دگرگونی ماهیت مشاغل با گسترش هوش مصنوعی
هوش مصنوعی امروزه به سرعت در حال پیشرفت و توسعه و تقریباً در حال رسوخ به همه ارکان زندگی ماست. در این میان نمیتوان از تأثیر آن بر اقتصاد دنیا و همچنین مشاغل انسانها در سالهای آینده چشمپوشی کرد. مدلهای پیشرفته هوش مصنوعی مانند ChatGPT این روزها در حال متخصص شدن در بسیاری از عرصهها هستند و هر روزه ابزارهای هوش مصنوعی بیشتری در دسترس قرار میگیرند.
به نظر میرسد چارهای جز سازگاری با این موج نیست و مقاومت فایدهای ندارد؛ چراکه هوش مصنوعی به هر حال برخی از مشاغل را کنار خواهد زد و البته مشاغل جدیدی نیز ایجاد خواهد کرد.
ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت چهاردهم در آذرماه 1403 در اینباره در نشست تخصصی تحول دیجیتال افق آینده گفت: «اتفاقی که هوش مصنوعی در بحث اشتغال رقم میزند، بسیار عجیب است، بهطوری که حالا خود کارشناسان فناوری اطلاعات هم از این موضوع آسیب میبینند.»
او افزود: «روزگاری فکر میکردیم این موضوع به ضرر هر کس باشد، به ضرر اهالی فناوری اطلاعات نیست اما در بحث هوش مصنوعی چاقو دسته خود را هم میبرد.»
اکنون این پرسش مطرح است که هوش مصنوعی به دنیا کمک میکند یا به آن آسیب میرساند؟ محتملترین مشاغلی که هوش مصنوعی تا چند سال آینده بر آنها تأثیر میگذارد، کدامند؟ بسیاری از تحلیلگران بازار میگویند هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تغییرات مثبت متعددی از جمله افزایش بهرهوری، بهبود مراقبتهای بهداشتی و افزایش دسترسی به آموزش را در جامعه دارد و ما باید از همین الان خود را با آن وفق دهیم.
عمدتاً برای کسانی که در انواع مشاغلی کار میکنند که کارشان دستی و تکراری است، هوش مصنوعی و رباتیک یک نیروی مخرب است. در عین حال رباتها و فناوریهای هوش مصنوعی میتوانند مشاغل جدید بسیاری ایجاد، به حل مشکلات پیچیده کمک و زندگی روزمره انسانها را آسانتر کنند.
بحثها پیرامون این موضوع هنوز ادامه دارد، هرچند نظرات اغلب بر این است که هوش مصنوعی میتواند یک نیروی مثبت باشد تا یک نیروی منفی.
تأثیر بر مشاغل و اقتصاد
به گفته مجمع جهانی اقتصاد، در طول تاریخ بارها احتمال تأثیرگذاری منفی فناوریهای جدید بر مشاغل موجود باعث بروز نگرانیهای زیادی شده است. با این حال در اغلب موارد اتفاقی که افتاده به این شکل بوده که در عین اینکه فناوری جدید جایگزین شماری از مشاغل شده اما در عین حال موجب ایجاد و افزایش نقشهای تازه نیز شده است.
در اوایل دهه ۱۹۶۰، درست زمانی که انقلاب فناوری اطلاعات در حال برداشتن اولین قدمهای خود بود، کمیتهای از دانشمندان و فعالان اجتماعی نامهای سرگشاده به لیندون جانسون، رئیسجمهور ایالات متحده نوشتند و از اینکه انقلاب فناوری اطلاعات یک ملت مجزا از فقرا، بیکاران و کارگران غیرماهر بیکار ایجاد خواهد کرد، ابراز نگرانی کردند.
نشریه آتلانتیک در این زمینه نوشته که سه دهه قبل از آن، یعنی در دهه ۱۹۳۰ نیز شهردار کالیفرنیا به رئیسجمهور ایالات متحده نوشته بود فناوری صنعتی یک هیولای فرانکنشتاین است که تولید را تهدید میکند و تمدن آمریکا را خواهد بلعید.
