آلرژی در کودکان، یک واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی به عوامل محیطی یا خوراکی است که میلیون‌ها خانواده را در سراسر جهان درگیر کرده است. این پدیده که ممکن است از سنین بسیار پایین آغاز شود، می‌تواند علائمی از خفیف تا تهدیدکننده زندگی ایجاد کند و تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی کودک و خانواده‌اش گذارد. برای درک بهتر ابعاد این بیماری، با دکتر فرشید باقری، متخصص کودکان، به گفتگو نشستیم تا از زاویه علمی و تجربی، این مشکل رو به گسترش را واکاوی کنیم.
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد حدود چهار درصد کودکان به آلرژی غذایی، هشت درصد به آسم و بین ۱۵ تا ۲۵ درصد به رینیت آلرژیک مبتلا هستند. این اعداد گویای شیوع گسترده و رو به افزایش آلرژی در میان کودکان است. واکنش‌های آلرژیک به موادی که آلرژن نامیده می‌شوند - مانند برخی غذاها، گردوغبار، کنه‌ یا گرد گیاهان - توسط سیستم ایمنی کودک به عنوان تهدیدی نادرست شناسایی شده و موجب آزادسازی هیستامین و دیگر مواد شیمیایی می‌شود. این فرایند منجر به بروز علائم ناخوشایند و گاه ناتوان‌کننده می‌شود.

ریشه‌های ژنتیکی و محیطی 
دکتر باقری تأکید می‌کند که آلرژی اغلب ریشه در عوامل ژنتیکی دارد. اگر یکی از والدین آلرژیک باشد، احتمال ابتلای کودک به آلرژی تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد و اگر هر دو والد مبتلا باشند، این احتمال به ۶۰ تا ۷۰ درصد می‌رسد، اما پس از تولد، محیط کودک نقش تعیین‌کننده‌ای در شدت و بروز علائم ایفا می‌کند. آلرژن‌ها در دو دسته اصلی محیطی و خوراکی قرار دارند. در نوزادان شیرخوار، آلرژی‌های غذایی معمولاً از طریق شیر مادر منتقل می‌شود. موادی مانند گوشت گاو و گوساله، لبنیات، تخم‌مرغ، گندم و سویا که مادر مصرف می‌کند، می‌توانند در بدن نوزاد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند. در کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، استفاده از شیرهای ضدآلرژی توصیه می‌شود تا ریسک بروز حساسیت کاهش یابد.

از علائم پوستی تا نشانه‌های پنهان
آلرژی در کودکان اغلب با مشکلات پوستی آغاز می‌شود؛ اگزمایی خارش‌دار که می‌تواند زندگی روزمره کودک و خانواده را مختل کند. در موارد شدیدتر، ممکن است خون در مدفوع نوزاد دیده شود که نشانه التهاب جدی است. علائم دیگر شامل خارش بینی، آبریزش چشم و بینی، و رفتارهای خاصی مانند مالیدن بینی به شانه یا لمس مکرر چشم‌ها و صورت است. این نشانه‌ها، هرچند ناچیز به نظر می‌رسند، اما می‌توانند اولین هشدارها برای یک مشکل جدی‌تر باشند.
کنترل به جای درمان قطعی
با وجود پیشرفت‌های پزشکی، آلرژی در کودکان هنوز درمان قطعی ندارد و درمان‌های موجود صرفاً علائم را کنترل می‌کنند. دکتر باقری توضیح می‌دهد که آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای اصلی مقابله با آلرژی هستند. این داروها با مسدود کردن هیستامین، ماده‌ای که در واکنش‌های آلرژیک آزاد می‌شود، به کاهش علائم خارش، عطسه، آبریزش بینی و چشم کمک می‌کنند.
آنتی‌هیستامین‌ها به اشکال مختلف از جمله مایعات، قرص‌های جویدنی و حل‌شونده تولید می‌شوند که مصرف آن‌ها را برای کودکان و والدین آسان می‌کند. در موارد آلرژی‌های پوستی، کورتیکواستروئیدها نیز به صورت کنترل‌شده کاربرد دارند. اما مهم است بدانیم که این درمان‌ها تنها علائم را مهار می‌کنند و بهبود کامل و دائمی را تضمین نمی‌کنند. خوشبختانه، حدود ۶۰ درصد کودکان مبتلا به آلرژی در سنین ۹ تا ۱۲ سالگی بهبود قابل توجهی نشان می‌دهند.

نقش آلودگی و تغییرات زیستی
افزایش موارد آلرژی در کودکان، پدیده‌ای جهانی است که به عوامل مختلفی بازمی‌گردد. به گفته دکتر باقری، استفاده گسترده از مواد نگهدارنده، رنگ‌های خوراکی مصنوعی و آلودگی هوا از دلایل اصلی این روند محسوب می‌شوند. این عوامل باعث می‌شوند سیستم ایمنی کودکان حساس‌تر شود و واکنش‌های آلرژیک بیشتری بروز کند. این موضوع اهمیت پیشگیری و مراقبت‌های ویژه از کودکان را بیش از پیش آشکار می‌کند.

راهکارهای مؤثر در پیشگیری
خوشبختانه، داروهای ضد آلرژی در بازار موجود است و کمبودی در این زمینه احساس نمی‌شود. اما پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. دکتر باقری توصیه می‌کند والدین از تماس کودکان با آلرژن‌هایی که به آن‌ها حساسیت دارند، جلوگیری کنند. به عنوان مثال، اگر کودک به گرده گل‌ها حساس است، بهتر است در فصل‌های پر گرده، حضور او در فضای باز محدود شود. همچنین حذف یا کاهش مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا توسط مادران شیرده، می‌تواند کمک بزرگی به کاهش علائم در نوزادان شیرخوار باشد. آلرژی کودکان با همه چالش‌ها و نگرانی‌هایش، بخشی از واقعیت سلامت عمومی کودکان امروز است. با توجه به شیوع رو به رشد آن، افزایش آگاهی والدین و مراقبان، دسترسی به درمان‌های کنترل‌کننده و پیروی از راهکارهای پیشگیرانه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا کمک کند. هرچند هنوز درمان قطعی وجود ندارد، اما امید به بهبود طبیعی علائم با گذر زمان، نقطه روشنی برای خانواده‌ها به شمار می‌رود.