بحران زباله‌های نساجی در آفریقا

از تجارت سودآور تا فاجعه زیست‌محیطی

بحران زباله‌های نساجی در آفریقا

در آکرا، پایتخت غنا، صنعت تجارت لباس‌های دست‌دوم به معضلی زیست‌محیطی و اجتماعی تبدیل شده است. هر هفته میلیون‌ها تُن لباس دست‌دوم، عمدتاً از کشورهای شمال جهانی به بازارهای آکرا وارد می‌شود. این لباس‌ها که بخشی از آن‌ها کیفیت لازم برای استفاده مجدد را ندارند، نه‌تنها صنعت نساجی محلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، بلکه انبوهی از زباله‌های نساجی را در تالاب‌ها و سواحل منطقه برجای می‌گذارند. در حالی ‌که برخی از این لباس‌ها مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرند، بخشی از آن‌ها به‌عنوان ضایعات به دریا راه پیدا می‌کنند و تهدیدی برای محیط‌زیست و معیشت جوامع محلی ایجاد می‌کنند. این مسئله، نمونه‌ای از آثار مخرب مد سریع و مصرف بی‌رویه در مقیاس جهانی است.

در سواحل تالاب کورل در آکرا، یک برج در لبه آب برجسته شده و گاوها در قله آن در حال چرا هستند. این صخره ناهموار که حدود 20 متر ارتفاع دارد، نه از خاک یا سنگ، بلکه از محل دفن زباله تشکیل شده است. بیشتر آن (حدود 60 درصد) لباس‌های سفیدپوستان شمال جهانی است؛ لباس‌هایی که کسی آن‌ها را نمی‌خواهد.
این لباس‌ها عمدتاً برای فروش و استفاده مجدد به غنا ارسال می‌شوند که بسیاری از آن‌ها از سطل‌های لباس و مجموعه‌های خیریه تهیه ‌شده است اما بخش عظیمی از آن‌ها هرگز دوباره پوشیده نمی‌شوند. حدود 15 میلیون لباس کارکرده هر هفته از بریتانیا، اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا به آکرا سرازیر می‌شود و بازار پوشاک گسترده شهر را اشباع می‌کند.
تخمین زده می‌شود که 40 درصد این لباس‌ها آن‌قدر کیفیت پایینی دارند که در بدو ورود بی‌ارزش تلقی شده و در نهایت در محل دفن زباله رها می‌شوند. بخش مهمی از این لباس‌ها صرفاً به‌عنوان زباله به غنا ارسال می‌شوند. با افزایش سرسام‌آور مصرف جهانی پوشاک که توسط برندهای سیری‌ناپذیر مد سریع تغذیه می‌شود، یک فاجعه زیست محیطی ایجاد شده است.

رقابت برای لباس‌های دست‌دوم
لباس‌ها خیلی پیش‌تر از طلوع صبح به غنا می‌رسند؛ زمانی که شهر هنوز در خواب است صدها کلاف پیچیده‌شده در پلاستیک نارنجی در بازار شهر آکرا تخلیه می‌شود. پس از آن کسانی اجناس را بازرسی و ارسال می‌کنند.
برخی از لباس‌ها از غنا عبور می‌کنند، برخی دیگر تا بورکینافاسو یا ساحل عاج می‌روند اما بیشتر آن‌ها در بزرگ‌ترین بورس پوشاک دست‌دوم آفریقای غربی پراکنده خواهند شد؛ یعنی در بازار کانتامانتو در آکرا. در این بازار هزارتوی شلوغی از 5000 خرده‌فروش و غرفه‌های چوبی وجود دارد که بسیاری از آن‌ها مملو از مدهای سریعی هستند که دیگر در غرب مشتری ندارد.
رقابت برای مشتریان شدید است. لباس‌ها با آواز فروخته می‌شوند و در ساعات پایانی روز با سرعت بیشتری تخفیف داده می‌شود. عمدتاً کارآفرینان، قطعات گران‌قیمت لباس با نقص‌های جزئی را که می‌توان آن‌ها را اصلاح و رنگ کرد، تصاحب می‌کنند و دوباره به فروش می‌رسانند.
اما حمل‌و‌نقل بسته‌های 55 کیلوگرمی در اطراف بازار شلوغ، با گذرگاه‌های باریک و هزاران مشتری، از طریق ابزارهای مکانیکی غیرممکن است. بنابراین این شغل به رده‌های باربران آکرا، یا کایائی (زنانی که بار را بر روی سر می‌گذارند) می‌رسد. در بسیاری از کشورهای آفریقایی، شهروندان معمولاً لباس‌های دست‌دوم را می‌خرند، همچنان که ماشین‌های مستعمل، تلفن‌ها و سایر ملزومات دست دوم را؛ زیرا قیمت آن‌ها کمتر از اقلام نو است.
اما جمعیت 34 میلیون نفری غنا که به سرعت در حال رشد است و زیرساخت‌های ضعیف آن برای جذب مقدار لباس‌های صادراتی آماده و مجهز نیستند. در سراسر پایتخت، انبوهی از سواحل  پر از زباله‌های نساجی هستند و تالابی که به‌عنوان خروجی اصلی آب‌راه شهر عمل می‌کند پر از لباس‌های دست‌دوم شده است.
اگر در اطراف آکرا پرسه بزنید به‌نظر می‌رسد هر اینچ از سنگفرش‌ها توسط یک دستفروش اشغال شده است. آن‌ها دسته‌ای جدید از لباس‌های قدیمی که تا کرده‌ و در میان کالاهایشان آویزان شده‌ است را می‌فروشند. این لباس‌ها را «ابرونی واو» می‌نامند؛ یعنی لباس مرد سفیدپوست.
تجارت لباس‌های دست‌دوم در آکرا، درست مانند سراسر جهان، به‌طور پیوسته رشد کرده است. هر ساله حدود چهارمیلیون تن منسوجات مستعمل در سراسر کره‌زمین در تجارتی که ارزش آن 4.6 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، به نقاط مختلف کره خاکی حمل می‌شود.
در آکرا، جایی که حدود 60 کانتینر لباس کارکرده هر هفته وارد می‌شود، این صنعت می‌تواند بسیار سودآور باشد اما ریسک این تجارت هم بسیار غیرعادی است. واردکنندگان می‌توانند تا 95 هزار دلار برای یک کانتینر لباس خرج کنند و هیچ ایده‌ای ندارند که چه چیزی می‌خرند.