محمدسعید سرافراز، رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی در رویداد هفته ایران دیجیتال در آذر 1403 با حضور در نشست هوشمندسازی و تحول دیجیتال در صنایع و خدمات، هوش مصنوعی را پدیدهای خواند که سرعت بسیار بالا و نقش تحولبرانگیز آن، دنیا و همچنین وضعیت کشورها را تغییر میدهد.
او گفت: «گسترش استفاده از این پدیده منجر به دگرگونی ماهیت ۲۰ الی ۴۰ درصدی مشاغل در سطح جهان خواهد شد و طبق پیشبینیها اثر ۷ تا ۱۰ درصدی در GDP جهانی خواهد داشت.
موسسه جهانی مککینزی (McKinsey) میگوید: «در سطح متوسط جهانی، پذیرش و جذب و پیشرفتهای هوش مصنوعی، تأثیر عمیقی برای ارائه فعالیتهای اقتصادی جهانی به میزان حدود 13 تریلیون دلار در آینده قابل پیشبینی و تا سال 2030 یا حدود 16 درصد تولید ناخالص داخلی تجمعی بالاتر در مقایسه با امروز دارد. این به معنی 1.2 درصد افزایش تولید ناخالص داخلی در سال است که در صورت تحقق، این تأثیر به خوبی با دیگر فناوریهای دیگر در طول تاریخ قابل مقایسه است که عمدتاً از جایگزینی نیروی کار با اتوماسیون و افزایش نوآوری در محصولات و خدمات ناشی میشود.»
به گفته این گزارش، تا سال 2030 حدود 70 درصد از شرکتها انقلاب هوش مصنوعی را پذیرفته و حداقل یک نوع فناوری هوش مصنوعی را به کار گرفتهاند.
مجله فوربز اما براین باور است که هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که یکی از مخربترین فناوریهایی باشد که در اقتصادهای جهانی شاهد آن هستیم. هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تغییرات مثبت متعدد در جامعه نظیر افزایش بهرهوری، بهبود مراقبتهای بهداشتی و افزایش دسترسی به آموزش را هم اکنون و هم در آینده دارد. فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی همچنین میتوانند به حل مشکلات پیچیده کمک کنند و زندگی روزمره ما را آسانتر و راحتتر کنند.
طبق گزارش بانک گلدمن ساکس (Goldman Sachs)، هوش مصنوعی تا سال 2030 میتواند جایگزین 300 میلیون شغل تماموقت شود. هوش مصنوعی میتواند جایگزین یکچهارم مشاغل در ایالات متحده و اروپا شود اما ممکن است به معنای مشاغل جدید و رونق بهرهوری نیز باشد. در نهایت میتواند ارزش کل سالانه کالاها و خدمات تولید شده در سطح جهان را 7 درصد افزایش دهد.
این گزارش همچنین پیشبینی میکند که دو سوم مشاغل در ایالات متحده و اروپا در معرض درجاتی از اتوماسیون هوش مصنوعی هستند و حدود یکچهارم تمام مشاغل میتوانند بهطور کامل توسط هوش مصنوعی انجام شوند.
صندوق بینالمللی پول در گزارشی به این نتیجه رسیده که ۴۰ درصد مشاغل در سراسر جهان تحتتأثیر هوش مصنوعی قرار خواهند گرفت. البته این میزان در اقتصادهای پیشرفته میتواند به ۶۰ درصد از مشاغل افزایش یابد. در این میان کسانی که تحتتأثیر قرار خواهند گرفت، با حقوق کمتر و کاهش استخدام مواجه خواهند شد و برخی از مشاغل نیز به کلی از بین خواهند رفت. محققان دانشگاه پنسیلوانیا و شرکت اوپنایآی (OpenAI) دریافتند برخی از کارگران تحصیلکرده یقه سفید که تا 80 هزار دلار در سال درآمد دارند، بیشتر از همه تحتتأثیر اتوماسیون نیروی کار قرار میگیرند. فوربز میگوید طبق گزارش محققان امآیتی و دانشگاه بوستون، هوش مصنوعی تا سال 2025 جایگزین دو میلیون کارگر میشود.
