روماتیـــسم بیماری خودایمنی و آسیب زننده به مفاصل
اختلالات روماتیسمی گروهی از بیماری‌ها هستند که باعث درد مزمن، غالباً متناوب و عود‌کننده در مفاصل می‌شوند. در حال حاضر بیش از صد نوع بیماری وجود دارد که در طبقه‌بندی روماتیسم قرار می‌گیرند، اما از آنجایی که شایع‌ترین علامتی که ایجاد می‌کنند مشکلات مفصلی است، روماتیسم به عنوان بیماری مفصلی برای مردم شناخته‌تر شده است. این بیماری هر چقدر دیرتر درمان شود، عوارض جدی‌تری مانند تخریب مفاصل اندام‌های مختلف بدن را به‌وجود می‌آورد. به‌طوری که کیفیت زندگی بیماران را دستخوش تغییر می‌کند. این بیماری حدود ۳۵۰ میلیون نفر از مردم جهان را درگیر خود کرده است که بخش زیادی از این بیماران را سالمندان و بخش دیگری را جوانان تشکیل می‌دهند. آخرین آمارهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی از ابتلای حدود سه میلیون نفر به روماتیسم مفصلی در ایران حکایت می‌کند، اما تردیدی نیست که آمار حقیقی مبتلایان به این بیماری به دلیل بی‌توجهی بسیاری از افراد به علائم آن و بی‌بهره بودن مبتلایان از مراقبت‌های پزشکی، بیش از این مقدار است.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دكتر اسماعیل حاتمی، متخصص روماتولوژي درباره این بیماری به «آتیه‌نو» مي‌گويد: «كلمه روماتيسم از «روما» به معناي «رطوبت» گرفته شده است، زيرا در گذشته فكر مي‌كردند در مناطق مرطوب دردهاي مفصلي و استخواني بيشتر شايع است و از اين رو دردهايي را كه در مفاصل به وجود مي‌آمد، روماتيسم نام نهادند.»
او با بيان اين مطلب كه روماتولوژي و روماتيسم با دردهاي مفاصل و اطراف آن در ارتباط است، مي‌افزايد: «زماني ما كلمه روماتيسم را به كار مي‌بريم كه مفصل متورم و منجر به ايجاد درد و ناراحتي در بيمار شده باشد. در حال حاضر بيش از صد نوع بيماري روماتيسمي وجود دارد كه شايد معروف‌ترين آن‌ها، «تب روماتيسمي» است كه علائم ثانويه آن با گلودرد در كودكان شروع و منجر به درگيري در مفاصل مي‌شود. خوشبختانه امروزه با درمان‌هايي كه انجام مي‌گيرد، اين بيماري كمتر شايع است.»
حاتمی در مورد علل به‌وجود‌آورنده این بیماری می‌گوید: «علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است. این بیماری یکی از انواع بیماری‌های خودایمنی است و در بیماری‌های خودایمنی، سلول‌های ایمنی بدن، به سلول‌های خودی حمله می‌کنند و با از بین بردن آن‌ها باعث بروز مشکل در سیستم بدن می‌شوند.» علت اصلی اکثر بیماری‌هاي روماتیسمی هنوز مشخص نیست اما عواملی که در ایجاد روماتیسم نقش دارند عبارت‌اند از:
ارث و ژنتیک: در بعضی روماتیسم‌ها عوامل ارثی دخالت دارند.
عفونت‌ها: بعضی از انواع بیماری‌هاي روماتیسمی به دنبال برخی عفونت‌ها ایجاد می‌شوند؛ به عنوان مثال تب روماتیسمی که باعث گلودرد می‌شود.
فشارهاي عصبی و روانی: این فشارها در کسی که مستعد ابتلا به بیماری‌هاي روماتیسمی باشد می‌تواند عامل تسریع‌کننده این بیماری شود.
رژیم غذایی و مشکلات متابولیکی: که باعث ايجاد اختلال در سيستم ايمني بدن مي‌شود و در نهايت به بيماري‌هاي روماتيسمي مي‌انجامد.
علائم
او در مورد علائم این بیماری می‌گوید: «علائم این بیماری معمولاً به‌صورت دوره‌ای است. گاهی اوقات علائم بیماری خیلی شدید و گاهی اوقات هم کمتر می‌شود. به‌طور کلی علائم این بیماری عبارت‌اند از: خستگی، تب و از دست دادن اشتها، بی‌حسی و گزگز شدن اندام‌های انتهایی،کاهش محدوده حرکتی مفاصل، ورم، گرمی و قرمزی.»
