فشـــــارخون قاتل خاموش و بدون علامت
در حال حاضر فشارخون بالا جزو مهم‌ترین عوامل خطر برای سالمندان و حتی افراد جوان محسوب می‌شود. بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که حدود 50 درصد افراد بالای 50 سال و بیش از 70 درصد افراد بالای 70 سال فشارخون بالا دارند. این در حالی است که فقط 60 درصد بيماران از مشكل فشارخون خود مطلع هستند و اين یعنی فشارخون يك بيماري موذي و بدون علامت است. به‌طوري كه ممكن است فرد سال‌ها با آن زندگي كند، اما علامتي نداشته باشد.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
فشارخون بالا علت اصلی مرگ‌ومیر ناشی از بیماریهای قلبی- عروقی در سراسر جهان شناسایی شده است. این در حالی است که کنترل و پیشگیری از این بیماری بسیار آسان است اما عوارض ناشی از عدم پیگیری آن می‌تواند ناتوان‌کننده و بازگشت‌ناپذیر باشد.
دکترعلی رئیسی، متخصص قلب و عروق در مورد این بیماری به «آتیه‌نو» می‌گوید: «فشارخون بالا یا پُرفشاری خون بیماری مزمنی است که معمولاً با چند علامت و گاهی هم بدون هیچ علامتی بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند همه سیستم‌های بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد و به اندام‌هاي حياتي بدن مانند قلب، مغز، چشم و كليه آسيب بزند. این بیماری در سنین بالاتر از 50 سال، به علت خشکی و تنگی شریان‌ها، اضافه وزن یا چاقی بیش از حد، مصرف دخانیات و الکل، کم تحرکی، مصرف بیش از حد نمک، استرس و ژنتیک به‌وجود می‌آید.»
انواع فشارخون
او با بیان این مطلب که پرفشاری خون به‌معنای بالا بودن میزان فشاری است که بر اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود، می‌افزاید: «میزان فشارخون، با دو عدد مشخص می‌شود. فشارخون سیستولیک (عدد بالایی) نشان‌دهنده فشار وارد شده به دیواره سرخرگ‌ها در هنگام انقباض قلب و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان‌دهنده فشار وارد شده به دیواره سرخرگ‌ها در هنگام آزاد شدن عضلات قلب (بین هر ضربان قلب) است. فشارخون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. زمانی که قلب خون را پمپاژ می‌کند، جریان خونی که به رگ‌ها وارد می‌شود، فشار ماکزیمم را ایجاد می‌کند. سپس با متوقف شدن این پمپاژ، عروق خود را شل‌می‌کنند تا فشار را به حد مینیمم برسانند. بالا بودن فشار مینیمم نشان‌دهنده این است که عروق سفت هستند و نمی‌توانند خود را شل کنند. نتیجه اندازه‌گیری فشارخون معمولاً به‌صورت فشار ماکزیمم روی فشار مینیمم اعلام می‌شود. برای مثال در فشار 12 روی 8، عدد 12 همان فشار ماکزیمم و عدد 8 فشار مینیمم است. اگر فشار ماکزیمم بین 12 تا 14 و فشار مینیمم بین 8 تا 9 باشد، فرد در مرحله پیش از فشارخون قرار دارد. اگر هم فشار ماکزیمم بالای 14 و فشار مینیمم بالای 9 باشد می‌توان گفت که فرد به بیماری فشارخون مبتلا شده است.
فشارخون را همچنین می‌توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم کرد. شایع‌تر‌ین فشارخون در جامعه، نوع اولیه آن است. درواقع، حدود 90 درصد از موارد فشارخون از نوع اولیه هستند. این نوع فشار معمولاً در اثر عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. فشارخون ثانویه بر اثر علت خاصی مثل بروز انواع بیماری‌ها ایجاد می‌شود. برای مثال تنگی رگ آئورت، تومورهای شکم و بیماریهای ناشی از تیروئید می‌تواند به‌صورت ثانویه باعث ایجاد فشارخون شود.
