
تیروئید دومین اختلال شایع در جهان
اختلالات تیروئیدی یکی از شایعترین اختلالات در جهان است بهطوری که از نظر شیوع در رتبه دوم پس از دیابت قرار دارد. عوامل مختلف از قبیل موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای فیزیولوژیک سبب تفاوت در میزان شیوع این بیماری میشود. بررسیهای سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که سالانه 123 هزار نفر در جهان به انواع اختلالات تیروئید مبتلا میشوند. بر اساس تحقیقات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع پرکاری تیروئید در جمعیت ایرانی 0.7 درصد بهصورت بالینی و 1.5 درصد تحت بالینی و شیوع کمکاری تیروئید به ترتیب 2 تا 5.5 درصد است. از هر هزار تا ۳ هزار نوزادی که متولد میشوند یک نوزاد کمکاری تیروئید دارد. خوشبختانه با اجباری شدن آزمایش خون از پاشنه پا در سه روز اول زندگی نوزاد این بیماری زود تشخیص داده شده و تا پایان عمر درمان مستمر خواهد داشت.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
بیماری گواتر
او درباره بیماری گواتر میگوید: «بزرگی غده تیروئید به هر علتی که باشد، گواتر نامیده میشود. اگر این بزرگی یکدست و بدون ندول (گره)، تومور یا توده باشد، گواتر ساده و اگر بزرگی غده تیروئید همراه با توده باشد به آن گواتر گرهای گفته میشود. گواتر گرهای میتواند سمی یا غیرسمی باشد. کمکاری و پرکاری تیروئید را میتوان با انجام آزمایش خون مشخص کرد، اما آزمایش خون ملاکی برای تشخیص یا سنجش گواتر و ندول نیست.»
او میافزاید: «آمارها در مورد کمکاری مادرزادی نشان میدهد از هر ۲ تا ۴ هزار نوزاد در جهان یک نفر به این بیماری مبتلاست. اگرچه این آمار بالا نیست، اما تشخیص همین موارد کم، تأثیر بسزایی بر زندگی فرد و جامعه میگذارد زیرا عدمتشخیص و درمان کمکاری مادرزادی با ایجاد عقبافتادگی ذهنی و اختلالهای جسمی بار روانی و اقتصادی سنگینی بر خانواده و جامعه وارد میکند.»
کمکاری تیروئید
شايعترين علت کمکاری تیروئید التهاب آن بهعلت اشكال در سيستم ايمني خود فرد است كه بيماري «هاشيموتو» هم ناميده ميشود. معمولاً سيستم ايمني بدن ما فقط در مقابل تهاجمات خارجي مانند باكتريها و ويروسها وارد عمل ميشود و به خود بدن حمله نميكند. در التهاب تیروئید بهعلت خودايمني، سيستم ايمني خود فرد، غده تیروئید را به اشتباه (به جاي بيگانه) مورد تهاجم قرار ميدهد و به آن آسيب ميرساند بهطوري كه ظرفيت توليد هورمون كاهش مييابد. بيماريهاي خودايمن سرايتكننده نيستند، اما ممكن است در يك خانواده بيش از يك نفر به آنها مبتلا شود. خانمها استعداد بيشتري براي ابتلا به اين بيماريها دارند. در حدود صد ميليون نفر در سراسر جهان يُد كافي دريافت نميكنند. يُد يك ماده شيميايي است كه تیروئید از آن براي توليد هورمون استفاده ميكند و كمبود شديد آن با كمكاري تیروئید همراه است. اين مشكل با استفاده از نمكهاي يُددار در ايران برطرف شده است. در عارضه کمکاری، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمیکند، بسیاری از متابولیسمها کاهش مییابند و علائمی مانند خستگی، احساس سرما، یبوست، ضعف عضلانی، افزایش وزن بهرغم نخوردن غذا، درد عضلانی، احساس افسردگی و ناراحتی، خشکی پوست، شکنندگی و ریزش مو، کاهش ضربان قلب، صورت پف کرده، صدای خشن و افزایش کلسترول بد خون را بهوجود میآورد. کمکاری تیروئید با قرصهایی با ساختار شبیه به هورمون طبیعی تیروئید درمان میشود و احتمالاً بیمار باید تا آخر عمر به مصرف این قرصها ادامه دهد.
