دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران:
کمبود انرژی خسارات بسیاری به صنایع زده است
کمبود و قطعی انرژی شامل گاز و برق که امسال تشدید شده است، خسارات بسیاری به صنایع زده و حال بسیاری از فعالان عرصه صنعت بر این نکته تأکید دارند که در چنین شرایطی لازم است دولت برای جبران ضرر وارد شده به صنایع مختلف، بسته حمایتی کاملی پیش‌بینی و ارائه کند. آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با «آتیه نو» به تشریح وضعیت صنایع در ماه‌های پیش‌رو از منظر تأمین انرژی و راهکارهای حل مشکل کمبود انرژی (گاز و برق) پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به رسیدن فصل سرما و اهمیت مسئله تأمین انرژی برای صنایع، به‌نظر شما هم‌اکنون وضعیت واحدهای تولیدی چگونه است و چه مشکلاتی دارد؟
- تأمین گاز مصرفی بخش تولید با توجه به مضیقه‌ای که در سال‌های اخیر وجود داشته، به‌گونه‌ای بوده که در سال‌های گذشته همواره در فصل سرد سال با قطعی گاز در بخش تولید و صنایع مواجه بوده‌ایم. معمولاً در زمان کمبود، اولویت قطعی به بخش تولید داده می‌شود، در صورتی که اصلاً این اتفاق نباید رخ دهد که به واسطه نبود انرژی، بخش تولید با خدشه مواجه شود. اما این قطعی‌ها در گاز و برق در سال جاری نیز رخ داده و نسبت به سال‌های گذشته تشدید هم شده است.
همچنان به‌نظر می‌رسد که نیروگاه‌های گازی کشور که برای تولید برق از آن‌ها استفاده می‌شود، امسال نیز با مشکل تأمین گاز مواجه خواهند شد. یکی از راه‌ها این است که در این شرایط سوختشان را به مازوت تغییر دهند تا مشکل برق به وجود نیاید که این اقدام تبعات خودش را دارد و موجب کاهش تأمین انرژی برق واحدهای تولیدی به‌صورت هم‌زمان می‌شود.
البته از نظر منابع گازی که مشکلی وجود ندارد، بحث سر این است که برای زیرساخت‌هایی که در حال حاضر وجود دارد و می‌دانیم که گاز مورد نیاز کشور را تأمین نمی‌کند، تا چه اندازه در راستای بازسازی، نوسازی، تأمین کسری تجهیزات برق و گاز کشور امکانات و چقدر بودجه فراهم شده تا سیستم‌های تجزیه‌پذیر مورد نیاز تأمین گاز بتواند پاسخگوی نیاز کشور باشد.
به‌نظر می‌رسد اتفاق ویژه‌ای برای این‌گونه تمهیدات نیفتاده است. اصولاً اگر شاهد قطعی گاز باشیم، خسارات مستقیم و غیرمستقیمی به تولید وارد خواهد شد؛ چراکه واحدها، تولیدشان کاهش پیدا می‌کند و باید هزینه‌های کارگری و هزینه‌های جاری را پرداخت کنند، تعهداتشان عقب خواهد افتاد و این‌ها خسارت مستقیمی است که به تولید وارد می‌شود. از سوی دیگر تبعات بیشتری هم متوجه آن‌هاست. اگر تولیدکننده‌ای نتواند محصولش را به‌موقع تولید کرده و به بازار برساند، نزد طرف‌های تجاری خود، بدعهد و بدقول می‌شود. این موضوعاتی است که باید حتماً در نظر بگیریم و ببینیم آیا دولت برای جبران خسارات احتمالی، برنامه و تمهیداتی خواهد داشت؟
البته تا امروز مشاهده نشده که دولت بپذیرد، اگر نمی‌تواند گاز را تأمین کند، پرداخت تسهیلات واحدهایی که نمی‌توانند به میزان کافی تولید کنند و بدهیشان را بپردازند، به چه ترتیبی است؟ یا مسئله تأمین اجتماعیشان به خاطر روزهایی که تعطیل می‌شوند، به چه ترتیبی است؟ این‌ها مسائلی است که روی زمین مانده و دولت طرحی نداده و مجلس نیز مصوبه‌ای نداشته است که حداقل بتوان برای جبران این خسارات به‌صورت جایگزین و یک عملیات جبرانی، آن را در نظر گرفت.
