نفس‌نفس زدن زیاد؛ آیا شما هم در آستانه نارسایی قلبی هستید؟
قلب در تنگنای زندگی
نارسایی قلبی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن قرن حاضر، زمانی رخ می‌دهد که قلب توانایی پمپاژ مؤثر خون به سراسر بدن را از دست می‌دهد. در این شرایط، ماهیچه قلب آن‌قدر ضعیف می‌شود که نمی‌تواند خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به اندازه کافی به بافت‌ها و اندام‌ها برساند. نتیجه آن است که بدن با کمبود اکسیژن و تغذیه مواجه شده و در برخی موارد، مایعات در اندام‌هایی مانند ریه‌ها تجمع پیدا می‌کند. برخلاف تصور رایج، در نارسایی قلبی، قلب به‌طور کامل از کار نمی‌افتد، بلکه توانایی آن برای پمپاژ خون کاهش می‌یابد و عملکرد اندام‌های حیاتی به خطر می‌افتد.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
بنابر داده‌های سازمان نظام پزشکی کشور، شیوع نارسایی قلبی در کشورهای اروپایی حدود ۱.۵ تا ۳ درصد جمعیت است. در ایران این عدد به حدود هشت درصد رسیده و روندی صعودی دارد. این آمار، زنگ خطر جدی برای نظام سلامت و جامعه پزشکی کشور محسوب می‌شود.
علل نارسایی قلبی
دکتر کیومرث فلاحی، فوق‌تخصص جراحی قلب و عروق، در گفت‌وگو با آتیه نو، توضیح می‌دهد: «نارسایی قلبی، نتیجه ناتوانی قلب در تأمین نیاز به اکسیژن و مواد مغذی بافت‌هاست. اندام‌های بدن برای عملکرد طبیعی به اکسیژن و مواد غذایی نیاز دارند که از طریق خون تأمین می‌شود. وقتی قلب نتواند خون کافی پمپاژ کند، اختلال در عملکرد عضلات و سایر ارگان‌ها ایجاد می‌شود.»
به گفته دکتر فلاحی، علل اصلی نارسایی قلبی عبارتند از:
•افزایش سن: با بالا رفتن سن، توان عضلانی قلب به تدریج کاهش می‌یابد.
• انسداد عروق کرونر: رسوب کلسترول و سایر مواد در دیواره رگ‌ها، منجر به تنگی شریان‌های کرونر شده و خون‌رسانی به عضله قلب را مختل می‌کند. این امر بخشی از بافت قلب را از بین می‌برد و بخش سالم باقی‌مانده قادر به جبران کمبودها نیست.
• فشار خون بالا: یکی از مهم‌ترین عوامل، فشار خون بالاست که بار اضافی بر قلب وارد می‌کند و در بلندمدت به نارسایی منتهی می‌شود.
• بیماری‌های عضله قلب: این بیماری‌ها ممکن است ارثی باشد یا پس از عفونت‌های ویروسی به‌وجود آید.
• علل دیگر: بیماری‌های مادرزادی قلب، دیابت، کم‌خونی شدید، پرکاری تیروئید و اختلال در ریتم قلب نیز در بروز نارسایی نقش دارد.
از تنگی نفس تا خستگی مزمن
دکتر فلاحی، در ادامه به نشانه‌های نارسایی قلبی اشاره می‌کند که می‌تواند از شکل خفیف تا بسیار شدید و حتی ناگهانی ظاهر شود. او می‌گوید: «مهم‌ترین این علائم شامل تنگی نفس (مخصوصاً هنگام فعالیت یا در هنگام خواب شبانه)، تپش قلب و سرفه خشک، درد قفسه سینه، افزایش وزن بی‌دلیل، تهوع، ورم مچ پا، شکم نفخ‌کرده، خستگی در حالت استراحت یا فعالیت، بی‌اشتهایی، کاهش تمرکز، کاهش هوشیاری، سرفه همراه با مخاط و بیدار شدن مکرر در شب برای ادرار است.» فلاحی هشدار می‌دهد که این بیماری در برخی موارد بدون علامت مشخص ظاهر می‌شود و می‌تواند در مراحل پیشرفته، ناگهان به شکل حاد بروز کند.