مطالعهای توسط مؤسسه جهانی مککینزی نشان میدهد که تا سال 2030 حداقل 14 درصد از کارمندان در سراسر جهان ممکن است به دلیل دیجیتالی شدن، رباتیک و پیشرفتهای هوش مصنوعی به تغییر شغل خود نیاز داشته باشند.
مشاغلی که بیشتر احتمال دارد خودکار شوند شامل خدمات مشتری، مسئولان پذیرش، حسابداران، فروشندگان، تحقیق و تحلیل، پذیرهنویسی بیمه، فروشندگی و خردهفروشی و کارگری در انبارهاست.
کدام مشاغل جایگزین نمیشوند؟
بهطور گستردهای تبلیغ میشود که هوش مصنوعی مشاغل بیشتری نسبت به آنچه جایگزین آنها میشود، ایجاد میکند. علاوه بر این، خیال بسیاری از مشاغل خاص راحت است که خطری تهدیدشان نمیکند. اینها از جمله مشاغلی هستند که شامل کارهای تکراری نمیشوند.
این مشاغل معلمان، وکلا و قضات، مدیران ارشد و مدیران عامل، مدیران منابع انسانی، روانشناسان و روانپزشکان، جراحان، تحلیلگران سیستم کامپیوتری و هنرمندان و نویسندگان را دربر میگیرد.
مجمع جهانی اقتصاد تخمین زده است که هوش مصنوعی تا سال 2025 جایگزین حدود 85 میلیون شغل خواهد شد. همچنین 65 درصد مشاغل خردهفروشی میتوانند خودکار شوند.
مطابق با تخمین این مجمع تا اواسط دهه 2030، 30 درصد مشاغل میتوانند خودکار شوند و در درازمدت، مردان نسبت به زنان، کمی بیشتر تحتتأثیر قرار میگیرند؛ زیرا وسایل نقلیه خودران و سایر ماشینآلات، جایگزین بسیاری از کارهای دستی میشوند که سهم مردان در این مشاغل بیشتر از زنان است.
تخمین زده میشود که در طول موج اول و دوم، زنان به دلیل حضور بالاتر در امور اداری و سایر وظایف اداری میتوانند در معرض خطر بیشتری ناشی از اتوماسیون باشند.
بیل گیتس نیز بر این عقیده است که تنها مشاغلی که میتوانند در مقابل موج هوش مصنوعی مقاومت کنند، مشاغل مرتبط با انرژی، بیولوژی و مشاغل و حرفههایی خواهند بود که در طراحی و بهرهبرداری از ابزارهای هوش مصنوعی تخصص دارند.
نیاز به یادگیری مادامالعمر
بدبینها میگویند هوش مصنوعی طی سالهای آتی، میلیونها شغل را تصاحب میکند و مردم را به خیابان میکشاند، در حالی که خوشبینان برای آن هیجانزده هستند و آماده پذیرش این تغییر هستند و میگویند هوش مصنوعی توانایی ایجاد انواع شغلهای جدید را، نسبت به مشاغلی که حذف میشود، دارد. با این حال، به نظر میرسد مقاومت بیهوده است و مردم باید بپذیرند که هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به بخشی از زندگی روزمره ماست. هوش مصنوعی نوید بزرگی را برای پیشبرد کسبوکارها، خودکارسازی فرایندهای تولید و ارائه بینشهای ارزشمند ارائه میدهد. هوش مصنوعی بهطور فزایندهای در صنایع مختلف از جمله حملونقل، تولید و امنیت سایبری استفاده میشود و کسبوکارهای کوچک نیز به واسطه آن پیشرفت سریعی داشتهاند. برای پیشرو بودن و عقب نماندن در عصر هوش مصنوعی، پذیرش یادگیری مادامالعمر، توسعه مهارتهای نرم، چابک بودن و تخصص در یک زمینه خاص ضروری است. کارگران و کارمندان با توسعه این مهارتها و انطباق با بازار کار در حال تغییر میتوانند در عصر هوش مصنوعی پیشرفت کنند و از فرصتهایی که ارائه میدهد، استفاده کنند.