کمکاری تیروئید در بسیاری موارد بهقدری آهسته ایجاد میشود که فرد متوجه آن نمیشود. باید توجه داشت که علائم این بیماری معمولاً برای تمام افراد همزمان ظاهر نمیشوند. برای مثال بعضیها آن را فقط با احساس افسردگی، بیحالی و بعضی دیگر با علائمی مانند یبوست مزمن یا چاقی تجربه میکنند.
پرکاری تیروئید
معمولاً ناشی از بیماری گریوز ( نوعی بیماری خودایمنی است که بر روی تیروئید اثر میگذارد و همراه با بیرون زدن چشم از حدقه است) التهاب تیروئید ناشی از بیماریهای خودایمنی، دیابت نوع (۱)، آرتریت روماتوئید، ژنتیک، عفونتهای ویروسی یا باکتریایی و نوع خاصی از داروها، گواتر یا بزرگی غده تیروئید، گرههای تیروئید و سرطان تیروئید یا رشد غیرطبیعی سلولهای غده تیروئید است. لرزش دست از دیگر علائم پرکاری تیروئید است که معمولاً هنگام دست گرفتن اشیایی مثل خودکار و... مشخص میشود. احساس تپش قلب بدون افزایش فعالیت بدنی، اضطراب، بیخوابیهای شبانه، افزایش دفعات اجابت مزاج و اسهال، آریتمیها و نارساییهای قلبی، تنگی نفس و قطع عادت ماهانه در خانمها از علائم پرکاری تیروئید هستند. در پرکاری ممکن است تمام علائم همزمان با هم تجربه نشوند. کمکاری و پرکاری تیروئید هر دو میتوانند با ریزش مو همراه باشند، اما این ریزش در کمکاری تیروئید با زبری و شکنندگی موها همراه است و در پرکاری با نرم و نازک شدن موها اتفاق میافتد.
ندول تیروئید
دکتر سیاقی در مورد ندول تیروئید، میگوید: «ندولها یا گرههای تیروئید اغلب خوشخیم هستند و معمولاً بیماران خودشان متوجه وجود توده میشوند. گاهی هم بهطور اتفاقی در معاینه توسط پزشک، تصویربرداری، سونوگرافی و... کشف میشوند. این گرهها حتماً باید ارزیابی شوند و نوع آنها مشخص شود. دو نوع گره وجود دارد؛ نوع داغ و نوع سرد. گرههای داغ از نظر پرکاری و گرههای سرد از نظر بدخیمی مورد ارزیابی قرار میگیرند. بنابراین از بیماران آزمایش خون و سونوگرافی برای تعیین اندازه گره درخواست میشود. انجام نمونهبرداری سوزنی از گره نیز یافتههای پزشکی را تکمیل میکند. اگر گره خوشخیم باشد نیازی به جراحی نیست و در صورتی که بدخیم باشد نیاز به جراحی دارد. این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده میشود. البته بهندرت در کودکان هم ممکن است بروز کند.»
غربالگری پیش از تولد
او در مورد غربالگری بیماریهای تیروئید در بارداری و نوزادی میگوید: «برای رشد مناسب جنین، سطح دقیق و صحیح هورمونهای تیروئید در دوران بارداری ضروری است. کودکان برای داشتن رشد و تکامل مناسب به هورمونهای تیروئید قبل و بعد از تولد نیاز دارند. برخی نوزادان بدون غده تیروئید متولد میشوند. کمکاری تیروئید مادرزادی وضعیتی است که بهعلت کمکاری یا فقدان تیروئید پیش میآید. نوزادان مبتلا به این بیماری نمیتوانند هورمون تیروئید را به اندازه کافی و برای رفع نیاز بدن تولید کنند. خوشبختانه این بیماری بهدرستی تشخیص داده میشود و در روزهای اول پس از تولد و با یک غربالگری، درمان صحیح و با دادن مکمل هورمونهای تیروئید و پیگیریهای منظم، آنان میتوانند زندگی معمولی داشته باشند.» او با اشاره به این مطلب که نهتنها هورمونهای بارداری باعث افزایش سطح هورمونهای تیروئید در خون شده بلکه هورمونهای تیروئید نیز برای رشد مغز جنین ضروری هستند، یادآوری میکند: «بسیار مهم است که قبل از باردار شدن و حاملگی، بررسیهای لازم صورت گیرد زیرا که پرکاری کنترل نشده و کمکاری تیروئید مشکلاتی را برای مادر و نوزاد به وجود میآورد.»