سندرم روده تحریک‌پذیر
یک اختلال گوارشی طولانی‌مدت
سندرم روده تحریک‌پذیر یا کولیت عصبی، اختلالی است که بیش از 25 درصد افراد در جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری که با علائم نفخ، دردهای شکمی، یبوست و اسهال خودش را نشان می‌دهد در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. این سندرم یکی از شایع‌ترین اختلال‌های دستگاه گوارشی است که استرس و افسردگی در بروز آن نقش مؤثری دارد، به‌طوری که نیمی از افراد شروع علائم خود را همراه با یک رویداد بزرگ در زندگی مانند عوض کردن خانه یا شغل و یا عزادار شدن تجربه می‌کنند. درمان قطعی برای بیماران مبتلا به این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان علائم این بیماری را از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی کنترل کرد. کیفیت زندگی مبتلایان به این بیماری به شدت کاهش پیدا می‌کند از این رو آموزش صحیح، اطمینان بخشیدن و برقراری ارتباط مناسب و مداوم با بیماران باعث کاهش علائم، هراس و نگرانی و میزان مراجعه به پزشک می‌شود.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر علیرضا خسروی، متخصص گوارش در مورد این بیماری به هفته‌نامه «آتیه‌نو» می‌گوید: «این بیماری یک اختلال گوارشی شایع اما ناراحت‌کننده است. افراد مبتلا به این بیماری دچار گاز بیش از حد، درد شکم و گرفتگی می‌شوند. سندرم روده تحریک‌پذیر گروهی از علائم روده‌ای است که با هم بروز می‌کنند. علائم از نظر شدت، طول مدت و فرد به فرد متفاوت است. درد در این بیماری می‌تواند در قسمت‌های مختلف شکم احساس شود. معمولاً این درد دوره‌ای است و با دوره‌های تشدید یا تخفیف همراه است، اما در بعضی بیماران درد دائمی مشاهده می‌شود. شدت درد نیز از خفیف تا شدید متغیر است. حدود 30 درصد بیماران علائم بسیار خفیفی از بیماری داشته و معمولاً مشکل خود را طبیعی می‌پندارند، اما نزدیک به 60 درصد نیز علائمی با شدت متوسط دارند که بیشتر مراجعان به مطب‌ها را این گروه تشکیل می‌دهند.» در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، عضله روده بزرگ بیشتر از افراد بدون این عارضه منقبض می‌شود. این انقباضات باعث گرفتگی و درد شکمی می‌شود. علت دقیق روده تحریک‌پذیر هنوز ناشناخته است، اما تصور می‌شود که بیماری کولیت عصبی، روده و مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که مبتلا به کولیت عصبی هستند، ممکن است باکتری‌های اضافی در دستگاه گوارش داشته باشند که به ایجاد این اختلال کمک می‌کند. او با بیان این مطلب که تشخیص این بیماری اغلب توسط کولونوسکپی صورت می‌گیرد، می‌افزاید: «مهم‌ترین علل ابتلا عبارت‌است از رژیم غذایی، عوامل محیطی مانند استرس، عوامل ژنتیکی، تغییرات هورمونی (بخصوص در زنان)، نقص عملکرد در عضلاتی که غذا را از طریق بدن حرکت می‌دهند و عدم توانایی سیستم عصبی مرکزی در کنترل سیستم هضم.»
علائم
این متخصص گوارش در مورد علائم این بیماری می‌گوید: «علائم این سندروم در افراد مختلف متفاوت است و میزان آن بستگی به قسمت‌های درگیر شده روده دارد، اما مهم‌ترین عوامل تغییر در عادات گوارشی و حرکات روده، درد و گرفتگی شکم که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می‌یابد، احساس خالی نشدن روده بزرگ پس از دفع مدفوع، دفع مکرر گاز از روده، خروج مخاط از راست‌روده و مقعد، احساس نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی، تورم یا نفخ مداوم و درد یا گرفتگی شکم معمولاً در نیمه تحتانی شکم، حرکات روده‌ای که سخت‌تر یا شل‌تر از حد معمول است. این علائم اغلب بعد از خوردن غذا بدتر می‌شوند. عود آن‌ها ممکن است چند روز طول بکشد و سپس بهبود یافته یا به‌طور کامل برطرف شود. در صورتی که بیماران دارای علائم جدی‌تری مانند خون در مدفوع، تب و بالا بودن دمای بدن، کاهش وزن غیر‌طبیعی و درد شدید شکمی بودند باید در اسرع وقت به مراکز درمانی مراجعه کنند.»
