در میان هیاهوی نوشیدنی‌های انرژی‌زا، مکمل‌های غذایی و درمان‌های نوظهور، نوشیدنی‌ای که قرن‌ها بر میز مردمان شرق و غرب نشسته، همچنان بی‌ادعا جای خود را حفظ کرده: چای. چه به‌عنوان آیینی در چین، چه در مهمانی‌های انگلیسی یا در استکان‌های کمر باریک خاورمیانه، چای همواره فراتر از یک نوشیدنی صرف بوده است. اکنون پژوهش‌ها به‌روشنی نشان می‌دهند که پشت این سنت دیرپا، نیرویی درمان‌گر نهفته است.
چای از خیساندن برگ‌ها و جوانه‌های گیاه کاملیا سیننسیس در آب جوش تهیه می‌شود؛ گیاهی که در دل چهار نوع اصلی نوشیدنی جای گرفته است: چای سفید، سبز، اولانگ و سیاه. آنچه این انواع را از یکدیگر متمایز می‌کند نه نوع گیاه، که فرایند تخمیر آن‌هاست. چای سفید کمترین میزان تخمیر را دارد، چای سبز اندکی بیشتر، اولانگ در میانه و چای سیاه، کاملاً تخمیر شده است. این تخمیر، نه‌تنها رنگ و طعم چای را تغییر می‌دهد، بلکه آن را از منظر ترکیبات زیستی نیز دگرگون می‌کند.
راز قدرت چای در ترکیباتی است که در دل برگ‌هایش نهفته است؛ پلی‌فنول‌ها. این ترکیبات گیاهی قدرتمند که در همه انواع چای یافت می‌شوند، با خواص ضد‌اکسایشی خود به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. مطالعات متعدد نشان داده‌اند مصرف منظم چای ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مزمنی چون بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و حتی برخی سرطان‌ها را کاهش دهد.
کاتچین، پلی‌فنول شاخص چای سبز و تافلاوین در چای سیاه، هر یک نقش ویژه‌ای در این سپر دفاعی دارند. آن‌گونه که شواهد علمی می‌گویند، تأثیر این ترکیبات در بدن گاه با اثر داروها برابری می‌کند؛ بدون آن‌که عوارض جانبی‌ آنها را به همراه داشته باشد.
شاید یکی از چشمگیرترین اثرات چای، نقش آن در تنظیم فشار خون باشد. پلی‌فنول‌های چای با افزایش تولید اکسید نیتریک در دیواره رگ‌ها، به شل شدن عضلات و گشاد شدن عروق کمک می‌کنند؛ مکانیسمی که فشار خون را کاهش داده و در درازمدت، خطر بروز سکته و بیماری‌های قلبی را کم می‌کند. چای سبز در این زمینه پیشتاز است و بسیاری از متخصصان تغذیه آن را مکملی طبیعی برای قلب می‌دانند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند ترکیبات موجود در چای، به‌ویژه پلی‌فنول‌ها، جذب گلوکز را کاهش داده و با مهار آنزیم‌های گوارشی، فرایند ورود قند به جریان خون را کند می‌کنند. در نتیجه، چای می‌تواند نه‌تنها سطح قند خون را در افراد سالم کنترل کند، بلکه برای افراد در معرض خطر یا دارای مقاومت به انسولین نیز، خط دفاعی مؤثری باشد. برخی مطالعات حتی اثر چای را با داروهای ضد دیابت خفیف مقایسه کرده‌اند.
در مقایسه با قهوه که به‌واسطه دوز بالای کافئین شهرت دارد، چای تجربه‌ای آرام‌تر ارائه می‌دهد؛ چرا؟ به‌لطف ترکیبی به نام ال-تیانین، که انحصاراً در برگ‌های چای یافت می‌شود. این اسید آمینه با افزایش امواج مغزی آلفا، موجب آرامش ذهنی، بهبود تمرکز و کاهش اضطراب می‌شود؛ بدون ایجاد خواب‌آلودگی یا افت انرژی. مطالعاتی نشان داده‌اند مصرف چای سیاه پیش از انجام وظایف ذهنی، می‌تواند خطاها را کاهش داده و عملکرد شناختی را بهبود بخشد.