گرچه انتظار نمی‌رود در چنین شرایطی دولت به جای تأمین نکردن گاز، خسارت نقدی پرداخت کند اما باید این مسئله جدی را به‌عنوان یکی از عوامل اثرگذار برون‌بنگاهی و در سطح ملی دید و به آن مانند خسارت سیل نگاه کرد. اگر این‌گونه باشد، باید برای حل آن مانند یک بحران ناگهانی همچون زلزله یا سیل اقدامات حمایتی و جبرانی در نظر گرفت.
در حال حاضر، صنایع به غیر از مشکل نقدینگی که با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و مسائل مرتبط با تورم و شاخص‌های اقتصادی که با آن درگیر هستند، به‌شدت از کمبود انرژی (گاز و برق) احساس نگرانی می‌کنند. به‌نظر شما در شرایط کنونی چه هم‌افزایی و هم‌فکری می‌تواند بین صنایع که این دغدغه‌ها را دارند و مجموعه دولت به‌ویژه متولیان تأمین انرژی رخ دهد که این مشکل تا حدودی حل شود؟
در کشور ظرفیتی به نام ستاد تسهیل و رفع موانع تولید داریم. اگر ستاد مسئله را به‌عنوان یک موضوع جدی که برای صنعت آسیب‌زاست، شناسایی و به آن ورود پیدا کند این ظرفیت وجود دارد که ضمن یافتن راهکاری برای بخش تأمین‌کننده یعنی وزارت نفت، تمهیدی نیز برای واحدهای تولیدی که از عدم توانمندی شرکت ملی گاز و تأمین گاز متضرر می‌شوند، بیندیشد. از سوی دیگر دولت نیز قاعدتاً با علم به این موضوع باید هرچه زودتر یک کاری را شروع کند که حداقل اگر ما امسال را به هر ترتیبی می‌گذرانیم، بدانیم برای این بحران که در سال بعد هم تکرار می‌شود، چه کاری باید انجام داد؟ یعنی از نظر فنی و سرمایه‌گذاری‌های لازم در حوزه تأمین گاز یا برای سوخت‌های جایگزین چه تمهیدی در نظر گرفته خواهد شد. در این صورت به شرکت‌ها اعلام می‌کنیم به‌عنوان مثال مشعل‌هایشان را دو سوخته کنند و سوختشان را تأمین می‌کنیم. البته نباید سخت‌گیری‌های کنونی در تأمین سوخت مایع مانند گازوئیل وجود داشته باشد. اگر قرار باشد از این راهکار استفاده شود، باید حتماً ذخایر لازم در منابع پیش‌بینی شده، ایجاد شود تا در روزهایی که گاز فراهم نیست، واحدها بتوانند از آن استفاده کنند.
با توجه به کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی، خریداری و نگهداری سوخت مورد نیاز برای آن‌ها مشکلاتی به همراه دارد که باید برای آن تدابیری اندیشیده شود. در واقع جهت ایجاد تغییرات در واحدهای تولیدی، باید کمک کرد و منابع مالی مورد نیاز را فراهم آورد. به‌عنوان مثال اگر به صنایع برای تأمین برق اعلام کنیم که نیروگاه کوچک‌مقیاس یا سلول‌های خورشیدی ایجاد کنند، باید بدانیم اجرای چنین طرح‌هایی نیاز به سرمایهگذاری دارد و مستلزم امکانات فنی است. یک شرکت برای اجرای طرح‌های جبرانی مانند ذخیره‌سازی سوخت مایع باید در فصل تابستان سوخت مایع را ذخیره کند و تا روزی که می‌خواهد آن را مصرف کند، چندین ماه صبر کند. شاید اجرای چنین طرح‌هایی روی کاغذ امکان‌پذیر باشد اما تولیدکننده محدودیت‌های مالی، فنی و زمانی برای اجرای آن دارد. بنابراین دولت و متولیان تأمین سوخت واحدهای تولیدی باید به این مسائل توجه کنند.