برخی علائم هم که می‌توانند نشان‌دهنده روماتیسم شدید باشند، عبارت‌اند از: درد و التهاب در بیشتر مفاصل، حساس بودن به لمس و دردگرفتن، تب، خستگی مفرط، ضعف و بی‌حالی، خشکی دهان، کاهش وزن به‌طور ناگهانی، از دست دادن اشتها، اختلال در خواب، به وجود آمدن برآمدگی‌های سفت در زیر پوست دست و خارش، خشکی و تورم چشم‌ها.
روماتيسم ستون فقرات
حاتمی در مورد روماتيسم ستون فقرات، يادآوري مي‌كند: «اين بيماري هم داراي پيش‌زمينه‌هاي ژنتيكي بسيار قوي است و زماني كه بستر مناسب برايش فراهم شود، بروز پيدا مي‌كند. بررسي‌ها حاكي از اين است كه بيش از 90 درصد بيماران مبتلا به روماتيسم ستون فقرات، ژن آن را دارند. عواملي كه منجر به بروز اين بيماري مي‌شود، عفونت‌ها و بخصوص عفونت‌هاي دستگاه گوارش است. اين بيماري در آقايان شايع‌تر است و سه برابر بيشتر از خانم‌ها ديده مي‌شود.»
او با بیان این مطلب که روماتيسم ستون فقرات باعث ايجاد درد در ناحيه ستون فقرات می‌شود كه معمولاً با سفتي صبحگاهي اين ناحيه همراه است، می‌گوید: «درد بيماران در اوايل صبح به دنبال بي‌تحركی بيشتر و به تدريج كمتر مي‌شود. معمولاً اين بيماري با ديسك كمر اشتباه گرفته مي‌شود و ممكن است بيماران سال‌ها به اشتباه درمان شوند، اما با دقت به علامت سفتي صبحگاهي، مي‌توان به راحتي آن را از ديسك كمر تشخيص داد. روماتيسم ستون فقرات با استراحت بهتر و با فعاليت‌هاي بدني بدتر مي‌شود.»
این روماتولوژیست می‌افزاید: «علائم اين بيماري محدود به ستون مهرهها نيست، بلکه درگيري مفاصل محيطي مانند مچ دست، زانو و لگن هم را دربر می‌گیرد. يكي از ارگان‌هاي مهم درگير در اين بيماري، چشم است كه به التهاب آن مي‌انجامد و معمولاً كودكان بيشتر دچار اين عارضه مي‌شوند. درمان اين بيماري طولاني‌مدت است و خوشبختانه با دارو‌هاي جديد بيولوژيك كه امروزه در دسترس است، پيشرفت زيادي در درمان آن به وجود آمده است. عدم درمان اين بيماران منجر به چسبيده شدن ستون مهره از ناحيه گردن تا كمر مي‌شود و حركت و زندگي آنان را مختل مي‌كند.»
در موارد حاد روماتیسم ستون فقرات بیماری می‌تواند موجب شکل‌گیری استخوانهای جدید شود و مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل کند. درگیری مفصل‌ها نوعی بیماری کلاسیک پیش‌رونده است. هنگامی که مهرهها با استخوان‌ها و مفاصل دیگر به هم می‌چسبند ستون فقرات فرد خشک و بی‌حرکت شده و در برخی موارد منجر به تغییرات اساسی در وضعیت بدنی مانند کیفوز (نوعی انحراف غیر‌عادی رو به جلو در قسمت فوقانی ستون فقرات است) می‌شود.
او با اشاره به این مطلب که بهتر است این بیماری زود تشخیص داده و درمان شود، زیرا افرادی که در مراحل اولیه بیماری مراجعه می‌کنند درمان موفق‌تری دارند، می‌افزاید: «اگر روماتیسم دیر درمان شود به تدریج ستون مهرهها به هم می‌چسبد و کلیه حرکات ستون مهرهها با مشکل مواجه می‌شود. با پیشرفت بیماری، به تدریج قسمت‌های فوقانی‌تر و حتی تا گردن گرفتار می‌شود، به‌طوری که این بیماران حتی گردن‌شان را نمی‌توانند بالا بیاورند. فعال بودن می‌تواند وضعیت بدن و دامنه حرکتی ستون فقرات را بهبود بخشد و از خشک شدن و درد ستون فقرات پیشگیری کند.»
