پوسیدگی مغز با محتوای ناسالم اینترنتی
مصرف اینترنت به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و محتوای آنلاین به‌شدت افزایش یافته است. طبق آمارهای جهانی، میلیاردها نفر روزانه ساعت‌های زیادی را صرف جست‌وجو، ارتباط و مصرف محتوای دیجیتال می‌کنند. این روند در میان گروه‌های مختلف سنی، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، بیش از سایرین رواج دارد و تأثیرات عمیقی بر زندگی شخصی، اجتماعی و حتی سلامت روانی آن‌ها گذاشته است. ظهور فناوری‌هایی مانند «پیمایش بی‌پایان» و اعلان‌های پی‌درپی، کاربران را در چرخه‌ای مداوم از مصرف محتوا گرفتار می‌کند. این عادت گسترده به مرور اثرات مخرب خود را نشان داده است. فراتر از مزایای فناوری، اکنون تأثیرات منفی آن بر مغز و توانایی‌های شناختی مورد توجه جدی محققان قرار دارد. در رابطه با همین مسئله کلمه پوسیدگی مغز (Brain rot) به‌عنوان کلمه سال ۲۰۲۴ از سوی انتشارات آکسفورد و پس از یک رأی‌گیری عمومی با مشارکت بیش از ۳۷ هزار نفر انتخاب شد. انتشارات دانشگاه آکسفورد این مفهوم را این‌گونه تعریف می‌کند: «وخامت وضعیت ذهنی یا فکری فرد، به‌ویژه ناشی از مصرف بیش از حد مطالبی (محتوای آنلاین) که بی‌اهمیت یا غیرحیاتی تلقی می‌شود.» به گفته کارشناسان زبان آکسفورد، این اصطلاح بازتاب نگرانی‌های فزاینده در مورد تأثیر مصرف مقادیر زیاد محتوای بی‌کیفیت آنلاین، به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی است. استفاده از این اصطلاح بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، حدود۲۳۰ درصد افزایش یافته است.»
اما پوسیدگی مغز تنها یک ویژگی زبانی نیست. در دهه گذشته، مطالعات علمی نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد محتوای کم‌ارزش از جمله اخبار خیالی و جنجالی، نظریه‌های توطئه و سرگرمی‌های سطحی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر مغز ما بگذارد. به عبارت دیگر پوسیدگی، توصیفی اغراق‌آمیز برای اثرات محتوای بی‌کیفیت آنلاین بر مغز انسان نیست. تحقیقات از مؤسسات معتبر مانند دانشکده پزشکی هاروارد، دانشگاه آکسفورد و کالج کینگ لندن که توسط روزنامه گاردین نقل شده‌اند نشان می‌دهند که مصرف محتوای شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ماده خاکستری مغز را کاهش دهد، بازه توجه را کوتاه کند، حافظه را تضعیف و عملکردهای شناختی اصلی را مختل کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ این اثرات را برجسته کرده و نشان داده که اعتیاد به اینترنت باعث تغییرات ساختاری در مغز می‌شود که بر رفتار و توانایی‌های شناختی تأثیر می‌گذارد. میشوئل موشل، پژوهشگر دانشگاه مک‌کواری و نویسنده مشترک این مطالعه، توضیح می‌دهد: «مصرف بی‌اختیار و اجباری محتوا که به نام بدخبرخوانی (doomscrolling) نیز شناخته می‌شود از گرایش طبیعی مغز برای جست‌وجوی چیزهای جدید، به‌ویژه اطلاعات بالقوه مضر یا هشداردهنده، سوءاستفاده می‌کند؛ گرایشی که زمانی به بقای بشر کمک می‌کرد.» موشل می‌گوید: «ویژگی‌هایی مانند پیمایش بی‌پایان (infinite scrolling) که برای نگه‌داشتن کاربران در مقابل صفحه طراحی شده، می‌تواند افراد - به‌ویژه جوانان - را در چرخه مصرف محتوا برای ساعت‌ها گرفتار کنند. این موضوع به‌طور قابل‌توجهی توجه و عملکردهای اجرایی را مختل می‌کند؛ زیرا تمرکز ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و نحوه درک و واکنش به جهان را تغییر می‌دهد.» ادواردو فرناندز خیمنز، روانشناس بالینی در بیمارستان لاپاز مادرید، بیان می‌کند: «مغز برای مدیریت انواع مختلف توجه، شبکه‌های عصبی متفاوتی را فعال می‌کند. استفاده زیاد از تلفن‌های هوشمند و اینترنت در حال ایجاد مشکلاتی در توجه پایدار است؛ توجهی که به شما اجازه می‌دهد برای مدتی نسبتاً طولانی روی یک وظیفه تمرکز کنید. این نوع توجه با فرایندهای یادگیری آکادمیک مرتبط است.» به گفته این پژوهشگر مشکل این است که کاربران شبکه‌های اجتماعی دائماً در معرض محرک‌های سریعاً متغیر و متنوع مانند اعلان‌های اینستاگرام، پیام‌های واتس‌اپ یا هشدارهای خبری قرار می‌گیرند که پتانسیل اعتیادآور دارند. این یعنی کاربران به‌طور مداوم تمرکز خود را تغییر می‌دهند؛ پدیده‌ای که توانایی آن‌ها در تمرکز مؤثر را تضعیف می‌کند. کارشناسان از اوایل قرن بیستم زمانی که ایمیل به یک ابزار رایج تبدیل شد در مورد این مسئله هشدار داده بودند. در سال ۲۰۰۵، گاردین با تیتر «ایمیل تهدیدی برای آی‌کیو است» گزارشی منتشر کرد، این مقاله اشاره کرد که تیمی از دانشمندان دانشگاه لندن تأثیر جریان مداوم اطلاعات را بر مغز بررسی کردند. پس از انجام ۸۰ آزمایش بالینی، آن‌ها دریافتند افرادی که روزانه از ایمیل و تلفن‌های همراه استفاده می‌کنند، به‌طور میانگین کاهش ۱۰ امتیازی در آی‌کیو داشتند. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که این تقاضای مداوم برای توجه تأثیری مضرتر از مصرف حشیش بر عملکرد مغز داشته است. این امر پیش از ظهور توئیت‌ها، کلیپ‌های اینستاگرام، چالش‌های تیک‌تاک و اعلان‌های فشار بود. وضعیت کنونی حتی نگران‌کننده‌تر است. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده مداوم از اینترنت با کاهش ماده خاکستری در نواحی پیش‌پیشانی مغز مرتبط است؛ مناطقی که مسئول حل مسئله، تنظیم احساسات، حافظه و کنترل تکانه‌ها هستند.
