پوکـــــی استخوان عارضه اسکلتی دوران پیری
يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي عضلاني اسكلتي «پوكي استخوان» است كه عده زيادي از هموطنان‌مان به آن مبتلا هستند. این بیماری سبب شکنندگی و تحلیل استخوان‌ها می‌شود و فرد را مستعد شکستگی می‌کند. گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال کشور در معرض خطر بالای پوکی استخوان هستند و این زنگ خطری برای آگاهی و جلوگیری از گسترش بیشتر این بیماری است. بیماری‌ای که به مرور استخوان‌ها را پوک می‌کند. بر اساس این تحقيقات، برآورد مي‌شود كه 80 درصد خانم‌هاي بالاي 50 سال ايراني دچار پوكي استخوان هستند، يعني از هر پنج خانم يك نفر مبتلا به پوكي استخوان است و سه نفر ديگر نيز از كمبود تراكم استخوان رنج مي‌برند، ضمن آنكه هر ساعت شش ايراني دچار شكستگي استخوان لگن مي‌شوند كه يكي از سخت‌ترين شكستگي‌ها به حساب مي‌آيد. معمولاً این بیماری در مردان در سنين ميانسالي و زنان بعد از يائسگي بروز پيدا مي‌كند. این در حالی است که يكي از مهم‌ترين راه‌هاي پيشگيري از آن تغذيه مناسب و داشتن فعاليت‌هاي منظم بدني است كه به ميزان قابل‌توجهي مي‌تواند از پيشرفت اين بيماري پيشگيري كند.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر صبا حشمتی، متخصص روماتولوژي در مورد بيماري پوكي استخوان به «آتیه‌نو» مي‌گويد: «پوكي استخوان يا «استئوپروز» بيماري گسترده استخواني است كه با كاهش توده استخواني همراه است و منجر به افزايش شكنندگي استخوان‌ها مي‌شود. این بیماری در مراحل اولیه علامت مشخصی ندارد، اما زمانی که بیماری پیشرفت می‌کند با یک زمین خوردن ساده فرد دچار شکستگی استخوان‌ها از چند ناحیه می‌شود. زیرا حداکثر توده استخوانی تا قبل از ۳۰سالگی رخ می‌دهد. بنابراین زمینه ایجاد پوکی استخوان در کودکی و نوجوانی فراهم می‌شود. یعنی اگر فردی در زمان کودکی و پس از آن سبک زندگی نامناسب داشته باشد (عدم تغذیه مناسب، عدم فعالیت فیزیکی کافی، مواجهه با دود دست اول یا دوم دخانیات و...) زمینه بروز پوکی استخوان برای او در بزرگسالی فراهم می‌شود.»
او با بیان این مطلب که افزایش سن و کم‌تحرکی از علل ابتلا به این بیماری است می‌افزاید: «حدود ۷۰ درصد موارد پوکی استخوان علل ژنتیکی دارد یعنی فرزندان خانواده‌هایی که والدین آنان دچار پوکی استخوان هستند احتمال دارد که بیشتر درگیر این بیماری شوند. حدود ۳۰ درصد دیگر هم به علت مصرف کم لبنیات، کلسیم و ویتامین (D) دچار این بیماری می‌شوند.»
این متخصص روماتولوژی با بيان اينكه متأسفانه بيماري پوكي استخوان هيچ‌گونه علامت هشداردهنده‌ای ندارد می‌گوید: «مهم‌ترين و شايع‌ترين محل اين شكستگي‌ها مهره‌هاي گردن، استخوان‌هاي ران و مچ دست‌هاست. در بعضي مبتلايان نيز حملات به صورت درد شديد وجود ندارد و فقط دردهاي مزمن كمر بروز مي‌كند كه با ايستادن و حركت، تشديد مي‌شود.»
