رایزن اقتصادی سابق ایران در چین ادامه داد: «تنها در زمینه ترانزیت نمی‌توان به حملونقل کالا میان ایران و چین بسنده کرد، پکن قریب به هفت سال قبل، پیشنهاد کرده بود جمهوری اسلامی ایران به هاب منطقه‌ای تبدیل شود و فعالیت‌هایش را در زمینة صدور کالاهای چینی به آسیای مرکزی، عراق و حوزة خلیج‌فارس توسعه دهد. ایران باید از مزیت ترانزیتی خود استفاده کند و حملونقل ریلی را به حملونقل زمینی و دریایی بیفزاید که این موضوع به ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران کمک خواهد کرد.» او افزود: «انتظار می‌رود دولت چهاردهم با رویکرد کارشناسانه به روابط با چین و کشورهای منطقه نگاه کند. در چهارچوب قرارداد ۲۵ساله می‌توان سرمایه‌گذاری چینی‌ها را در کشور جذب کرد؛ چینی‌ها برای ورود به عراق و افغانستان به ایران نیاز دارند و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به‌طور سه‌جانبه در حوزه خلیج‌فارس، عراق و افغانستان با چین همکاری کند.»
موانع پیش روی خط ریلی جدید
این اظهارات در حالی صورت‌گرفته که محمد کشاورز زاده، سفیر سابق ایران در چین، نظر متفاوتی در این باره دارد. او معتقد است: «حملونقل ریلی بین ایران و چین نیاز به زیر ساخت‌های لازم دارد تا صاحبان کالا به استفاده از این مسیر ترغیب شوند. تبلیغات بر عزیمت اولین قطار از چین به ایران و برعکس مشکل‌گشا نیست. این مسیر از دوسال قبل امتحان شده و به‌دلیل طولانی‌بودن و هزینه گران، از آن استقبال نشد.» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین، از دیگر افرادی است که به موانع پیشِ پای این طرح اشاره کرد و گفت: «آنچه در این مسیر ریلی اهمیت دارد، تداوم تردد قطارها و زمینه‌سازی برای اعزام بار از ایران به چین است، وگرنه در دوره‌های مختلف قطارهای چینی از این مسیر به ایران آمده‌اند و حتی در زمانی که صنعت خودروی ایران با کمبود قطعه مواجه بود، در چند نوبت با سفرهای ۱۴ روزه، محمولة قطعات به ایران آوردند.» مجیدرضا حریری در تشریح این مطلب افزود: «مشکل مسیر ریلی ایران و چین این است که بار موردنیاز قطارها در چین همیشه مهیاست، اما در ایران به‌واسطة اینکه بخش عمده صادرات ما به چین به مواد معدنی و پتروشیمی اختصاص دارد، قادر به اعزام قطار نیستیم.»
او درباره دلیل نبود مجموعة معدنی و پتروشیمی برای اعزام قطار به چین گفت: «صادرکنندگان این منابع، اعم از معادن و پتروشیمی‌ها، از قبل زیرساخت‌های موردنیاز برای نگهداری و دپوی این محموله‌ها را در بنادر جنوبی فراهم کرده‌اند. اکنون نیز به‌واسطه نبود چنین زیرساخت‌هایی در مبادی ریلی، ترجیح می‌دهند صادرات خود را به شیوه سابق از طریق دریا انجام دهند.»حالا و باتوجه‌به راه‌اندازی و بهره‌برداری از این کریدور، باید دید ایران می‌تواند از این فرصت به سود خود استفاده کند و برخی تلاش‌های بین‌المللی برای کنارگذاشتن کشورمان از جاده ابریشم را بی‌ثمر کند، یا اینکه بار دیگر شاهد تعطیلی این خط ریلی خواهیم بود.
ارسال دیدگاه