او یادآوری می‌کند: «در بعضی بیماران با خوردن غذاهای خاصی علائم سندرم روده تحريک‌پذير تشديد مي‌شود. به عنوان مثال با مصرف نوشابه‌هاي گازدار، شكلات و شير دچار يبوست يا اسهال مي‌شوند و یا با مصرف بعضی ميوه‌ها و سبزيجات دچار نفخ و ناراحتي گوارشي مي‌شوند. چنانچه بعد از خوردن لبنيات، غذاهاي حاوي كافئين يا شيريني و آدامس بدون شكر دچار درد و گرفتگي شکمي و نفخ می‌شوید بیماری شما سندرم روده تحريک‌پذير نيست. بلکه این است که بدن شما قادر به تحمل لاكتوز موجود در لبنيات، کافئين و يا سوربيتول موجود در شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي نيست. از این رو باید از مواد لبنی بدون لاکتوز استفاده کنید.»
درمان
دکتر خسروی در مورد درمان این بیماری می‌گوید: «هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما همه افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌توانند روشی پیدا کنند که به آن‌ها در کنترل بیماری کمک کند. در ابتدا بیمار باید محرک‌هایی که باعث تشدید اختلال کولیت عصبی می‌شوند را پیدا کند. عوامل بسیاری می‌توانند علائم روده تحریک‌پذیر در بیمار را تحریک کنند از جمله برخی غذاها، داروها و استرس عاطفی. در بسیاری از موارد بیمار نیاز به ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و مصرف دارو دارد. گزینه‌های درمانی معمولی شامل تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی است و پزشک هم می‌تواند به بیمار در ایجاد یک رژیم غذایی مناسب کمک کند. این در حالی است که تغییر اساسی در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند سندرم روده تحریک‌پذیر را در طول زمان بهبود دهد.»
او با بیان این مطلب که سندرم روده تحریک‌پذیر احتمالاً مادام‌العمر با بیمار خواهد بود، توضیح می‌دهد: «این اختلال طول عمر بیمار را کوتاه نمی‌کند و برای درمان آن نیازی به جراحی نیست، اما برای اینکه بتوانید بیماری را کنترل کنید باید محرک‌های خود از جمله برخی غذاها، داروها و موقعیت‌های استرس‌زا را شناسایی و از آن اجتناب کنید.» او می‌افزاید: «مهم‌ترین اقدام پس از درمان به منظور عدم ابتلای مجدد به کولیت روده، دوری از استرس و تنش است. پس ضروری است که بیمار زندگی همراه با آرامشی داشته باشد. بنابراین از مهم‌ترین راه‌های کنترل این بیماری ایجاد فضای آرام در زندگی افراد است که البته باید توسط خود بیماران نیز مدیریت شود.»
عوارض
سندرم روده تحریک‌پذیر را نمی‌توان یک بیماری دانست، بلکه تنها سندرمی است که شامل مجموعه‌ای از علائم خاص می‌شود. این سندرم به‌شدت زندگی فرد چه در کودکی و چه در بزرگسالی را تحت‌تأثیر خویش قرار داده و ممکن است موجب مشکلات روحی در فرد شود. این سندرم ریسک ابتلا به اختلال‌های روده مانند سرطان یا کولیت را افزایش نداده و موجب تنگی روده نمی‌شود. افراد درگیر با این اختلال تنها ممکن است به علت اسهال و یبوست مداوم به شقاق یا بواسیر مبتلا شوند. البته این افراد مصونیت خاصی در برابر اختلال‌های گوارشی نداشته و مانند سایر افراد جامعه می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند.