به نظر شما دولت در کوتاه‌مدت و برای امسال چه کاری برای تأمین انرژی و جبران کسری و کمبود تولید می‌تواند انجام دهد تا در این شرایط به تولیدکنندگان و صاحبان صنایع کمک کند؟
به اعتقاد من باید مصارف کشور را مورد بازبینی قرار دهیم. در حال حاضر خیلی مصرفانه انرژی را در کشور مصرف می‌کنیم. به بیان دیگر باید روی مسئله بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور تمرکز کنیم. از طرفی پدیده‌ای به نام قاچاق سوخت در کشور وجود دارد. برای برق نیز مسئله کمبود ظرفیت داریم. همچنین مصرف انرژی بخش خانگی و کشاورزی به‌ویژه در حوزه برق بسیار بالاست. بنابراین باید تغییرات و اصلاحاتی در این زمینه اعمال کنیم و الگوهای مصرف همه بخش‌ها تغییر کند و اصلاح شود. به‌عنوان مثال در فصل زمستان مصرف بی‌رویه انرژی و بدون بهره‌وری داریم که ضرورت دارد اصلاح الگوی مصرف صورت گیرد. یکی از اقدامات دیگر این است که در فصل تابستان، کولرهای گازی کم‌مصرف‌تری در اختیار مردم قرار بگیرد و آن را جایگزین کنیم؛ چراکه شدت مصرف انرژیمان بالاست. دولت اولین و آسان‌ترین راه را انتخاب می‌کند و می‌گوید قیمت را افزایش دهیم تا کمتر مصرف کنند. نکته این است که اصلاح قیمت یک بخش از مسئله است و باید فرهنگ استفاده انرژی اصلاح شود تا بخش‌های دیگر که با شدت بالایی انرژی مصرف می‌کنند، نسبت به کاهش و بهینه‌سازی مصرف اقدام کنند.
تولیدکننده نیز باید ساختارهایش را بازبینی کند تا اگر در جایی بیش از استانداردها مصرف انرژی دارد آن را اصلاح کند. این موضوع نیاز به تأمین مالی مناسب دارد و به دلیل مسائل تحریمی، فناوری جدید در این حوزه در اختیار صنایع نیست و به همین سادگی نمی‌توان این کار را انجام داد اما دولت باید در قالب بسته‌ای همه این مسائل را ببیند و در نظر بگیرد.
با توجه به رسیدن فصل سرما و اهمیت مسئله تأمین انرژی برای صنایع، به‌نظر شما هم‌اکنون وضعیت واحدهای تولیدی چگونه است و چه مشکلاتی دارد؟
- تأمین گاز مصرفی بخش تولید با توجه به مضیقه‌ای که در سال‌های اخیر وجود داشته، به‌گونه‌ای بوده که در سال‌های گذشته همواره در فصل سرد سال با قطعی گاز در بخش تولید و صنایع مواجه بوده‌ایم. معمولاً در زمان کمبود، اولویت قطعی به بخش تولید داده می‌شود، در صورتی که اصلاً این اتفاق نباید رخ دهد که به واسطه نبود انرژی، بخش تولید با خدشه مواجه شود. اما این قطعی‌ها در گاز و برق در سال جاری نیز رخ داده و نسبت به سال‌های گذشته تشدید هم شده است.
همچنان به‌نظر می‌رسد که نیروگاه‌های گازی کشور که برای تولید برق از آن‌ها استفاده می‌شود، امسال نیز با مشکل تأمین گاز مواجه خواهند شد. یکی از راه‌ها این است که در این شرایط سوختشان را به مازوت تغییر دهند تا مشکل برق به وجود نیاید که این اقدام تبعات خودش را دارد و موجب کاهش تأمین انرژی برق واحدهای تولیدی به‌صورت هم‌زمان می‌شود.
البته از نظر منابع گازی که مشکلی وجود ندارد، بحث سر این است که برای زیرساخت‌هایی که در حال حاضر وجود دارد و می‌دانیم که گاز مورد نیاز کشور را تأمین نمی‌کند، تا چه اندازه در راستای بازسازی، نوسازی، تأمین کسری تجهیزات برق و گاز کشور امکانات و چقدر بودجه فراهم شده تا سیستم‌های تجزیه‌پذیر مورد نیاز تأمین گاز بتواند پاسخگوی نیاز کشور باشد.