به نظر میرسد چارهای جز سازگاری با این موج نیست و مقاومت فایدهای ندارد؛ چراکه هوش مصنوعی به هر حال برخی از مشاغل را کنار خواهد زد و البته مشاغل جدیدی نیز ایجاد خواهد کرد.
ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت چهاردهم در آذرماه 1403 در اینباره در نشست تخصصی تحول دیجیتال افق آینده گفت: «اتفاقی که هوش مصنوعی در بحث اشتغال رقم میزند، بسیار عجیب است، بهطوری که حالا خود کارشناسان فناوری اطلاعات هم از این موضوع آسیب میبینند.»
او افزود: «روزگاری فکر میکردیم این موضوع به ضرر هر کس باشد، به ضرر اهالی فناوری اطلاعات نیست اما در بحث هوش مصنوعی چاقو دسته خود را هم میبرد.»
اکنون این پرسش مطرح است که هوش مصنوعی به دنیا کمک میکند یا به آن آسیب میرساند؟ محتملترین مشاغلی که هوش مصنوعی تا چند سال آینده بر آنها تأثیر میگذارد، کدامند؟ بسیاری از تحلیلگران بازار میگویند هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تغییرات مثبت متعددی از جمله افزایش بهرهوری، بهبود مراقبتهای بهداشتی و افزایش دسترسی به آموزش را در جامعه دارد و ما باید از همین الان خود را با آن وفق دهیم.
عمدتاً برای کسانی که در انواع مشاغلی کار میکنند که کارشان دستی و تکراری است، هوش مصنوعی و رباتیک یک نیروی مخرب است. در عین حال رباتها و فناوریهای هوش مصنوعی میتوانند مشاغل جدید بسیاری ایجاد، به حل مشکلات پیچیده کمک و زندگی روزمره انسانها را آسانتر کنند.
بحثها پیرامون این موضوع هنوز ادامه دارد، هرچند نظرات اغلب بر این است که هوش مصنوعی میتواند یک نیروی مثبت باشد تا یک نیروی منفی.
تأثیر بر مشاغل و اقتصاد
به گفته مجمع جهانی اقتصاد، در طول تاریخ بارها احتمال تأثیرگذاری منفی فناوریهای جدید بر مشاغل موجود باعث بروز نگرانیهای زیادی شده است. با این حال در اغلب موارد اتفاقی که افتاده به این شکل بوده که در عین اینکه فناوری جدید جایگزین شماری از مشاغل شده اما در عین حال موجب ایجاد و افزایش نقشهای تازه نیز شده است.
در اوایل دهه ۱۹۶۰، درست زمانی که انقلاب فناوری اطلاعات در حال برداشتن اولین قدمهای خود بود، کمیتهای از دانشمندان و فعالان اجتماعی نامهای سرگشاده به لیندون جانسون، رئیسجمهور ایالات متحده نوشتند و از اینکه انقلاب فناوری اطلاعات یک ملت مجزا از فقرا، بیکاران و کارگران غیرماهر بیکار ایجاد خواهد کرد، ابراز نگرانی کردند.
نشریه آتلانتیک در این زمینه نوشته که سه دهه قبل از آن، یعنی در دهه ۱۹۳۰ نیز شهردار کالیفرنیا به رئیسجمهور ایالات متحده نوشته بود فناوری صنعتی یک هیولای فرانکنشتاین است که تولید را تهدید میکند و تمدن آمریکا را خواهد بلعید.
محمدسعید سرافراز، رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی در رویداد هفته ایران دیجیتال در آذر 1403 با حضور در نشست هوشمندسازی و تحول دیجیتال در صنایع و خدمات، هوش مصنوعی را پدیدهای خواند که سرعت بسیار بالا و نقش تحولبرانگیز آن، دنیا و همچنین وضعیت کشورها را تغییر میدهد.
