تجربه‌های جهانی آموزش ایمنی به کارگران
بررسی الگوهای موفق بین‌المللی و ضرورت تطبیق آن‌ها با نیازهای بازار کار ایران
در کشوری که هر ساله هزاران حادثه کاری ثبت می‌شود، ایمنی در محیط‌های کار یکی از مهم‌ترین مسائل غیرقابل چشم‌پوشی محسوب می‌شود. با وجود این، در حالی که اغلب مشاغل پرخطر مانند معدن‌کاری، ساختمان‌سازی و صنایع سنگین در ایران شاهد حوادثی دردناک هستند، ضعف اساسی در آموزش ایمنی به چشم می‌خورد. آموزش نیروی کار، فارغ از تجهیزات و قوانین، اساسی‌ترین مؤلفه برای جلوگیری از این حوادث به شمار می‌آید. کشورهای پیشرفته، با سرمایه‌گذاری در آموزش ایمنی، توانسته‌اند به‌طور چشمگیری نرخ حوادث شغلی را کاهش دهند. در کشور ما اما این مقوله هنوز به درستی مورد توجه قرار نگرفته و بسیاری از کارگران و حتی کارفرمایان از اطلاعات پایه‌ای در زمینه ایمنی بی‌بهره‌اند.
باوجود وجود قوانین مختلف برای الزامات ایمنی در محیط‌های کاری، در ایران بخش مهم این فرایند یعنی آموزش به‌طور جدی و مستمر پیگیری نمی‌شود. کارگران، به‌ویژه در مشاغل پرخطر مانند معادن و صنایع سنگین، غالباً بدون گذراندن دوره‌های ایمنی وارد محیط کار می‌شوند. این در حالی است که بسیاری از آنان حتی با ابتدایی‌ترین نکات ایمنی مانند نحوه استفاده از تجهیزات حفاظتی یا اقدامات اولیه در مواقع اضطراری آشنایی ندارند. از سوی دیگر، کارفرمایان نیز به دلیل نبود الزام‌های قانونی و نظارت‌های مؤثر، اغلب آموزش‌های لازم را به نیروی کار خود ارائه نمی‌دهند. این نقیصه زمانی خطرناک‌تر می‌شود که در محیط‌های پرخطر مانند معادن یا پروژه‌های ساختمانی، جان افراد به تصمیمات لحظه‌ای چند نفر وابسته باشد.
تجارب موفق جهانی در آموزش ایمنی
در مقابل این وضعیت نگران‌کننده، کشورهای پیشرفته مانند آلمان، ژاپن و استرالیا با رویکردهای ساختاریافته و مؤثر در آموزش ایمنی توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند. این کشورها با درک عمیق از اهمیت آموزش ایمنی، توانسته‌اند هم فرهنگ ایمنی را در محیط‌های کار نهادینه کنند و هم میزان حوادث شغلی را به طرز محسوسی کاهش دهند.
• آلمان: در آلمان، آموزش ایمنی به‌عنوان پیش‌نیاز اشتغال در بسیاری از صنایع در نظر گرفته می‌شود. کارفرمایان موظفند برای تمامی کارکنان خود، از کارگران گرفته تا مدیران، دوره‌های آموزشی مستمر و بازآموزی برگزار کنند. نظارت‌های مستقل بر اجرای این دوره‌ها باعث شده ایمنی به یک فرهنگ نهادینه شده در محیط‌های صنعتی تبدیل شود.
• ژاپن: در ژاپن، آموزش ایمنی از سنین پایین آغاز می‌شود. کودکان از دوران مدرسه مفاهیم پایه‌ای ایمنی، مسئولیت‌پذیری و کار گروهی را می‌آموزند. سپس در هنگام ورود به بازار کار، کارگران ملزم به دریافت گواهی‌نامه‌های آموزشی معتبرند که شامل آشنایی با خطرات شغل خود و نحوه استفاده از تجهیزات ایمنی است. این رویکرد باعث شده که ژاپن یکی از کشورهای با پایین‌ترین نرخ مرگ‌ومیر ناشی از حوادث شغلی در جهان باشد.
• استرالیا: این کشور برای مشاغل پرخطر مانند معدن‌کاری و ساخت‌وساز، تنها به افرادی اجازه ورود به محیط کار می‌دهد که دوره‌های آموزشی تخصصی ایمنی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. این آموزش‌ها در قالب کارگاه‌های عملی، آزمون‌های تئوری و دریافت گواهی‌نامه معتبر برگزار می‌شود. همچنین، استرالیا از سامانه‌های الکترونیکی برای رصد وضعیت آموزشی نیروی کار و جلوگیری از اشتغال افراد فاقد گواهی استفاده می‌کند.