مد سریع و مشکلات بعدی آن
مد سریع به‌عنوان یک شیوه تولید غالب شده و در آن حجم بالاتری از کالاها با کیفیت پایین‌تر تولید می‌شود. به گفته جاناتان ابی، یک ماهی‌گیر در این منطقه، تورهای او اغلب زباله‌های لباس را از دریا می‌گیرند. او می‌گوید: «لباس‌های مستعمل فروخته‌نشده حتی نمی‌سوزند، بلکه به تالاب پرتاب می‌شوند تا به دریا بروند.» اندرو بروکس، محقق کینگز کالج لندن و نویسنده کتاب «فقر لباس: دنیای پنهان مد سریع و لباس‌های دست‌دوم»، معتقد است که سهولت خرید آنلاین این چرخه ضایعات را تسریع کرده است.»
بروکس می‌گوید: «در کشورهایی مانند بریتانیا، خریدهای لباس اغلب به‌عنوان کمک‌های خیریه به سطل‌های لباس خیریه وارد می‌شوند اما لباس‌ها گاهی از سطل‌های خیریه خیابانی دزدیده می‌شوند و به مکان‌هایی صادر می‌شوند که تقاضای مصرف‌کنندگان برای چنین کالایی بیشتر است. از آنجا که این اقلام کم‌ارزش تلقی می‌شوند، مقامات هرگز توجه چندانی به این دزدی‌ها نمی‌کنند.»
این پوشاک عمدتاً سر از آفریقا درمی‌آورند. حجم ارسال پوشاک دست‌دوم به آفریقا باعث شکایت از استفاده از این قاره به‌عنوان محل تخلیه لباس‌ها شده است. در سال 2018، روآندا بر خلاف فشار ایالات متحده، تعرفه‌های گمرکی را بر واردات این‌گونه کالاها افزایش داد و دلیل آن نگرانی نسبت به تضعیف صنعت نساجی داخلی این کشور با واردات لباس‌های دست‌دوم بود. سال گذشته، یووری موسوینی، رئیس‌جمهور اوگاندا گفت که واردات پوشاک مرد سفیدپوست را ممنوع خواهد کرد.
به گفته کارشناسان، محدودیت‌های تجاری ممکن است در کاهش آلودگی ناشی از لباس‌ها یا تشویق تولید پوشاک در آفریقا، جایی که سود کم است و انگیزه‌های کمی برای طراحان وجود دارد، چندان تأثیرگذار نباشد.
اما روی دیگر سکه موضوع استعمار است. در پشت فرصت‌های ظاهراً تجاری برای واردات پوشاک دست‌دوم به آفریقا شکلی از رابطه استعماری پنهان شده است. ورود بی‌رویه این لباس‌ها از شمال جهانی به غنا، به نوعی نشان‌دهنده استفاده از این کشورها به‌عنوان محل تخلیه ضایعات است. کشورهای غربی با ارسال حجم عظیم لباس‌های بی‌استفاده به آفریقا، به‌ویژه غنا در واقع این کشورها را به محل دفع زباله‌های خود تبدیل کرده‌اند. این روند یادآور یک نوع استعمار اقتصادی است که در آن منابع طبیعی و انسانی کشورهای در حال توسعه برای حل مشکلات تولید و مصرف کشورهای توسعه‌یافته به‌کار گرفته می‌شود. این روند نه‌تنها باعث آسیب به صنعت محلی و تهدید محیط‌زیست می‌شود، بلکه همچون نشانی از نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی در سطح جهانی عمل می‌کند.
ارسال دیدگاه