
انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی
مهناز علیجانی مسئول کتابخانه تأمین اجتماعی
مسأله انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی یکی از موضوعاتی است که از ابتدای پیدایش تمدن بشری اذهان را به خود مشغول ساخته است. دستکم از زمان ظهور عرصه روشنفکری و در پس آن اومانیسم در غرب، موضوع انتخاب جمعی و چگونگی توزیع مناسب سرمایه و منابع در جامعه همواره از اهمیتی ویژه برخوردار بوده است. حتی بروز و ظهور بسیاری از مکاتب فلسفی قرن بیستم از جمله مارکسیسم و سوسیالیسم نیز فارغ از نتایج عملی آنها، تلاشی برای پاسخ به نیاز انسان به تقسیم عادلانه منابع به حساب میآیند.
در خصوص انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی در جامعه باید پرسید آیا میتوان ارزشهای فردی را به گونهای تنظیم کرد که به ارزشهایی برای کل جامعه بدل شده و یا در حقیقت ارزشهای جامعه نیز برابر با همان ارزشهای فردی باشند؟ چگونه باید نابرابری در درآمد اقشار مختلف جامعه را مورد سنجش قرار داد؟ چگونه و چه زمان میتوانیم توزیع سرانه رفاه در جوامع مختلف را با یکدیگر قیاس کنیم؟
اینها سؤالاتی است که «آمارتیا سن»، برنده جایزه نوبل در سال ۱۹۹۸، در کتاب خود با نام «انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی» به رشته تحریر درآورد و سعی کرد تا پاسخی نسبی به این سؤالات دهد. در حقیقت این کتاب که نخستینبار در سال ۱۹۷۰ منتشر شد، مطالعهای در باب پیوند زدن اقتصاد و اخلاق را در پیش روی خود قرار داد و سعی کرد تا از این پیوند در بررسی انتخاب اجتماعی و دارایی جمعی استفاده کند.
یک جامعه متشکل از گروه افرادی است که ترجیحات و اولویتهای گوناگونی دارند. برای تصمیمگیریهای اجتماعی مناسب از جانب کل گروه، جامعه باید به دیدگاهها و منافع مردم به دقت توجه کند. سنجش و تقویم انباشتی امری محوری در نظریه انتخاب اجتماعی است، اما معین کردن اینکه چنین انباشت تصمیمگیری اجتماعی چگونه باید صورت گیرد، کار آسانی نیست و میتواند همانطور که هوراس مدتها قبل گفت «به همان تعداد مردم ترجیحات وجود داشته باشد»؛ این کاری است که نظریه انتخاب اجتماعی باید به آن بپردازد.
نویسنده در اثر خود سعی کرده تا «قضیه امکانناپذیری» که در حقیقت نظریه به نام و مشهور «کنت ارو» در باب نظریه انتخاب اجتماعی به حساب میآید را به چالش کشیده و معتقد است این قضیه نمیتواند نافی ریشههای منطقی و دموکراتیک انتخاب اجتماعی باشد. «سن» مسائلی همچون انتخاب اجتماعی، اقتصاد رفاهی، نابرابری، فقر و حقوق بشر را در نسخه اول کتاب خود مورد بررسی قرار داده، اما وی در نسخه جدید این اثر با حفظ باورهای اولیه مطرح شده در کتاب، فرضیههای خود را تعمیم به کل داده و سعی کرده تا برای اثبات آنها از ادله و شواهد ریاضی بهره جوید.
مهمترین سرفصلهای این کتاب عبارتند از: اصول اولیه؛ نظریه انتخاب اجتماعی مدرن؛ چالشهای اقتصاد رفاهی؛ تلاش برای ترمیم و بحرانهای پیش رو؛ اقتصاد رفاهی و اطلاعات آراء؛ فقر اطلاعاتی، دلیلی بر مشکلات ناشی از انتخاب اجتماعی؛ ظرفیتها و کالاهای اولیه؛ رأی و تصمیم اکثریت و آزادی و حقوق.
در خصوص انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی در جامعه باید پرسید آیا میتوان ارزشهای فردی را به گونهای تنظیم کرد که به ارزشهایی برای کل جامعه بدل شده و یا در حقیقت ارزشهای جامعه نیز برابر با همان ارزشهای فردی باشند؟ چگونه باید نابرابری در درآمد اقشار مختلف جامعه را مورد سنجش قرار داد؟ چگونه و چه زمان میتوانیم توزیع سرانه رفاه در جوامع مختلف را با یکدیگر قیاس کنیم؟
اینها سؤالاتی است که «آمارتیا سن»، برنده جایزه نوبل در سال ۱۹۹۸، در کتاب خود با نام «انتخاب جمعی و رفاه اجتماعی» به رشته تحریر درآورد و سعی کرد تا پاسخی نسبی به این سؤالات دهد. در حقیقت این کتاب که نخستینبار در سال ۱۹۷۰ منتشر شد، مطالعهای در باب پیوند زدن اقتصاد و اخلاق را در پیش روی خود قرار داد و سعی کرد تا از این پیوند در بررسی انتخاب اجتماعی و دارایی جمعی استفاده کند.
یک جامعه متشکل از گروه افرادی است که ترجیحات و اولویتهای گوناگونی دارند. برای تصمیمگیریهای اجتماعی مناسب از جانب کل گروه، جامعه باید به دیدگاهها و منافع مردم به دقت توجه کند. سنجش و تقویم انباشتی امری محوری در نظریه انتخاب اجتماعی است، اما معین کردن اینکه چنین انباشت تصمیمگیری اجتماعی چگونه باید صورت گیرد، کار آسانی نیست و میتواند همانطور که هوراس مدتها قبل گفت «به همان تعداد مردم ترجیحات وجود داشته باشد»؛ این کاری است که نظریه انتخاب اجتماعی باید به آن بپردازد.
نویسنده در اثر خود سعی کرده تا «قضیه امکانناپذیری» که در حقیقت نظریه به نام و مشهور «کنت ارو» در باب نظریه انتخاب اجتماعی به حساب میآید را به چالش کشیده و معتقد است این قضیه نمیتواند نافی ریشههای منطقی و دموکراتیک انتخاب اجتماعی باشد. «سن» مسائلی همچون انتخاب اجتماعی، اقتصاد رفاهی، نابرابری، فقر و حقوق بشر را در نسخه اول کتاب خود مورد بررسی قرار داده، اما وی در نسخه جدید این اثر با حفظ باورهای اولیه مطرح شده در کتاب، فرضیههای خود را تعمیم به کل داده و سعی کرده تا برای اثبات آنها از ادله و شواهد ریاضی بهره جوید.
مهمترین سرفصلهای این کتاب عبارتند از: اصول اولیه؛ نظریه انتخاب اجتماعی مدرن؛ چالشهای اقتصاد رفاهی؛ تلاش برای ترمیم و بحرانهای پیش رو؛ اقتصاد رفاهی و اطلاعات آراء؛ فقر اطلاعاتی، دلیلی بر مشکلات ناشی از انتخاب اجتماعی؛ ظرفیتها و کالاهای اولیه؛ رأی و تصمیم اکثریت و آزادی و حقوق.
ارسال دیدگاه