او گفت: «گسترش استفاده از این پدیده منجر به دگرگونی ماهیت ۲۰ الی ۴۰ درصدی مشاغل در سطح جهان خواهد شد و طبق پیشبینیها اثر ۷ تا ۱۰ درصدی در GDP جهانی خواهد داشت.
موسسه جهانی مککینزی (McKinsey) میگوید: «در سطح متوسط جهانی، پذیرش و جذب و پیشرفتهای هوش مصنوعی، تأثیر عمیقی برای ارائه فعالیتهای اقتصادی جهانی به میزان حدود 13 تریلیون دلار در آینده قابل پیشبینی و تا سال 2030 یا حدود 16 درصد تولید ناخالص داخلی تجمعی بالاتر در مقایسه با امروز دارد. این به معنی 1.2 درصد افزایش تولید ناخالص داخلی در سال است که در صورت تحقق، این تأثیر به خوبی با دیگر فناوریهای دیگر در طول تاریخ قابل مقایسه است که عمدتاً از جایگزینی نیروی کار با اتوماسیون و افزایش نوآوری در محصولات و خدمات ناشی میشود.»
به گفته این گزارش، تا سال 2030 حدود 70 درصد از شرکتها انقلاب هوش مصنوعی را پذیرفته و حداقل یک نوع فناوری هوش مصنوعی را به کار گرفتهاند.
مجله فوربز اما براین باور است که هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که یکی از مخربترین فناوریهایی باشد که در اقتصادهای جهانی شاهد آن هستیم. هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تغییرات مثبت متعدد در جامعه نظیر افزایش بهرهوری، بهبود مراقبتهای بهداشتی و افزایش دسترسی به آموزش را هم اکنون و هم در آینده دارد. فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی همچنین میتوانند به حل مشکلات پیچیده کمک کنند و زندگی روزمره ما را آسانتر و راحتتر کنند.
طبق گزارش بانک گلدمن ساکس (Goldman Sachs)، هوش مصنوعی تا سال 2030 میتواند جایگزین 300 میلیون شغل تماموقت شود. هوش مصنوعی میتواند جایگزین یکچهارم مشاغل در ایالات متحده و اروپا شود اما ممکن است به معنای مشاغل جدید و رونق بهرهوری نیز باشد. در نهایت میتواند ارزش کل سالانه کالاها و خدمات تولید شده در سطح جهان را 7 درصد افزایش دهد.
این گزارش همچنین پیشبینی میکند که دو سوم مشاغل در ایالات متحده و اروپا در معرض درجاتی از اتوماسیون هوش مصنوعی هستند و حدود یکچهارم تمام مشاغل میتوانند بهطور کامل توسط هوش مصنوعی انجام شوند.
صندوق بینالمللی پول در گزارشی به این نتیجه رسیده که ۴۰ درصد مشاغل در سراسر جهان تحتتأثیر هوش مصنوعی قرار خواهند گرفت. البته این میزان در اقتصادهای پیشرفته میتواند به ۶۰ درصد از مشاغل افزایش یابد. در این میان کسانی که تحتتأثیر قرار خواهند گرفت، با حقوق کمتر و کاهش استخدام مواجه خواهند شد و برخی از مشاغل نیز به کلی از بین خواهند رفت. محققان دانشگاه پنسیلوانیا و شرکت اوپنایآی (OpenAI) دریافتند برخی از کارگران تحصیلکرده یقه سفید که تا 80 هزار دلار در سال درآمد دارند، بیشتر از همه تحتتأثیر اتوماسیون نیروی کار قرار میگیرند. فوربز میگوید طبق گزارش محققان امآیتی و دانشگاه بوستون، هوش مصنوعی تا سال 2025 جایگزین دو میلیون کارگر میشود.