به‌نظر می‌رسد اتفاق ویژه‌ای برای این‌گونه تمهیدات نیفتاده است. اصولاً اگر شاهد قطعی گاز باشیم، خسارات مستقیم و غیرمستقیمی به تولید وارد خواهد شد؛ چراکه واحدها، تولیدشان کاهش پیدا می‌کند و باید هزینه‌های کارگری و هزینه‌های جاری را پرداخت کنند، تعهداتشان عقب خواهد افتاد و این‌ها خسارت مستقیمی است که به تولید وارد می‌شود. از سوی دیگر تبعات بیشتری هم متوجه آن‌هاست. اگر تولیدکننده‌ای نتواند محصولش را به‌موقع تولید کرده و به بازار برساند، نزد طرف‌های تجاری خود، بدعهد و بدقول می‌شود. این موضوعاتی است که باید حتماً در نظر بگیریم و ببینیم آیا دولت برای جبران خسارات احتمالی، برنامه و تمهیداتی خواهد داشت؟
البته تا امروز مشاهده نشده که دولت بپذیرد، اگر نمی‌تواند گاز را تأمین کند، پرداخت تسهیلات واحدهایی که نمی‌توانند به میزان کافی تولید کنند و بدهیشان را بپردازند، به چه ترتیبی است؟ یا مسئله تأمین اجتماعیشان به خاطر روزهایی که تعطیل می‌شوند، به چه ترتیبی است؟ این‌ها مسائلی است که روی زمین مانده و دولت طرحی نداده و مجلس نیز مصوبه‌ای نداشته است که حداقل بتوان برای جبران این خسارات به‌صورت جایگزین و یک عملیات جبرانی، آن را در نظر گرفت.
گرچه انتظار نمی‌رود در چنین شرایطی دولت به جای تأمین نکردن گاز، خسارت نقدی پرداخت کند اما باید این مسئله جدی را به‌عنوان یکی از عوامل اثرگذار برون‌بنگاهی و در سطح ملی دید و به آن مانند خسارت سیل نگاه کرد. اگر این‌گونه باشد، باید برای حل آن مانند یک بحران ناگهانی همچون زلزله یا سیل اقدامات حمایتی و جبرانی در نظر گرفت.
در حال حاضر، صنایع به غیر از مشکل نقدینگی که با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و مسائل مرتبط با تورم و شاخص‌های اقتصادی که با آن درگیر هستند، به‌شدت از کمبود انرژی (گاز و برق) احساس نگرانی می‌کنند. به‌نظر شما در شرایط کنونی چه هم‌افزایی و هم‌فکری می‌تواند بین صنایع که این دغدغه‌ها را دارند و مجموعه دولت به‌ویژه متولیان تأمین انرژی رخ دهد که این مشکل تا حدودی حل شود؟
در کشور ظرفیتی به نام ستاد تسهیل و رفع موانع تولید داریم. اگر ستاد مسئله را به‌عنوان یک موضوع جدی که برای صنعت آسیب‌زاست، شناسایی و به آن ورود پیدا کند این ظرفیت وجود دارد که ضمن یافتن راهکاری برای بخش تأمین‌کننده یعنی وزارت نفت، تمهیدی نیز برای واحدهای تولیدی که از عدم توانمندی شرکت ملی گاز و تأمین گاز متضرر می‌شوند، بیندیشد. از سوی دیگر دولت نیز قاعدتاً با علم به این موضوع باید هرچه زودتر یک کاری را شروع کند که حداقل اگر ما امسال را به هر ترتیبی می‌گذرانیم، بدانیم برای این بحران که در سال بعد هم تکرار می‌شود، چه کاری باید انجام داد؟ یعنی از نظر فنی و سرمایه‌گذاری‌های لازم در حوزه تأمین گاز یا برای سوخت‌های جایگزین چه تمهیدی در نظر گرفته خواهد شد. در این صورت به شرکت‌ها اعلام می‌کنیم به‌عنوان مثال مشعل‌هایشان را دو سوخته کنند و سوختشان را تأمین می‌کنیم. البته نباید سخت‌گیری‌های کنونی در تأمین سوخت مایع مانند گازوئیل وجود داشته باشد. اگر قرار باشد از این راهکار استفاده شود، باید حتماً ذخایر لازم در منابع پیش‌بینی شده، ایجاد شود تا در روزهایی که گاز فراهم نیست، واحدها بتوانند از آن استفاده کنند.