علائم پوکی استخوان
او می‌گوید: «از جمله شایع‌ترین علائم پوکی استخوان می‌توان به کم شدن تدریجی قد، خم شدن قامت یا قوزدار شدن ستون فقرات، درد‌ها و گرفتگی شبانه پاها، درد مداوم و شدید کمر، شل شدن دندان‌ها و عقب‌رفتگی لثه‌ها، اختلال در گرفتن اشیا و استفاده از آن‌ها و بالارفتن تعداد ضربان قلب اشاره کرد. مهم‌ترين علامت پوكي استخوان درد است. اين درد زماني كه استخوان دچار شكستگي مي‌شود، به وجود مي‌آيد. البته شكستگي‌هاي ناشي از پوكي استخوان معمولاً به صورت شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي است كه بدون وارد شدن ضربه‌هاي شديد به اندام ايجاد مي‌شود. بيمار به دنبال يك حركت بدني كه ممكن است قدري متفاوت از حركات معمول باشد، دچار شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي و يا با جابه‌جايي‌هاي اندك در استخوان‌ها مي‌شود و چون استخوان پوك شده ضعيف است، براي شكسته شدن نيازي به نيروي زيادي ندارد. خم شدن بر روي زمين براي بلند كردن يك وسيله يا چرخش‌هاي ناگهاني كمر مي‌تواند در يك فرد دچار پوكي استخوان، موجب شكستگي خفيف شود. از طرف ديگر اين شكستگي‌ها موجب تورم يا تغيير شكل استخوان مي‌شود. به مرور زمان كه سن بيمار بالا مي‌رود، استخوان‌هايش پوك‌تر مي‌شود و تعداد اين شكستگي‌ها هم افزايش مي‌يابد. هربار بيمار دچار درد كمر، لگن، دنده يا مچ دست مي‌شود و بعد از چند هفته بهبود مي‌يابد. بيمار ممكن است به چند پزشك هم مراجعه كند، اما ممكن است چيزي بيش از مسكن و يا چند داروي تقويتي دريافت نكند.»
درمان
دكتر حشمتی در پاسخ به اين پرسش كه آيا پوكي استخوان درمان دارد، يادآوري مي‌كند: «درمان پوكي استخوان با توجه به ســــن، جنس و ميزان كاهش تراكم استخوان‌ها در افراد، متفـــاوت است و در اين صورت توصيه‌ها و داروهايي با توجه به شرايط بيمار و طبق نظر پزشك معالج، تجويز مي‌شود. معمولاً بيمار تحت معاينه منظم قرار مي‌گيرد و به‌طور منظم با بررسي BMD (بالا بردن ذخيره استخواني) به فواصل مشخص پيگيري مي‌شود و درمان تا حصول نتيجه نهايي ادامه مي‌يابد. اگر ميزان پوكي استخوان چندان شديد نباشد درمان‌هاي غيردارويي پيشنهاد مي‌شود. به عنوان نمونه با توصيه مصرف مواد غذايي غني از كلسيم و ويتامين (D) يا مصرف مكمل‌هاي غذايي، مي‌توان به اين افراد كمك كرد. البته مصرف بيش از حد ويتامين (D) هم ممكن است خطرناك باشد و سنگ كليه ايجاد كند. کلسیم یک ماده معدنی موجود در استخوان است و داشتن کلسیم کافی در رژیم غذایی سالم و متعادل نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. برای بیشتر بزرگسالان سالم مقدار کلسیم روزانه توصیه شده 700 میلی‌گرم است که افراد باید این مقدار را از رژیم غذایی متنوع دریافت کند.
ویتامین (D) برای کمک به بدن در جذب کلسیم مورد نیاز است. تمام بزرگسالان باید 800 واحد در روز ویتامین (D) دریافت کنند. از آنجایی که ویتامین (D) تنها در تعداد کمی از مواد غذایی وجود دارد، دریافت مقدار کافی این ویتامین تنها از مواد غذایی دشوار است. بنابراین بزرگسالان باید مکمل حاوی 10 میکروگرم ویتامین (D) را به صورت روزانه مصرف کنند.»
