تب مالت بیماری مشترک انسان و دام
تب مالت یا بروسلوز یکی از بیماری‌های رایج عفونی در ایران، خاورمیانه و نواحی وسیعی از جهان است. این عارضه عفونتی باکتریایی محسوب میشود که از حیوانات به انسان سرایت می‌کند. معمولاً عفونت در انسان به تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا فرآورده‌های آن‌ها وابسته است. تماس با حیوانات دچار سقط جنین و مصرف شیر آلوده یا فرآورده‌های آن مخاطرات اصلی در بروز تب مالت هستند. معمولاً افراد با خوردن لبنیات خام یا غیرپاستوریزه به این بیماری مبتلا می‌شوند. گاهی اوقات، باکتری‌های عامل تب مالت می‌توانند از طریق هوا یا تماس مستقیم با حیوانات آلوده پخش شوند. بررسی‌های گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از این است که طی سال گذشته متأسفانه موارد ابتلا با افزایش مواجه بوده به‌طوری که آمار مبتلایان به حدود ۲۲هزار مورد رسیده است. قسمت اعظم ابتلا به تب مالت به دلیل استفاده از فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه است. بنابراین اهمیت دارد که مردم در مصرف این فرآورده‌ها دقت کنند. این در حالی است که پیشگیری و کاهش بروز بیماری در انسان باید از طریق آموزش بهداشت به‌منظور کاهش خطرات شغلی و بیماری‌های منتقله توسط محصولات لبنی آلوده و پاستوریزه کردن شیر و فرآورده‌های آن انجام شود.
بیتا مهدوی
دکتر عبدالحمید سودمند، متخصص بیماری‌های عفونی در مورد این بیماری و علل به‌وجود آمدن آن به «آتیه‌نو» می‌گوید: «تب مالت، تب بز یا تب مدیترانه‌ای، بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که به‌وسیله میکروب بروسلا ایجاد میشود و به اشکال مختلف تظاهر پیدا می‌کند. این بیماری عفونی به‌دلیل داشتن علائم متعدد و متنوع اغلب با بیماری‌های دیگر اشتباه میشود و بیمار را دچار مشکلات زیادی می‌کند. در بررسی‌های انجام شده در کشور 83درصد بیماران زیر 40 سال بوده‌اند و این بیماری در مردان بیشتر از زنان دیده شده است. در ضمن فصل بهار شایع‌ترین فصل بروز آن است. عامل بیماری شش نوع است و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از بورتوس گاوی (که شایع‌ترین عامل بیماری تب مالت در آمریکاست) و میلیتنسیس که در بز و گوسفند ایجاد بیماری می‌کند و تقریباً تنها عامل ایجاد تب مالت در ایران و شایع‌ترین علت تب مالت در دنیاست. در مناطقی که بز، گوسفند و گاو با هم نگهداری می‌شوند، بیماری با میکروب بروسلا ملیتنسیس دیده شده است.
علائم بیماری در انسان
او با بیان این مطلب که ممکن است این بیماری بدون علامت باشد و فقط بعد از آزمایش خون و براساس ایجاد پادتن تشخیص داده شود می‌افزاید: «شکل حاد بیماری با تب، لرز، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، تعریق فراوان و فعالیت خیلی کم همراه است. درد اندام‌ها، مفاصل و خستگی از علامت‌های بعدی هستند. گاهی تب بیمار بدون درمان قطع شده و دوباره ظاهر میشود. شکل دیگر بیماری تب مالت روند آهسته، تدریجی و مزمن دارد. ممکن است از اول به این شکل ظاهر شود یا به دنبال علائم حاد دیده شود و به‌صورت خستگی، سردرد مزمن، بی‌خوابی، درد مبهم اندام‌ها، خستگی زودرس و عرق‌ریزش تظاهر کند.»