تشخیص
روند تشخیص این بیماری، مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، با اخذ شرح حال دقیق و معاینه بالینی آغاز می‌شود. دکتر فلاحی روش‌های تشخیصی را اینچنین شرح می‌دهد:
• آزمایش خون: برای بررسی سطح هموگلوبین (تشخیص کم‌خونی)، قند خون (دیابت) و عملکرد کلیه‌ها (اوره و کراتینین)
• الکتروکاردیوگرام (ECG): سنجش فعالیت الکتریکی قلب
•رادیوگرافی قفسه سینه: بررسی اندازه قلب و وضعیت ریه‌ها
• اکوکاردیوگرافی: ارزیابی قدرت پمپاژ قلب و عملکرد دریچه‌ها
•تست ورزش: اندازه‌گیری ظرفیت فعالیت بیمار و تشخیص تنگی عروق
• اسکن رادیوایزوتوپ: بررسی خون‌رسانی به عضله قلب
• کاتتریزاسیون و آنژیوگرافی: اندازه‌گیری فشارهای داخلی قلب و بررسی وضعیت عروق کرونر با تزریق ماده حاجب.
تغییر سبک زندگی یا جراحی
درمان نارسایی قلبی به مرحله بیماری، علت زمینه‌ای و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. به‌طور کلی، کنترل عوامل خطر از جمله فشارخون بالا و بیماری‌های عروق کرونر در اولویت است. دکتر فلاحی تأکید می‌کند: «در مراحل خفیف بیماری، تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای مناسب می‌تواند نقش حیاتی در بهبود کیفیت زندگی بیمار ایفا کند.» به گفته او، در این زمینه برخی اقدامات درمانی غیردارویی و جراحی عبارتند از:
• اصلاح سبک زندگی: فعالیت بدنی منظم، محدودیت مصرف نمک و مایعات، کاهش مصرف کافئین، کنترل وزن، ترک سیگار
•جراحی بای‌پس یا پیوند عروق کرونر: برای بهبود خون‌رسانی به عضله قلب در موارد انسداد
• ضربان‌ساز قلبی: برای بیمارانی که دچار کندی ضربان قلب هستند
• جراحی دریچه‌های قلب: ترمیم یا تعویض دریچه‌های معیوب
• بازسازی بطن چپ: شکل‌دهی مجدد به بطن چپ برای بهبود عملکرد پمپاژ
• آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: باز کردن رگ‌های مسدودشده با استفاده از بالون و استنت
ضرورت آگاهی و پیشگیری
با توجه به افزایش سن جمعیت، سبک زندگی کم‌تحرک، تغذیه ناسالم و افزایش فشارهای روانی، انتظار می‌رود که شیوع نارسایی قلبی در دهه‌های آینده رو به افزایش باشد. این بیماری نه‌تنها بار سنگینی بر دوش نظام سلامت می‌گذارد، بلکه کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. از این‌رو آگاهی‌رسانی عمومی، غربالگری زودهنگام، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و اصلاح الگوهای رفتاری نقش کلیدی در کاهش شیوع و عوارض این بیماری دارند.
علل نارسایی قلبی
دکتر کیومرث فلاحی، فوق‌تخصص جراحی قلب و عروق، در گفت‌وگو با آتیه نو، توضیح می‌دهد: «نارسایی قلبی، نتیجه ناتوانی قلب در تأمین نیاز به اکسیژن و مواد مغذی بافت‌هاست. اندام‌های بدن برای عملکرد طبیعی به اکسیژن و مواد غذایی نیاز دارند که از طریق خون تأمین می‌شود. وقتی قلب نتواند خون کافی پمپاژ کند، اختلال در عملکرد عضلات و سایر ارگان‌ها ایجاد می‌شود.»
به گفته دکتر فلاحی، علل اصلی نارسایی قلبی عبارتند از:
•افزایش سن: با بالا رفتن سن، توان عضلانی قلب به تدریج کاهش می‌یابد.
• انسداد عروق کرونر: رسوب کلسترول و سایر مواد در دیواره رگ‌ها، منجر به تنگی شریان‌های کرونر شده و خون‌رسانی به عضله قلب را مختل می‌کند. این امر بخشی از بافت قلب را از بین می‌برد و بخش سالم باقی‌مانده قادر به جبران کمبودها نیست.
• فشار خون بالا: یکی از مهم‌ترین عوامل، فشار خون بالاست که بار اضافی بر قلب وارد می‌کند و در بلندمدت به نارسایی منتهی می‌شود.
• بیماری‌های عضله قلب: این بیماری‌ها ممکن است ارثی باشد یا پس از عفونت‌های ویروسی به‌وجود آید.