علائم
این متخصص قلب و عروق در مورد علائم فشارخون مي‌گويد: «فقط در برخي موارد فشارخون بالا با علائمي مانند سردرد در ناحيه پس‌سر، سرگيجه، تاري ديد، تپش قلب، خستگي زودرس، تنگي نفس شبانه و يا به هنگام فعاليت، درد قفسه سينه و ادرار كردن بيش از يك بار در طول شب همراه است. فشارخون بالا معمولاً علامتي ايجاد نمي‌كند و يكي از بزرگ‌ترين مسائل اين است كه به‌ندرت باعث بروز علائم مي‌شود. تا زماني كه يكي از عوارض آن مانند سكته قلبي يا مغزي بروز نكند، فرد از بيماري خود اطلاع پيدا نمي‌كند، با وجود اين خون‌دماغ و قرمزي صورت مي‌تواند نشانه‌اي از فشارخون بالا باشد.»
يك دسته از علائم همراه فشارخون ممكن است به علت بيماري‌هاي زمينه‌اي و تشديدكننده فشارخون به وجود آيد كه به اين موارد مي‌توان چنین اشاره كرد: «پر ادراري و پرنوشي و ضعف عضلاني بر اثر بيماري پركاري غده فوق كليوي، افزايش وزن و عدم ثبات رواني - احساسي در مبتلايان به بيماري كوشينگ (کوشینگ یک بیماری نادر هورمونی است که در اثر ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود) حملات سردرد، تپش قلب، عرق ريزش و سرگيجه در مبتلايان به تومور، سابقه عفونت‌هاي مكرر ادراري، شب ادراري و پرنوشي در بيماري كليوي. براي تشخيص برخي بيماري‌هاي زمينه‌اي و كنترل تمامي شرايطي كه ممكن است باعث فشارخون در فرد شود، يك‌سري آزمايش‌هاي تكميلي براي بررسي ادرار و خون فرد از نظر قند، چربي و برخي مواد معدني و مواد شيميايي ضروري است.
عوارض فشارخون بالا
او می‌افزاید: «كنترل نكردن فشارخون بالا باعث بروز عوارضي در بدن مي‌شود که عبارت‌اند از:
- حمله قلبی و سکته مغزی: «فشارخون بالا می‌تواند با سختی عروق و تصلب شرایین (تنگی عروق است که در اثر تجمع پلاک‌ها ایجاد می‌شود) همراه باشد. از این رو ریسک ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
- سندرم متابوليك: سندرم متابوليك يكي از اختلالات مربوط به متابوليسم بدن است كه شامل افزايش اندازه دور كمر، تري گلسيريد خون بالا، كاهش كلسترول خوب يا (HDL)، فشارخون بالا و افزايش هورمون انسولين است.
- مشکلات حافظه و یادگیری: فشارخون بالای کنترل نشده می‌تواند بر روی قدرت تفکر، حافظه و یادگیری تأثیرگذار باشد. این اختلال در بسیاری از افراد دارای پرفشاری خون مشاهد می‌شود.
- ضخیم، تنگ یا پاره‌شدن عروق چشم: این موارد که ممکن است در نتیجه پرفشاری خون ایجاد شود، باعث تاری دید می‌شود.
پیشگیری
دكتر رئیسی با اشاره به اين مطلب كه فشارخون بالا، یک بيماري بسيار خطرناك و درعين حال قابل پيشگيري است، مي‌افزايد: «يكي از مهم‌ترين عوامل خطر بروز فشارخون بالا، مصرف نمك است. بنابراين به همه مردم توصيه مي‌شود كه ميزان نمك مصرفي خود را كاهش دهند تا به فشارخون مبتلا نشوند. طبق بررسي‌هاي انجام‌شده، سرانه مصرف نمك در ايران، دو برابر متوسط جهاني است. ازاین رو باید مصرف نمک کمتر شود و نمکدان‌ها از سر سفره‌ها جمع شود.