مطالعهای توسط مؤسسه جهانی مککینزی نشان میدهد که تا سال 2030 حداقل 14 درصد از کارمندان در سراسر جهان ممکن است به دلیل دیجیتالی شدن، رباتیک و پیشرفتهای هوش مصنوعی به تغییر شغل خود نیاز داشته باشند.
مشاغلی که بیشتر احتمال دارد خودکار شوند شامل خدمات مشتری، مسئولان پذیرش، حسابداران، فروشندگان، تحقیق و تحلیل، پذیرهنویسی بیمه، فروشندگی و خردهفروشی و کارگری در انبارهاست.
کدام مشاغل جایگزین نمیشوند؟
بهطور گستردهای تبلیغ میشود که هوش مصنوعی مشاغل بیشتری نسبت به آنچه جایگزین آنها میشود، ایجاد میکند. علاوه بر این، خیال بسیاری از مشاغل خاص راحت است که خطری تهدیدشان نمیکند. اینها از جمله مشاغلی هستند که شامل کارهای تکراری نمیشوند.
این مشاغل معلمان، وکلا و قضات، مدیران ارشد و مدیران عامل، مدیران منابع انسانی، روانشناسان و روانپزشکان، جراحان، تحلیلگران سیستم کامپیوتری و هنرمندان و نویسندگان را دربر میگیرد.
مجمع جهانی اقتصاد تخمین زده است که هوش مصنوعی تا سال 2025 جایگزین حدود 85 میلیون شغل خواهد شد. همچنین 65 درصد مشاغل خردهفروشی میتوانند خودکار شوند.
مطابق با تخمین این مجمع تا اواسط دهه 2030، 30 درصد مشاغل میتوانند خودکار شوند و در درازمدت، مردان نسبت به زنان، کمی بیشتر تحتتأثیر قرار میگیرند؛ زیرا وسایل نقلیه خودران و سایر ماشینآلات، جایگزین بسیاری از کارهای دستی میشوند که سهم مردان در این مشاغل بیشتر از زنان است.
تخمین زده میشود که در طول موج اول و دوم، زنان به دلیل حضور بالاتر در امور اداری و سایر وظایف اداری میتوانند در معرض خطر بیشتری ناشی از اتوماسیون باشند.
بیل گیتس نیز بر این عقیده است که تنها مشاغلی که میتوانند در مقابل موج هوش مصنوعی مقاومت کنند، مشاغل مرتبط با انرژی، بیولوژی و مشاغل و حرفههایی خواهند بود که در طراحی و بهرهبرداری از ابزارهای هوش مصنوعی تخصص دارند.
نیاز به یادگیری مادامالعمر
بدبینها میگویند هوش مصنوعی طی سالهای آتی، میلیونها شغل را تصاحب میکند و مردم را به خیابان میکشاند، در حالی که خوشبینان برای آن هیجانزده هستند و آماده پذیرش این تغییر هستند و میگویند هوش مصنوعی توانایی ایجاد انواع شغلهای جدید را، نسبت به مشاغلی که حذف میشود، دارد. با این حال، به نظر میرسد مقاومت بیهوده است و مردم باید بپذیرند که هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به بخشی از زندگی روزمره ماست. هوش مصنوعی نوید بزرگی را برای پیشبرد کسبوکارها، خودکارسازی فرایندهای تولید و ارائه بینشهای ارزشمند ارائه میدهد. هوش مصنوعی بهطور فزایندهای در صنایع مختلف از جمله حملونقل، تولید و امنیت سایبری استفاده میشود و کسبوکارهای کوچک نیز به واسطه آن پیشرفت سریعی داشتهاند. برای پیشرو بودن و عقب نماندن در عصر هوش مصنوعی، پذیرش یادگیری مادامالعمر، توسعه مهارتهای نرم، چابک بودن و تخصص در یک زمینه خاص ضروری است. کارگران و کارمندان با توسعه این مهارتها و انطباق با بازار کار در حال تغییر میتوانند در عصر هوش مصنوعی پیشرفت کنند و از فرصتهایی که ارائه میدهد، استفاده کنند.
ارسال دیدگاه