اما پوسیدگی مغز تنها یک ویژگی زبانی نیست. در دهه گذشته، مطالعات علمی نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد محتوای کم‌ارزش از جمله اخبار خیالی و جنجالی، نظریه‌های توطئه و سرگرمی‌های سطحی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر مغز ما بگذارد. به عبارت دیگر پوسیدگی، توصیفی اغراق‌آمیز برای اثرات محتوای بی‌کیفیت آنلاین بر مغز انسان نیست. تحقیقات از مؤسسات معتبر مانند دانشکده پزشکی هاروارد، دانشگاه آکسفورد و کالج کینگ لندن که توسط روزنامه گاردین نقل شده‌اند نشان می‌دهند که مصرف محتوای شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ماده خاکستری مغز را کاهش دهد، بازه توجه را کوتاه کند، حافظه را تضعیف و عملکردهای شناختی اصلی را مختل کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ این اثرات را برجسته کرده و نشان داده که اعتیاد به اینترنت باعث تغییرات ساختاری در مغز می‌شود که بر رفتار و توانایی‌های شناختی تأثیر می‌گذارد. میشوئل موشل، پژوهشگر دانشگاه مک‌کواری و نویسنده مشترک این مطالعه، توضیح می‌دهد: «مصرف بی‌اختیار و اجباری محتوا که به نام بدخبرخوانی (doomscrolling) نیز شناخته می‌شود از گرایش طبیعی مغز برای جست‌وجوی چیزهای جدید، به‌ویژه اطلاعات بالقوه مضر یا هشداردهنده، سوءاستفاده می‌کند؛ گرایشی که زمانی به بقای بشر کمک می‌کرد.» موشل می‌گوید: «ویژگی‌هایی مانند پیمایش بی‌پایان (infinite scrolling) که برای نگه‌داشتن کاربران در مقابل صفحه طراحی شده، می‌تواند افراد - به‌ویژه جوانان - را در چرخه مصرف محتوا برای ساعت‌ها گرفتار کنند. این موضوع به‌طور قابل‌توجهی توجه و عملکردهای اجرایی را مختل می‌کند؛ زیرا تمرکز ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و نحوه درک و واکنش به جهان را تغییر می‌دهد.» ادواردو فرناندز خیمنز، روانشناس بالینی در بیمارستان لاپاز مادرید، بیان می‌کند: «مغز برای مدیریت انواع مختلف توجه، شبکه‌های عصبی متفاوتی را فعال می‌کند. استفاده زیاد از تلفن‌های هوشمند و اینترنت در حال ایجاد مشکلاتی در توجه پایدار است؛ توجهی که به شما اجازه می‌دهد برای مدتی نسبتاً طولانی روی یک وظیفه تمرکز کنید. این نوع توجه با فرایندهای یادگیری آکادمیک مرتبط است.» به گفته این پژوهشگر مشکل این است که کاربران شبکه‌های اجتماعی دائماً در معرض محرک‌های سریعاً متغیر و متنوع مانند اعلان‌های اینستاگرام، پیام‌های واتس‌اپ یا هشدارهای خبری قرار می‌گیرند که پتانسیل اعتیادآور دارند. این یعنی کاربران به‌طور مداوم تمرکز خود را تغییر می‌دهند؛ پدیده‌ای که توانایی آن‌ها در تمرکز مؤثر را تضعیف می‌کند. کارشناسان از اوایل قرن بیستم زمانی که ایمیل به یک ابزار رایج تبدیل شد در مورد این مسئله هشدار داده بودند. در سال ۲۰۰۵، گاردین با تیتر «ایمیل تهدیدی برای آی‌کیو است» گزارشی منتشر کرد، این مقاله اشاره کرد که تیمی از دانشمندان دانشگاه لندن تأثیر جریان مداوم اطلاعات را بر مغز بررسی کردند. پس از انجام ۸۰ آزمایش بالینی، آن‌ها دریافتند افرادی که روزانه از ایمیل و تلفن‌های همراه استفاده می‌کنند، به‌طور میانگین کاهش ۱۰ امتیازی در آی‌کیو داشتند. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که این تقاضای مداوم برای توجه تأثیری مضرتر از مصرف حشیش بر عملکرد مغز داشته است. این امر پیش از ظهور توئیت‌ها، کلیپ‌های اینستاگرام، چالش‌های تیک‌تاک و اعلان‌های فشار بود. وضعیت کنونی حتی نگران‌کننده‌تر است. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده مداوم از اینترنت با کاهش ماده خاکستری در نواحی پیش‌پیشانی مغز مرتبط است؛ مناطقی که مسئول حل مسئله، تنظیم احساسات، حافظه و کنترل تکانه‌ها هستند.
ارسال دیدگاه
