سفر به هزارتوهای ارگ کریمخانی
در کنار همه جاذبه‌های دیدنی شهر شیراز «ارگ کریمخانی» یا «ارگ کریمخان» به واسطه تاریخی که در دل دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ارگ زیبا، روزگار پر قصه‌ای را از دوره زندیه تا به امروز به خود دیده است. مکان تاریخی فوق در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به دستور کریمخان زند، معروف به وکیل‌الرعایا، ساخته و بعد از انتخاب شیراز به عنوان پایتخت ایران، به محل استقرار حکومت و سکونت کریمخان تبدیل شد. سال‌ها بعد، پس از فتح شیراز توسط آغامحمدخان قاجار، با وجود اعلام دستور تخریب بناهای دوره زندیه، ارگ کریمخانی، جان سالم به در برد و بعد از مدتی به دارالحکومه فرمانداران محلی تغییر کاربری داد.
قصه روزگار این ارگ زیبا در اینجا به پایان نرسید و دوران قاجار، آغاز نامهربانی‌ها با بنای مذکور بود. در این دوره، علاوه بر ایجاد سلسله عمارت‌هایی در حیاط مرکزی ارگ که با معماری‌اش سازگاری نداشت، دخل و تصرف‌هایی هم در نقاشی‌های آن شد. به‌دلیل اینکه پوشش گچ به‌راحتی بر روی طرح‌های قبلی قرار نمی‌گرفت، هنر معماران دوران زندیه را تراشیدند تا بتوانند نقاشی‌های جدیدی بر آن بکشند. به این ترتیب آسیب زیادی به بنا زدند. در دوران پهلوی، این اثر زیبا و باشکوه به زندان شهربانی تبدیل شد. به این منظور، تالارها را دو طبقه و هرکدام را به ۴ تا ۶ سلول تقسیم کردند. همچنین در مقابل ارسی‌ها، دیواری به ضخامت نیم‌متر ساختند تا با ایجاد تاریکی و خفقان بیشتر، شباهت بیشتری به زندان پیدا کند. با وجود همه آن‌چه گذشت، بالاخره در سال ۱۳۵۰ این اثر ارزشمند در اختیار اداره فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در حال حاضر ارگ کریمخانی در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار دارد و پس از بازسازی‌های جدی، به عنوان «موزه بزرگ فارس» استفاده می‌شود. اگرچه ارگ در مقایسه با سایر سازه‌های تاریخی ایران مانند بناهای دوران قاجار یا صفویه، مجلل نیست اما در اوج سادگی، زیبایی و شکوه خود را دارد. این ارگ تاریخی در زمینی به مساحت ۱۲هزار و ۸۰۰مترمربع با زیربنای ۴هزارمترمربع ساخته شده است. دورتادور عمارت را دیوارهایی کنگره‌دار با ارتفاع ۱۲ متر فراگرفته که این دیوارهای آجری ضخیم ارگ کریمخانی را به جایگاهی امن و نفوذناپذیر تبدیل‌کرده است. در چهارگوشه دیوارهای آجری، با سنگ آهک، چهار برج با ارتفاع ۱۴ متر بنا شده است. هرکدام این برج‌ها از سه طبقه تشکیل شده که اتاق‌های خاص آن سال‌ها قبل برای استراحت سربازان و نگهداری اسلحه مورد استفاده قرار گرفته بود.
قصه روزگار این ارگ زیبا در اینجا به پایان نرسید و دوران قاجار، آغاز نامهربانی‌ها با بنای مذکور بود. در این دوره، علاوه بر ایجاد سلسله عمارت‌هایی در حیاط مرکزی ارگ که با معماری‌اش سازگاری نداشت، دخل و تصرف‌هایی هم در نقاشی‌های آن شد. به‌دلیل اینکه پوشش گچ به‌راحتی بر روی طرح‌های قبلی قرار نمی‌گرفت، هنر معماران دوران زندیه را تراشیدند تا بتوانند نقاشی‌های جدیدی بر آن بکشند. به این ترتیب آسیب زیادی به بنا زدند. در دوران پهلوی، این اثر زیبا و باشکوه به زندان شهربانی تبدیل شد. به این منظور، تالارها را دو طبقه و هرکدام را به ۴ تا ۶ سلول تقسیم کردند. همچنین در مقابل ارسی‌ها، دیواری به ضخامت نیم‌متر ساختند تا با ایجاد تاریکی و خفقان بیشتر، شباهت بیشتری به زندان پیدا کند. با وجود همه آن‌چه گذشت، بالاخره در سال ۱۳۵۰ این اثر ارزشمند در اختیار اداره فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در حال حاضر ارگ کریمخانی در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار دارد و پس از بازسازی‌های جدی، به عنوان «موزه بزرگ فارس» استفاده می‌شود. اگرچه ارگ در مقایسه با سایر سازه‌های تاریخی ایران مانند بناهای دوران قاجار یا صفویه، مجلل نیست اما در اوج سادگی، زیبایی و شکوه خود را دارد. این ارگ تاریخی در زمینی به مساحت ۱۲هزار و ۸۰۰مترمربع با زیربنای ۴هزارمترمربع ساخته شده است. دورتادور عمارت را دیوارهایی کنگره‌دار با ارتفاع ۱۲ متر فراگرفته که این دیوارهای آجری ضخیم ارگ کریمخانی را به جایگاهی امن و نفوذناپذیر تبدیل‌کرده است. در چهارگوشه دیوارهای آجری، با سنگ آهک، چهار برج با ارتفاع ۱۴ متر بنا شده است. هرکدام این برج‌ها از سه طبقه تشکیل شده که اتاق‌های خاص آن سال‌ها قبل برای استراحت سربازان و نگهداری اسلحه مورد استفاده قرار گرفته بود.
ارسال دیدگاه