او با بيان اين مطلب كه آزمايش سنجش تراكم استخوان معمولاً یک تا دو بار در سال انجام مي‌شود، مي‌گويد: «آزمایش تراکم استخوان یک شیوه عکس‌برداری پزشکی است که در آن استحکام استخوان‌های بدن مورد سنجش قرار می‌گیرد. آزمایش تراکم استخوان یک ابزار کاربردی برای ارزیابی احتمال ابتلای فرد به پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوانی در آینده است.»
پوكي استخوان یک بيماري ارثي است و فرزندان بيماران مبتلا به اين بيماري بيشتر مستعد ابتلا هستند. از اين رو بايد تغذيه مناسب و تحرك كافي داشته باشند. افزایش میزان پوکی استخوان با افزایش سن همراه است و میزان بروز پوکی استخوان در زنان نسبت به مردان و در سفیدپوستان نسبت به سیاهپوستان بیشتر است. درمان پوکی استخوان در افراد مسن سخت‌تر از دیگر افراد است. ورزش، رژیم غذایی مناسب، مصرف مقادیر لازم کلسیم و ویتامین (D) و به‌طور کلی رعایت اصول روش زندگی سالم در پیشگیری و درمان پوکی استخوان اهمیت زیادی دارند.
او با بیان این مطلب که افزایش سن و کم‌تحرکی از علل ابتلا به این بیماری است می‌افزاید: «حدود ۷۰ درصد موارد پوکی استخوان علل ژنتیکی دارد یعنی فرزندان خانواده‌هایی که والدین آنان دچار پوکی استخوان هستند احتمال دارد که بیشتر درگیر این بیماری شوند. حدود ۳۰ درصد دیگر هم به علت مصرف کم لبنیات، کلسیم و ویتامین (D) دچار این بیماری می‌شوند.»
این متخصص روماتولوژی با بيان اينكه متأسفانه بيماري پوكي استخوان هيچ‌گونه علامت هشداردهنده‌ای ندارد می‌گوید: «مهم‌ترين و شايع‌ترين محل اين شكستگي‌ها مهره‌هاي گردن، استخوان‌هاي ران و مچ دست‌هاست. در بعضي مبتلايان نيز حملات به صورت درد شديد وجود ندارد و فقط دردهاي مزمن كمر بروز مي‌كند كه با ايستادن و حركت، تشديد مي‌شود.»
علائم پوکی استخوان
او می‌گوید: «از جمله شایع‌ترین علائم پوکی استخوان می‌توان به کم شدن تدریجی قد، خم شدن قامت یا قوزدار شدن ستون فقرات، درد‌ها و گرفتگی شبانه پاها، درد مداوم و شدید کمر، شل شدن دندان‌ها و عقب‌رفتگی لثه‌ها، اختلال در گرفتن اشیا و استفاده از آن‌ها و بالارفتن تعداد ضربان قلب اشاره کرد. مهم‌ترين علامت پوكي استخوان درد است. اين درد زماني كه استخوان دچار شكستگي مي‌شود، به وجود مي‌آيد. البته شكستگي‌هاي ناشي از پوكي استخوان معمولاً به صورت شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي است كه بدون وارد شدن ضربه‌هاي شديد به اندام ايجاد مي‌شود. بيمار به دنبال يك حركت بدني كه ممكن است قدري متفاوت از حركات معمول باشد، دچار شكستگي‌هاي ريز و بدون جابه‌جايي و يا با جابه‌جايي‌هاي اندك در استخوان‌ها مي‌شود و چون استخوان پوك شده ضعيف است، براي شكسته شدن نيازي به نيروي زيادي ندارد. خم شدن بر روي زمين براي بلند كردن يك وسيله يا چرخش‌هاي ناگهاني كمر مي‌تواند در يك فرد دچار پوكي استخوان، موجب شكستگي خفيف شود. از طرف ديگر اين شكستگي‌ها موجب تورم يا تغيير شكل استخوان مي‌شود. به مرور زمان كه سن بيمار بالا مي‌رود، استخوان‌هايش پوك‌تر مي‌شود و تعداد اين شكستگي‌ها هم افزايش مي‌يابد. هربار بيمار دچار درد كمر، لگن، دنده يا مچ دست مي‌شود و بعد از چند هفته بهبود مي‌يابد. بيمار ممكن است به چند پزشك هم مراجعه كند، اما ممكن است چيزي بيش از مسكن و يا چند داروي تقويتي دريافت نكند.»