او با بیان این مطلب که فشارخون به‌طور عمده و با استفاده از تغییر شیوه زندگی بیماران و سپس با استفاده از دارو درمانی بهبود می‌یابد، می‌گوید: «برای جلوگیری از فشارخون بالا بهترین راه، پیروی از سبک مناسب زندگی است که مهم‌ترین موارد آن عبارت‌اند از استفاده از مواد غذایی سالم، کم‌چرب و سرخ نکرده، استفاده به اندازه از ادویه‌ها، کم کردن نمک غذا، استفاده کمتر از گوشت‌های فرآوری شده مثل سوسیس و انواع کالباس، انجام فعالیت فیزیکی مناسب یعنی تقریباً روزی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه حرکات نرمشی و یا پیاده‌روی آهسته و همچنین ترک کردن انواع دخانیات مثل سیگار و قلیان، دوری از مصرف مشروبات الکلی و از همه مهم‌تر دوری از استرس و داشتن خواب کافی و عمیق.
دکترعلی رئیسی، متخصص قلب و عروق در مورد این بیماری به «آتیه‌نو» می‌گوید: «فشارخون بالا یا پُرفشاری خون بیماری مزمنی است که معمولاً با چند علامت و گاهی هم بدون هیچ علامتی بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند همه سیستم‌های بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد و به اندام‌هاي حياتي بدن مانند قلب، مغز، چشم و كليه آسيب بزند. این بیماری در سنین بالاتر از 50 سال، به علت خشکی و تنگی شریان‌ها، اضافه وزن یا چاقی بیش از حد، مصرف دخانیات و الکل، کم تحرکی، مصرف بیش از حد نمک، استرس و ژنتیک به‌وجود می‌آید.»
انواع فشارخون
او با بیان این مطلب که پرفشاری خون به‌معنای بالا بودن میزان فشاری است که بر اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود، می‌افزاید: «میزان فشارخون، با دو عدد مشخص می‌شود. فشارخون سیستولیک (عدد بالایی) نشان‌دهنده فشار وارد شده به دیواره سرخرگ‌ها در هنگام انقباض قلب و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان‌دهنده فشار وارد شده به دیواره سرخرگ‌ها در هنگام آزاد شدن عضلات قلب (بین هر ضربان قلب) است. فشارخون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. زمانی که قلب خون را پمپاژ می‌کند، جریان خونی که به رگ‌ها وارد می‌شود، فشار ماکزیمم را ایجاد می‌کند. سپس با متوقف شدن این پمپاژ، عروق خود را شل‌می‌کنند تا فشار را به حد مینیمم برسانند. بالا بودن فشار مینیمم نشان‌دهنده این است که عروق سفت هستند و نمی‌توانند خود را شل کنند. نتیجه اندازه‌گیری فشارخون معمولاً به‌صورت فشار ماکزیمم روی فشار مینیمم اعلام می‌شود. برای مثال در فشار 12 روی 8، عدد 12 همان فشار ماکزیمم و عدد 8 فشار مینیمم است. اگر فشار ماکزیمم بین 12 تا 14 و فشار مینیمم بین 8 تا 9 باشد، فرد در مرحله پیش از فشارخون قرار دارد. اگر هم فشار ماکزیمم بالای 14 و فشار مینیمم بالای 9 باشد می‌توان گفت که فرد به بیماری فشارخون مبتلا شده است.
فشارخون را همچنین می‌توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم کرد. شایع‌تر‌ین فشارخون در جامعه، نوع اولیه آن است. درواقع، حدود 90 درصد از موارد فشارخون از نوع اولیه هستند. این نوع فشار معمولاً در اثر عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. فشارخون ثانویه بر اثر علت خاصی مثل بروز انواع بیماری‌ها ایجاد می‌شود. برای مثال تنگی رگ آئورت، تومورهای شکم و بیماریهای ناشی از تیروئید می‌تواند به‌صورت ثانویه باعث ایجاد فشارخون شود.
علائم
این متخصص قلب و عروق در مورد علائم فشارخون مي‌گويد: «فقط در برخي موارد فشارخون بالا با علائمي مانند سردرد در ناحيه پس‌سر، سرگيجه، تاري ديد، تپش قلب، خستگي زودرس، تنگي نفس شبانه و يا به هنگام فعاليت، درد قفسه سينه و ادرار كردن بيش از يك بار در طول شب همراه است. فشارخون بالا معمولاً علامتي ايجاد نمي‌كند و يكي از بزرگ‌ترين مسائل اين است كه به‌ندرت باعث بروز علائم مي‌شود. تا زماني كه يكي از عوارض آن مانند سكته قلبي يا مغزي بروز نكند، فرد از بيماري خود اطلاع پيدا نمي‌كند، با وجود اين خون‌دماغ و قرمزي صورت مي‌تواند نشانه‌اي از فشارخون بالا باشد.»