علائم
این متخصص گوارش در مورد علائم این بیماری می‌گوید: «علائم این سندروم در افراد مختلف متفاوت است و میزان آن بستگی به قسمت‌های درگیر شده روده دارد، اما مهم‌ترین عوامل تغییر در عادات گوارشی و حرکات روده، درد و گرفتگی شکم که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می‌یابد، احساس خالی نشدن روده بزرگ پس از دفع مدفوع، دفع مکرر گاز از روده، خروج مخاط از راست‌روده و مقعد، احساس نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی، تورم یا نفخ مداوم و درد یا گرفتگی شکم معمولاً در نیمه تحتانی شکم، حرکات روده‌ای که سخت‌تر یا شل‌تر از حد معمول است. این علائم اغلب بعد از خوردن غذا بدتر می‌شوند. عود آن‌ها ممکن است چند روز طول بکشد و سپس بهبود یافته یا به‌طور کامل برطرف شود. در صورتی که بیماران دارای علائم جدی‌تری مانند خون در مدفوع، تب و بالا بودن دمای بدن، کاهش وزن غیر‌طبیعی و درد شدید شکمی بودند باید در اسرع وقت به مراکز درمانی مراجعه کنند.»
او یادآوری می‌کند: «در بعضی بیماران با خوردن غذاهای خاصی علائم سندرم روده تحريک‌پذير تشديد مي‌شود. به عنوان مثال با مصرف نوشابه‌هاي گازدار، شكلات و شير دچار يبوست يا اسهال مي‌شوند و یا با مصرف بعضی ميوه‌ها و سبزيجات دچار نفخ و ناراحتي گوارشي مي‌شوند. چنانچه بعد از خوردن لبنيات، غذاهاي حاوي كافئين يا شيريني و آدامس بدون شكر دچار درد و گرفتگي شکمي و نفخ می‌شوید بیماری شما سندرم روده تحريک‌پذير نيست. بلکه این است که بدن شما قادر به تحمل لاكتوز موجود در لبنيات، کافئين و يا سوربيتول موجود در شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي نيست. از این رو باید از مواد لبنی بدون لاکتوز استفاده کنید.»
درمان
دکتر خسروی در مورد درمان این بیماری می‌گوید: «هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما همه افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌توانند روشی پیدا کنند که به آن‌ها در کنترل بیماری کمک کند. در ابتدا بیمار باید محرک‌هایی که باعث تشدید اختلال کولیت عصبی می‌شوند را پیدا کند. عوامل بسیاری می‌توانند علائم روده تحریک‌پذیر در بیمار را تحریک کنند از جمله برخی غذاها، داروها و استرس عاطفی. در بسیاری از موارد بیمار نیاز به ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و مصرف دارو دارد. گزینه‌های درمانی معمولی شامل تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی است و پزشک هم می‌تواند به بیمار در ایجاد یک رژیم غذایی مناسب کمک کند. این در حالی است که تغییر اساسی در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند سندرم روده تحریک‌پذیر را در طول زمان بهبود دهد.»
او با بیان این مطلب که سندرم روده تحریک‌پذیر احتمالاً مادام‌العمر با بیمار خواهد بود، توضیح می‌دهد: «این اختلال طول عمر بیمار را کوتاه نمی‌کند و برای درمان آن نیازی به جراحی نیست، اما برای اینکه بتوانید بیماری را کنترل کنید باید محرک‌های خود از جمله برخی غذاها، داروها و موقعیت‌های استرس‌زا را شناسایی و از آن اجتناب کنید.» او می‌افزاید: «مهم‌ترین اقدام پس از درمان به منظور عدم ابتلای مجدد به کولیت روده، دوری از استرس و تنش است. پس ضروری است که بیمار زندگی همراه با آرامشی داشته باشد. بنابراین از مهم‌ترین راه‌های کنترل این بیماری ایجاد فضای آرام در زندگی افراد است که البته باید توسط خود بیماران نیز مدیریت شود.»
عوارض
سندرم روده تحریک‌پذیر را نمی‌توان یک بیماری دانست، بلکه تنها سندرمی است که شامل مجموعه‌ای از علائم خاص می‌شود. این سندرم به‌شدت زندگی فرد چه در کودکی و چه در بزرگسالی را تحت‌تأثیر خویش قرار داده و ممکن است موجب مشکلات روحی در فرد شود. این سندرم ریسک ابتلا به اختلال‌های روده مانند سرطان یا کولیت را افزایش نداده و موجب تنگی روده نمی‌شود. افراد درگیر با این اختلال تنها ممکن است به علت اسهال و یبوست مداوم به شقاق یا بواسیر مبتلا شوند. البته این افراد مصونیت خاصی در برابر اختلال‌های گوارشی نداشته و مانند سایر افراد جامعه می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند.
ارسال دیدگاه