درمان
دكتر حشمتی در پاسخ به اين پرسش كه آيا پوكي استخوان درمان دارد، يادآوري مي‌كند: «درمان پوكي استخوان با توجه به ســــن، جنس و ميزان كاهش تراكم استخوان‌ها در افراد، متفـــاوت است و در اين صورت توصيه‌ها و داروهايي با توجه به شرايط بيمار و طبق نظر پزشك معالج، تجويز مي‌شود. معمولاً بيمار تحت معاينه منظم قرار مي‌گيرد و به‌طور منظم با بررسي BMD (بالا بردن ذخيره استخواني) به فواصل مشخص پيگيري مي‌شود و درمان تا حصول نتيجه نهايي ادامه مي‌يابد. اگر ميزان پوكي استخوان چندان شديد نباشد درمان‌هاي غيردارويي پيشنهاد مي‌شود. به عنوان نمونه با توصيه مصرف مواد غذايي غني از كلسيم و ويتامين (D) يا مصرف مكمل‌هاي غذايي، مي‌توان به اين افراد كمك كرد. البته مصرف بيش از حد ويتامين (D) هم ممكن است خطرناك باشد و سنگ كليه ايجاد كند. کلسیم یک ماده معدنی موجود در استخوان است و داشتن کلسیم کافی در رژیم غذایی سالم و متعادل نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. برای بیشتر بزرگسالان سالم مقدار کلسیم روزانه توصیه شده 700 میلی‌گرم است که افراد باید این مقدار را از رژیم غذایی متنوع دریافت کند.
ویتامین (D) برای کمک به بدن در جذب کلسیم مورد نیاز است. تمام بزرگسالان باید 800 واحد در روز ویتامین (D) دریافت کنند. از آنجایی که ویتامین (D) تنها در تعداد کمی از مواد غذایی وجود دارد، دریافت مقدار کافی این ویتامین تنها از مواد غذایی دشوار است. بنابراین بزرگسالان باید مکمل حاوی 10 میکروگرم ویتامین (D) را به صورت روزانه مصرف کنند.»
او با بيان اين مطلب كه آزمايش سنجش تراكم استخوان معمولاً یک تا دو بار در سال انجام مي‌شود، مي‌گويد: «آزمایش تراکم استخوان یک شیوه عکس‌برداری پزشکی است که در آن استحکام استخوان‌های بدن مورد سنجش قرار می‌گیرد. آزمایش تراکم استخوان یک ابزار کاربردی برای ارزیابی احتمال ابتلای فرد به پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوانی در آینده است.»
پوكي استخوان یک بيماري ارثي است و فرزندان بيماران مبتلا به اين بيماري بيشتر مستعد ابتلا هستند. از اين رو بايد تغذيه مناسب و تحرك كافي داشته باشند. افزایش میزان پوکی استخوان با افزایش سن همراه است و میزان بروز پوکی استخوان در زنان نسبت به مردان و در سفیدپوستان نسبت به سیاهپوستان بیشتر است. درمان پوکی استخوان در افراد مسن سخت‌تر از دیگر افراد است. ورزش، رژیم غذایی مناسب، مصرف مقادیر لازم کلسیم و ویتامین (D) و به‌طور کلی رعایت اصول روش زندگی سالم در پیشگیری و درمان پوکی استخوان اهمیت زیادی دارند.
ارسال دیدگاه