حاتمی می‌گوید: «برای درمان روماتیسم ستون فقرات، ماساژ درمانی می‌تواند بسیار بهتر از فعالیت‌های سنگین دیگر باشد. عضلات و بافت‌‌های نرم دیگر برای کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی ماساژ داده می‌شوند اما استخوانهای ستون فقرات هرگز نباید ماساژ داده شوند؛ چراکه ممکن است این امر منجر به آسیب به مهرهها شود. یکی دیگر از روش‌های درمان روماتیسم کمک گرفتن از فیزیوتراپی است. در این روش انجام تمرینات مختلف موجب افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شود و انجام کارهای روزمره را برای افراد مبتلا به روماتیسم ساده‌تر می‌کند.»
آخرین راهکار برای درمان روماتیسم عمل جراحی است. البته در شرایطی که داروها مؤثر نباشند و آسیب به مفاصل شدید شود پزشک از روش جراحی استفاده می‌کند. جراحی نه‌تنها به بازیابی توانایی بیمار در استفاده از مفاصل کمک می‌کند بلکه درد را هم کاهش می‌دهد.
او با بيان اين مطلب كه روماتولوژي و روماتيسم با دردهاي مفاصل و اطراف آن در ارتباط است، مي‌افزايد: «زماني ما كلمه روماتيسم را به كار مي‌بريم كه مفصل متورم و منجر به ايجاد درد و ناراحتي در بيمار شده باشد. در حال حاضر بيش از صد نوع بيماري روماتيسمي وجود دارد كه شايد معروف‌ترين آن‌ها، «تب روماتيسمي» است كه علائم ثانويه آن با گلودرد در كودكان شروع و منجر به درگيري در مفاصل مي‌شود. خوشبختانه امروزه با درمان‌هايي كه انجام مي‌گيرد، اين بيماري كمتر شايع است.»
حاتمی در مورد علل به‌وجود‌آورنده این بیماری می‌گوید: «علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است. این بیماری یکی از انواع بیماری‌های خودایمنی است و در بیماری‌های خودایمنی، سلول‌های ایمنی بدن، به سلول‌های خودی حمله می‌کنند و با از بین بردن آن‌ها باعث بروز مشکل در سیستم بدن می‌شوند.» علت اصلی اکثر بیماری‌هاي روماتیسمی هنوز مشخص نیست اما عواملی که در ایجاد روماتیسم نقش دارند عبارت‌اند از:
ارث و ژنتیک: در بعضی روماتیسم‌ها عوامل ارثی دخالت دارند.
عفونت‌ها: بعضی از انواع بیماری‌هاي روماتیسمی به دنبال برخی عفونت‌ها ایجاد می‌شوند؛ به عنوان مثال تب روماتیسمی که باعث گلودرد می‌شود.
فشارهاي عصبی و روانی: این فشارها در کسی که مستعد ابتلا به بیماری‌هاي روماتیسمی باشد می‌تواند عامل تسریع‌کننده این بیماری شود.
رژیم غذایی و مشکلات متابولیکی: که باعث ايجاد اختلال در سيستم ايمني بدن مي‌شود و در نهايت به بيماري‌هاي روماتيسمي مي‌انجامد.
علائم
او در مورد علائم این بیماری می‌گوید: «علائم این بیماری معمولاً به‌صورت دوره‌ای است. گاهی اوقات علائم بیماری خیلی شدید و گاهی اوقات هم کمتر می‌شود. به‌طور کلی علائم این بیماری عبارت‌اند از: خستگی، تب و از دست دادن اشتها، بی‌حسی و گزگز شدن اندام‌های انتهایی،کاهش محدوده حرکتی مفاصل، ورم، گرمی و قرمزی.»
برخی علائم هم که می‌توانند نشان‌دهنده روماتیسم شدید باشند، عبارت‌اند از: درد و التهاب در بیشتر مفاصل، حساس بودن به لمس و دردگرفتن، تب، خستگی مفرط، ضعف و بی‌حالی، خشکی دهان، کاهش وزن به‌طور ناگهانی، از دست دادن اشتها، اختلال در خواب، به وجود آمدن برآمدگی‌های سفت در زیر پوست دست و خارش، خشکی و تورم چشم‌ها.
روماتيسم ستون فقرات
حاتمی در مورد روماتيسم ستون فقرات، يادآوري مي‌كند: «اين بيماري هم داراي پيش‌زمينه‌هاي ژنتيكي بسيار قوي است و زماني كه بستر مناسب برايش فراهم شود، بروز پيدا مي‌كند. بررسي‌ها حاكي از اين است كه بيش از 90 درصد بيماران مبتلا به روماتيسم ستون فقرات، ژن آن را دارند. عواملي كه منجر به بروز اين بيماري مي‌شود، عفونت‌ها و بخصوص عفونت‌هاي دستگاه گوارش است. اين بيماري در آقايان شايع‌تر است و سه برابر بيشتر از خانم‌ها ديده مي‌شود.»