سودمند ادامه می‌دهد: «گاهی بیماری به شکل موضعی یا همراه با درگیری خاص است که می‌تواند به عنوان اولین تظاهر یا عارضه بیماری تلقی شود. از دیگر علائم بیماری عفونت استخوانی و تورم مفاصل است. احتمال دارد گرفتاری قلب به‌صورت ابتلای لایه‌های اطراف قلب با درگیری لایه داخلی قلب باشد که بیماری خطرناکی است و تأخیر در تشخیص آن عوارض ناگواری دارد. ابتلای اعصاب مغزی نخاعی ممکن است به‌صورت مننژیت (التهاب پرده‌های مغز که با تب، سردرد و استفراغ همراه است)، التهاب نسج مغز، درگیری عروق مغز (که علائمی‌شبیه سکته ایجاد می‌کند) التهاب اعصاب محیطی (که به‌صورت درد اندام‌ها و حتی درد شبیه سیاتیک بروز می‌کند) یا به‌ندرت آبسه مغزی ایجاد شود. ابتلای کلیه در تب مالت به‌صورت عفونت کلیه و آبسه کلیه دیده میشود. ابتلای ریه در تب مالت ممکن است به‌صورت ذات‌الریه و یا تجمع مایع در پرده جنب باشد. تب مالت در کبد به ندرت ایجاد بیماری می‌کند و شاید به‌صورت هپاتیت و التهاب کیسه صفرا نمایان شود. در پوست نیز ممکن است ضایعه و بثوراتی به شکل‌های مختلف ایجاد شود.»
علائم بیماری در حیوان
این متخصص بیماری‌های عفونی در مورد علائم تب مالت در حیوانات یادآور میشود: «عفونت در گاو معمولاً علامتی ندارد، اما احتمال دارد حیوان دچار عفونت خونی شود که در این حالت میکروب به قسمت‌های مختلف بدن ازجمله غدد لنفاوی، طحال، کبد و دستگاه تناسلی راه می‌یابد و باعث آلودگی جفت و جنین و در نهایت سقط جنین بخصوص در ماه پنجم میشود. گاهی هم حیوان آلوده به‌موقع زایمان می‌کند که در آن صورت باقی ماندن جفت شایع است. در این صورت دامدار باید به تب مالت توجه کند. شیر حیوان به این میکروب آلوده است و باید از خوردن آن خودداری شود.»
شایع‌ترین راه انتقال
سودمند در مورد راه‌های انتقال این بیماری می‌گوید: «متداول‌ترین راه انتقال در ایران و کشور‌هایی که بیماری به‌صورت بومی در آن‌ها وجود دارد، خوردن شیر و لبنیات آلوده است. در ضمن بیماری با خوردن گوشت آلوده نپخته هم انتقال می‌یابد. در کشور‌های دیگر راه انتقال بیشتر از راه تماس یا تنفس است. در موارد خیلی نادر انتقال بیماری از شیر مادر به نوزاد و یا از مادر به جنین گزارش شده است.»
طبق بررسی‌های انجام شده این میکروب در شیر 10 تا 17 روز، در گوشت سه هفته، در بستنی یک‌ماه، در پنیر حدود دو ماه و در کره سه ماه زنده می‌ماند.
تشخیص بیماری تب مالت
او با اشاره به این مطلب که علائم بیماری تب مالت غیراختصاصی است توضیح می‌دهد: «در مواردی برخلاف اسم بیماری تب وجود ندارد، اما سابقه مصرف شیر و لبنیات محلی به تشخیص آن کمک می‌کند. برای تأیید تشخیص این بیماری روش‌های مختلفی وجود دارد که کشت میکروب مطمئن‌ترین روش است. البته با آزمایش (PCR) و آزمایش سرم پزشکان می‌توانند آنتی‌بادی‌های موجود در سرم بیمار را بررسی کنند.»
درمان
متخصص بیماری های عفونی درباره درمان تب مالت می‌گوید: «قبل از شروع درمان ابتدا پزشک باید ابتلا به تب مالت را تشخیص دهد. در این راستا آزمایش‌هایی برای جست‌وجوی باکتری در نمونه‌های خون، مغزاستخوان یا سایر مایعات بدن انجام میشود. علاوه بر این، آزمایش خون می‌تواند برای تشخیص آنتی‌بادی علیه باکتری صورت پذیرد. پس از تشخیص، پزشک می‌تواند آنتی‌بیوتیک تجویز کند که به مدت چهار تا شش هفته مصرف میشود. تب ممکن است 2 تا 7 روز پس از شروع درمان ادامه یابد.
در موارد حاد بروسلوز فعالیت باید محدود شود و در طول دوره‌های تب، استراحت در بستر توصیه میشود. برای شاید لازم باشد برای دردهای اسکلتی عضلانی شدید، به‌ویژه روی ستون فقرات، مسکن مصرف شود. التهاب پوشش داخلی حفره‌های قلب (اندوکاردیت) اغلب علاوه بر درمان آنتی‌بیوتیکی، به جراحی هم نیاز دارد.»
ارسال دیدگاه