• علل دیگر: بیماری‌های مادرزادی قلب، دیابت، کم‌خونی شدید، پرکاری تیروئید و اختلال در ریتم قلب نیز در بروز نارسایی نقش دارد.
از تنگی نفس تا خستگی مزمن
دکتر فلاحی، در ادامه به نشانه‌های نارسایی قلبی اشاره می‌کند که می‌تواند از شکل خفیف تا بسیار شدید و حتی ناگهانی ظاهر شود. او می‌گوید: «مهم‌ترین این علائم شامل تنگی نفس (مخصوصاً هنگام فعالیت یا در هنگام خواب شبانه)، تپش قلب و سرفه خشک، درد قفسه سینه، افزایش وزن بی‌دلیل، تهوع، ورم مچ پا، شکم نفخ‌کرده، خستگی در حالت استراحت یا فعالیت، بی‌اشتهایی، کاهش تمرکز، کاهش هوشیاری، سرفه همراه با مخاط و بیدار شدن مکرر در شب برای ادرار است.» فلاحی هشدار می‌دهد که این بیماری در برخی موارد بدون علامت مشخص ظاهر می‌شود و می‌تواند در مراحل پیشرفته، ناگهان به شکل حاد بروز کند.
تشخیص
روند تشخیص این بیماری، مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، با اخذ شرح حال دقیق و معاینه بالینی آغاز می‌شود. دکتر فلاحی روش‌های تشخیصی را اینچنین شرح می‌دهد:
• آزمایش خون: برای بررسی سطح هموگلوبین (تشخیص کم‌خونی)، قند خون (دیابت) و عملکرد کلیه‌ها (اوره و کراتینین)
• الکتروکاردیوگرام (ECG): سنجش فعالیت الکتریکی قلب
•رادیوگرافی قفسه سینه: بررسی اندازه قلب و وضعیت ریه‌ها
• اکوکاردیوگرافی: ارزیابی قدرت پمپاژ قلب و عملکرد دریچه‌ها
•تست ورزش: اندازه‌گیری ظرفیت فعالیت بیمار و تشخیص تنگی عروق
• اسکن رادیوایزوتوپ: بررسی خون‌رسانی به عضله قلب
• کاتتریزاسیون و آنژیوگرافی: اندازه‌گیری فشارهای داخلی قلب و بررسی وضعیت عروق کرونر با تزریق ماده حاجب.
تغییر سبک زندگی یا جراحی
درمان نارسایی قلبی به مرحله بیماری، علت زمینه‌ای و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. به‌طور کلی، کنترل عوامل خطر از جمله فشارخون بالا و بیماری‌های عروق کرونر در اولویت است. دکتر فلاحی تأکید می‌کند: «در مراحل خفیف بیماری، تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای مناسب می‌تواند نقش حیاتی در بهبود کیفیت زندگی بیمار ایفا کند.» به گفته او، در این زمینه برخی اقدامات درمانی غیردارویی و جراحی عبارتند از:
• اصلاح سبک زندگی: فعالیت بدنی منظم، محدودیت مصرف نمک و مایعات، کاهش مصرف کافئین، کنترل وزن، ترک سیگار
•جراحی بای‌پس یا پیوند عروق کرونر: برای بهبود خون‌رسانی به عضله قلب در موارد انسداد
• ضربان‌ساز قلبی: برای بیمارانی که دچار کندی ضربان قلب هستند
• جراحی دریچه‌های قلب: ترمیم یا تعویض دریچه‌های معیوب
• بازسازی بطن چپ: شکل‌دهی مجدد به بطن چپ برای بهبود عملکرد پمپاژ
• آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: باز کردن رگ‌های مسدودشده با استفاده از بالون و استنت
ضرورت آگاهی و پیشگیری
با توجه به افزایش سن جمعیت، سبک زندگی کم‌تحرک، تغذیه ناسالم و افزایش فشارهای روانی، انتظار می‌رود که شیوع نارسایی قلبی در دهه‌های آینده رو به افزایش باشد. این بیماری نه‌تنها بار سنگینی بر دوش نظام سلامت می‌گذارد، بلکه کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. از این‌رو آگاهی‌رسانی عمومی، غربالگری زودهنگام، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و اصلاح الگوهای رفتاری نقش کلیدی در کاهش شیوع و عوارض این بیماری دارند.
ارسال دیدگاه