او با بیان این مطلب که روماتيسم ستون فقرات باعث ايجاد درد در ناحيه ستون فقرات می‌شود كه معمولاً با سفتي صبحگاهي اين ناحيه همراه است، می‌گوید: «درد بيماران در اوايل صبح به دنبال بي‌تحركی بيشتر و به تدريج كمتر مي‌شود. معمولاً اين بيماري با ديسك كمر اشتباه گرفته مي‌شود و ممكن است بيماران سال‌ها به اشتباه درمان شوند، اما با دقت به علامت سفتي صبحگاهي، مي‌توان به راحتي آن را از ديسك كمر تشخيص داد. روماتيسم ستون فقرات با استراحت بهتر و با فعاليت‌هاي بدني بدتر مي‌شود.»
این روماتولوژیست می‌افزاید: «علائم اين بيماري محدود به ستون مهرهها نيست، بلکه درگيري مفاصل محيطي مانند مچ دست، زانو و لگن هم را دربر می‌گیرد. يكي از ارگان‌هاي مهم درگير در اين بيماري، چشم است كه به التهاب آن مي‌انجامد و معمولاً كودكان بيشتر دچار اين عارضه مي‌شوند. درمان اين بيماري طولاني‌مدت است و خوشبختانه با دارو‌هاي جديد بيولوژيك كه امروزه در دسترس است، پيشرفت زيادي در درمان آن به وجود آمده است. عدم درمان اين بيماران منجر به چسبيده شدن ستون مهره از ناحيه گردن تا كمر مي‌شود و حركت و زندگي آنان را مختل مي‌كند.»
در موارد حاد روماتیسم ستون فقرات بیماری می‌تواند موجب شکل‌گیری استخوانهای جدید شود و مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل کند. درگیری مفصل‌ها نوعی بیماری کلاسیک پیش‌رونده است. هنگامی که مهرهها با استخوان‌ها و مفاصل دیگر به هم می‌چسبند ستون فقرات فرد خشک و بی‌حرکت شده و در برخی موارد منجر به تغییرات اساسی در وضعیت بدنی مانند کیفوز (نوعی انحراف غیر‌عادی رو به جلو در قسمت فوقانی ستون فقرات است) می‌شود.
او با اشاره به این مطلب که بهتر است این بیماری زود تشخیص داده و درمان شود، زیرا افرادی که در مراحل اولیه بیماری مراجعه می‌کنند درمان موفق‌تری دارند، می‌افزاید: «اگر روماتیسم دیر درمان شود به تدریج ستون مهرهها به هم می‌چسبد و کلیه حرکات ستون مهرهها با مشکل مواجه می‌شود. با پیشرفت بیماری، به تدریج قسمت‌های فوقانی‌تر و حتی تا گردن گرفتار می‌شود، به‌طوری که این بیماران حتی گردن‌شان را نمی‌توانند بالا بیاورند. فعال بودن می‌تواند وضعیت بدن و دامنه حرکتی ستون فقرات را بهبود بخشد و از خشک شدن و درد ستون فقرات پیشگیری کند.»
حاتمی می‌گوید: «برای درمان روماتیسم ستون فقرات، ماساژ درمانی می‌تواند بسیار بهتر از فعالیت‌های سنگین دیگر باشد. عضلات و بافت‌‌های نرم دیگر برای کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی ماساژ داده می‌شوند اما استخوانهای ستون فقرات هرگز نباید ماساژ داده شوند؛ چراکه ممکن است این امر منجر به آسیب به مهرهها شود. یکی دیگر از روش‌های درمان روماتیسم کمک گرفتن از فیزیوتراپی است. در این روش انجام تمرینات مختلف موجب افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شود و انجام کارهای روزمره را برای افراد مبتلا به روماتیسم ساده‌تر می‌کند.»
آخرین راهکار برای درمان روماتیسم عمل جراحی است. البته در شرایطی که داروها مؤثر نباشند و آسیب به مفاصل شدید شود پزشک از روش جراحی استفاده می‌کند. جراحی نه‌تنها به بازیابی توانایی بیمار در استفاده از مفاصل کمک می‌کند بلکه درد را هم کاهش می‌دهد.
ارسال دیدگاه