با توجه به کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی، خریداری و نگهداری سوخت مورد نیاز برای آن‌ها مشکلاتی به همراه دارد که باید برای آن تدابیری اندیشیده شود. در واقع جهت ایجاد تغییرات در واحدهای تولیدی، باید کمک کرد و منابع مالی مورد نیاز را فراهم آورد. به‌عنوان مثال اگر به صنایع برای تأمین برق اعلام کنیم که نیروگاه کوچک‌مقیاس یا سلول‌های خورشیدی ایجاد کنند، باید بدانیم اجرای چنین طرح‌هایی نیاز به سرمایهگذاری دارد و مستلزم امکانات فنی است. یک شرکت برای اجرای طرح‌های جبرانی مانند ذخیره‌سازی سوخت مایع باید در فصل تابستان سوخت مایع را ذخیره کند و تا روزی که می‌خواهد آن را مصرف کند، چندین ماه صبر کند. شاید اجرای چنین طرح‌هایی روی کاغذ امکان‌پذیر باشد اما تولیدکننده محدودیت‌های مالی، فنی و زمانی برای اجرای آن دارد. بنابراین دولت و متولیان تأمین سوخت واحدهای تولیدی باید به این مسائل توجه کنند.
به نظر شما دولت در کوتاه‌مدت و برای امسال چه کاری برای تأمین انرژی و جبران کسری و کمبود تولید می‌تواند انجام دهد تا در این شرایط به تولیدکنندگان و صاحبان صنایع کمک کند؟
به اعتقاد من باید مصارف کشور را مورد بازبینی قرار دهیم. در حال حاضر خیلی مصرفانه انرژی را در کشور مصرف می‌کنیم. به بیان دیگر باید روی مسئله بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور تمرکز کنیم. از طرفی پدیده‌ای به نام قاچاق سوخت در کشور وجود دارد. برای برق نیز مسئله کمبود ظرفیت داریم. همچنین مصرف انرژی بخش خانگی و کشاورزی به‌ویژه در حوزه برق بسیار بالاست. بنابراین باید تغییرات و اصلاحاتی در این زمینه اعمال کنیم و الگوهای مصرف همه بخش‌ها تغییر کند و اصلاح شود. به‌عنوان مثال در فصل زمستان مصرف بی‌رویه انرژی و بدون بهره‌وری داریم که ضرورت دارد اصلاح الگوی مصرف صورت گیرد. یکی از اقدامات دیگر این است که در فصل تابستان، کولرهای گازی کم‌مصرف‌تری در اختیار مردم قرار بگیرد و آن را جایگزین کنیم؛ چراکه شدت مصرف انرژیمان بالاست. دولت اولین و آسان‌ترین راه را انتخاب می‌کند و می‌گوید قیمت را افزایش دهیم تا کمتر مصرف کنند. نکته این است که اصلاح قیمت یک بخش از مسئله است و باید فرهنگ استفاده انرژی اصلاح شود تا بخش‌های دیگر که با شدت بالایی انرژی مصرف می‌کنند، نسبت به کاهش و بهینه‌سازی مصرف اقدام کنند.
تولیدکننده نیز باید ساختارهایش را بازبینی کند تا اگر در جایی بیش از استانداردها مصرف انرژی دارد آن را اصلاح کند. این موضوع نیاز به تأمین مالی مناسب دارد و به دلیل مسائل تحریمی، فناوری جدید در این حوزه در اختیار صنایع نیست و به همین سادگی نمی‌توان این کار را انجام داد اما دولت باید در قالب بسته‌ای همه این مسائل را ببیند و در نظر بگیرد.
ارسال دیدگاه