پیشنهادات برای اصلاح آموزش ایمنی در ایران
در شرایطی که ایران با نرخ بالای حوادث شغلی مواجه است، ضرورت دارد که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نهادهای ذی‌ربط نسبت به بازطراحی نظام آموزش ایمنی اقدام کنند. برخی از اقدامات پیشنهادی برای بهبود وضعیت آموزش ایمنی شامل موارد زیر است:
1. ایجاد و اجرای دوره‌های اجباری آموزش ایمنی برای تمامی کارگران و پیمانکاران پیش از ورود به محیط کار
2. راه‌اندازی سامانه ملی برای ثبت دوره‌های آموزشی ایمنی و نظارت دقیق بر رعایت آن
3. الزام کارفرمایان به ارائه گزارش‌های آموزشی به همراه مدارک لازم به بازرسان کار
4. تدوین گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای ایمنی برای مشاغل خاص مانند معدن، ساختمان و صنایع سنگین.
5. تقویت همکاری‌ها با سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و مراکز علمی برای تربیت نیروی متخصص در آموزش ایمنی.
باوجود وجود قوانین مختلف برای الزامات ایمنی در محیط‌های کاری، در ایران بخش مهم این فرایند یعنی آموزش به‌طور جدی و مستمر پیگیری نمی‌شود. کارگران، به‌ویژه در مشاغل پرخطر مانند معادن و صنایع سنگین، غالباً بدون گذراندن دوره‌های ایمنی وارد محیط کار می‌شوند. این در حالی است که بسیاری از آنان حتی با ابتدایی‌ترین نکات ایمنی مانند نحوه استفاده از تجهیزات حفاظتی یا اقدامات اولیه در مواقع اضطراری آشنایی ندارند. از سوی دیگر، کارفرمایان نیز به دلیل نبود الزام‌های قانونی و نظارت‌های مؤثر، اغلب آموزش‌های لازم را به نیروی کار خود ارائه نمی‌دهند. این نقیصه زمانی خطرناک‌تر می‌شود که در محیط‌های پرخطر مانند معادن یا پروژه‌های ساختمانی، جان افراد به تصمیمات لحظه‌ای چند نفر وابسته باشد.
تجارب موفق جهانی در آموزش ایمنی
در مقابل این وضعیت نگران‌کننده، کشورهای پیشرفته مانند آلمان، ژاپن و استرالیا با رویکردهای ساختاریافته و مؤثر در آموزش ایمنی توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند. این کشورها با درک عمیق از اهمیت آموزش ایمنی، توانسته‌اند هم فرهنگ ایمنی را در محیط‌های کار نهادینه کنند و هم میزان حوادث شغلی را به طرز محسوسی کاهش دهند.
• آلمان: در آلمان، آموزش ایمنی به‌عنوان پیش‌نیاز اشتغال در بسیاری از صنایع در نظر گرفته می‌شود. کارفرمایان موظفند برای تمامی کارکنان خود، از کارگران گرفته تا مدیران، دوره‌های آموزشی مستمر و بازآموزی برگزار کنند. نظارت‌های مستقل بر اجرای این دوره‌ها باعث شده ایمنی به یک فرهنگ نهادینه شده در محیط‌های صنعتی تبدیل شود.
• ژاپن: در ژاپن، آموزش ایمنی از سنین پایین آغاز می‌شود. کودکان از دوران مدرسه مفاهیم پایه‌ای ایمنی، مسئولیت‌پذیری و کار گروهی را می‌آموزند. سپس در هنگام ورود به بازار کار، کارگران ملزم به دریافت گواهی‌نامه‌های آموزشی معتبرند که شامل آشنایی با خطرات شغل خود و نحوه استفاده از تجهیزات ایمنی است. این رویکرد باعث شده که ژاپن یکی از کشورهای با پایین‌ترین نرخ مرگ‌ومیر ناشی از حوادث شغلی در جهان باشد.
• استرالیا: این کشور برای مشاغل پرخطر مانند معدن‌کاری و ساخت‌وساز، تنها به افرادی اجازه ورود به محیط کار می‌دهد که دوره‌های آموزشی تخصصی ایمنی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. این آموزش‌ها در قالب کارگاه‌های عملی، آزمون‌های تئوری و دریافت گواهی‌نامه معتبر برگزار می‌شود. همچنین، استرالیا از سامانه‌های الکترونیکی برای رصد وضعیت آموزشی نیروی کار و جلوگیری از اشتغال افراد فاقد گواهی استفاده می‌کند.
پیشنهادات برای اصلاح آموزش ایمنی در ایران
در شرایطی که ایران با نرخ بالای حوادث شغلی مواجه است، ضرورت دارد که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نهادهای ذی‌ربط نسبت به بازطراحی نظام آموزش ایمنی اقدام کنند. برخی از اقدامات پیشنهادی برای بهبود وضعیت آموزش ایمنی شامل موارد زیر است:
1. ایجاد و اجرای دوره‌های اجباری آموزش ایمنی برای تمامی کارگران و پیمانکاران پیش از ورود به محیط کار
2. راه‌اندازی سامانه ملی برای ثبت دوره‌های آموزشی ایمنی و نظارت دقیق بر رعایت آن
3. الزام کارفرمایان به ارائه گزارش‌های آموزشی به همراه مدارک لازم به بازرسان کار
4. تدوین گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای ایمنی برای مشاغل خاص مانند معدن، ساختمان و صنایع سنگین.
5. تقویت همکاری‌ها با سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و مراکز علمی برای تربیت نیروی متخصص در آموزش ایمنی.
ارسال دیدگاه