يك دسته از علائم همراه فشارخون ممكن است به علت بيماري‌هاي زمينه‌اي و تشديدكننده فشارخون به وجود آيد كه به اين موارد مي‌توان چنین اشاره كرد: «پر ادراري و پرنوشي و ضعف عضلاني بر اثر بيماري پركاري غده فوق كليوي، افزايش وزن و عدم ثبات رواني - احساسي در مبتلايان به بيماري كوشينگ (کوشینگ یک بیماری نادر هورمونی است که در اثر ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود) حملات سردرد، تپش قلب، عرق ريزش و سرگيجه در مبتلايان به تومور، سابقه عفونت‌هاي مكرر ادراري، شب ادراري و پرنوشي در بيماري كليوي. براي تشخيص برخي بيماري‌هاي زمينه‌اي و كنترل تمامي شرايطي كه ممكن است باعث فشارخون در فرد شود، يك‌سري آزمايش‌هاي تكميلي براي بررسي ادرار و خون فرد از نظر قند، چربي و برخي مواد معدني و مواد شيميايي ضروري است.
عوارض فشارخون بالا
او می‌افزاید: «كنترل نكردن فشارخون بالا باعث بروز عوارضي در بدن مي‌شود که عبارت‌اند از:
- حمله قلبی و سکته مغزی: «فشارخون بالا می‌تواند با سختی عروق و تصلب شرایین (تنگی عروق است که در اثر تجمع پلاک‌ها ایجاد می‌شود) همراه باشد. از این رو ریسک ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
- سندرم متابوليك: سندرم متابوليك يكي از اختلالات مربوط به متابوليسم بدن است كه شامل افزايش اندازه دور كمر، تري گلسيريد خون بالا، كاهش كلسترول خوب يا (HDL)، فشارخون بالا و افزايش هورمون انسولين است.
- مشکلات حافظه و یادگیری: فشارخون بالای کنترل نشده می‌تواند بر روی قدرت تفکر، حافظه و یادگیری تأثیرگذار باشد. این اختلال در بسیاری از افراد دارای پرفشاری خون مشاهد می‌شود.
- ضخیم، تنگ یا پاره‌شدن عروق چشم: این موارد که ممکن است در نتیجه پرفشاری خون ایجاد شود، باعث تاری دید می‌شود.
پیشگیری
دكتر رئیسی با اشاره به اين مطلب كه فشارخون بالا، یک بيماري بسيار خطرناك و درعين حال قابل پيشگيري است، مي‌افزايد: «يكي از مهم‌ترين عوامل خطر بروز فشارخون بالا، مصرف نمك است. بنابراين به همه مردم توصيه مي‌شود كه ميزان نمك مصرفي خود را كاهش دهند تا به فشارخون مبتلا نشوند. طبق بررسي‌هاي انجام‌شده، سرانه مصرف نمك در ايران، دو برابر متوسط جهاني است. ازاین رو باید مصرف نمک کمتر شود و نمکدان‌ها از سر سفره‌ها جمع شود.
او با بیان این مطلب که فشارخون به‌طور عمده و با استفاده از تغییر شیوه زندگی بیماران و سپس با استفاده از دارو درمانی بهبود می‌یابد، می‌گوید: «برای جلوگیری از فشارخون بالا بهترین راه، پیروی از سبک مناسب زندگی است که مهم‌ترین موارد آن عبارت‌اند از استفاده از مواد غذایی سالم، کم‌چرب و سرخ نکرده، استفاده به اندازه از ادویه‌ها، کم کردن نمک غذا، استفاده کمتر از گوشت‌های فرآوری شده مثل سوسیس و انواع کالباس، انجام فعالیت فیزیکی مناسب یعنی تقریباً روزی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه حرکات نرمشی و یا پیاده‌روی آهسته و همچنین ترک کردن انواع دخانیات مثل سیگار و قلیان، دوری از مصرف مشروبات الکلی و از همه مهم‌تر دوری از استرس و داشتن خواب کافی و عمیق.
ارسال دیدگاه
