
چگونه تغییرات اقتصادی و اجتماعی سیاستهای رفاهی را دگرگون کرد؟
نگاهی به نظام رفاه و تأمیناجتماعی نیوزیلند
حمیدرضا بیاتینیا کاشانی روزنامه نگار
نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند نمایانگر دههها تحول بهشمار میآید که بازتابی از تغییرات اجتماعی و رویکردهای سیاستگذاری مختلف است. این نظام که ابتدا برای پاسخگویی به نیازهای زمان خود ایجاد شد، در طول تاریخ دستخوش اصلاحات اساسی و تدریجی شد به شکل امروزی تکامل یافت. از تصویب قانون مستمری سالمندان در سال ۱۸۹۸ که نخستین گام نیوزیلند به سمت تأمیناجتماعی بود، تا ایجاد دولت رفاه مدرن از طریق قانون تأمیناجتماعی در سال ۱۹۳۸، این نظام همواره به دنبال بهبود رفاه عمومی بود. تحولات بعدی مانند بررسیهای سلطنتی در دهه ۱۹۶۰ و تغییرات اقتصادی دهه ۱۹۸۰، باعث تغییر در فلسفه و ساختار این سیستم شد. در سالهای اخیر نیز تمرکز بر کاهش وابستگی به مزایا، توسعه برنامههای حمایتی هدفمند و ایجاد مشارکت فعال میان دولت و مردم، نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند را به مدلی پویا تبدیل کرده است.
نظام رفاه و تأمیناجتماعی نیوزیلند سالانه به بیش از 630 هزار نفر خدمات درآمدی و حمایتی ارائه میکند و یکی از ارکان اصلی رفاه اجتماعی این کشور محسوب میشود. طبق آمار، 182 هزار نفر از دریافتکنندگان مزایا شاغل هستند و بیش از نیمی از آنها را افراد دارای مشکلات بهداشتی یا معلولیت تشکیل میدهند. همچنین، در سهماهه ژوئن 2018 بیش از 320 هزار پرداخت فوری انجام شد که نیاز به غذا، دلیل اصلی این کمکها بود. این نظام شامل 61 نوع مزایای اصلی و تکمیلی است که از جمله آنها میتوان به حمایت از جویندگان کار، والدین تنها، کمکهزینه مسکن، پرداخت انرژی زمستانی و مزایای کودکان بیسرپرست اشاره کرد. چنین تنوعی از خدمات نشاندهنده تلاش برای پاسخگویی به نیازهای گوناگون جامعه نیوزیلند بهشمار میرود. با این حال، برخی گروهها همچون مائوریها که 15 درصد جمعیت را تشکیل میدهند اما 36 درصد از دریافتکنندگان مزایا هستند، حضور نامتناسبی در این سیستم دارند.
ساختار چندلایه برای رفاه اجتماعی
نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند، بهعنوان یکی از نمونههای موفق در ارائه خدمات اجتماعی، ساختاری چندلایه و منعطف دارد که بهطور همزمان به نیازهای اساسی شهروندان پاسخ میدهد و امکان پسانداز و برنامهریزی مالی بلندمدت را فراهم میآورد. این سیستم بهگونهای طراحی شده که با ایجاد تعادل میان عدالت اجتماعی و مسئولیت فردی، الگویی پایدار برای رفاه اجتماعی ارائه کند. در ادامه، هر یک از این لایهها و نقش آنها در ساختار رفاهی این کشور بررسی میشود.
نخستین و اساسیترین لایه نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند بر ارائه خدمات و حمایتهای پایهای به تمام شهروندان و ساکنان دائمی متمرکز است. این حمایتها شامل مجموعهای از مزایا و کمکهای مالی بوده که برای تأمین نیازهای اولیه گروههای آسیبپذیر مانند سالمندان، بیکاران و افراد کمدرآمد طراحی شده است. خدمات بهداشتی و درمانی عمومی در این لایه نقش مهمی دارد.
بیمارستانهای رایگان، داروهای یارانهای و دسترسی آسان به خدمات پزشکی از جمله امکاناتی است که در اختیار عموم قرار میگیرد. علاوه بر این، نظام آموزش عمومی نیز بخشی از این لایه بهشمار میرود که با ارائه تحصیلات رایگان در سطوح ابتدایی و متوسطه و یارانههای آموزشی در مقاطع عالی، تلاش میکند فرصتهای برابر را برای همه فراهم کند.
این لایه بهطور مؤثری به کاهش نابرابریهای اجتماعی یاری میرساند و اطمینان میدهد که حتی افرادی که از لحاظ مالی در شرایط دشواری هستند، به نیازهای اولیه خود دسترسی دارند. بااینحال، وابستگی شدید این سیستم به درآمدهای مالیاتی، آن را در برابر بحرانهای اقتصادی آسیبپذیر میکند. همچنین امکان دارد برخی افراد بهجای تلاش برای بهبود وضعیت مالی، بهطور مداوم به این حمایتها متکی شوند، که این خود چالشی برای کارآمدی این سیستم ایجاد میکند.
لایه دوم نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند شامل برنامههای اختیاری مانندKiwisaver (کیویسیور) است که بهعنوان یک طرح بازنشستگی طراحی شده تا افراد بتوانند برای دوران بازنشستگی خود پسانداز کنند.
این طرح با مشارکت افراد، کارفرمایان و دولت تأمین مالی میشود. افراد درصدی از درآمد خود را به این صندوقها اختصاص میدهند، کارفرمایان موظف به اضافه کردن سهم خود هستند و دولت نیز مشوقهای مالی نظیر کمکهای بلاعوض ارائه میدهد.
یکی از مزایای این لایه، فراهم آوردن امنیت مالی برای افراد در سالهای بازنشستگی است. انعطافپذیری در انتخاب میزان مشارکت و امکان بهرهبرداری از سود سرمایهگذاری، این طرح را به گزینهای جذاب برای اقشار مختلف تبدیل کرده است. با وجود این، طرح مذکور محدودیتهایی نیز دارد. یکی از چالشهای اصلی، قفلشدن سرمایه تا زمان بازنشستگی است که دسترسی به منابع مالی را در مواقع اضطراری دشوار میسازد. علاوه بر این، نوسانات بازار مالی میتواند بر ارزش این پساندازها تأثیر بگذارد. این موضوع برای افرادی که قدرت تحمل ریسکهای مالی را ندارند مسئلهساز است.
لایه سوم این نظام بر استفاده از بیمهها و سرمایهگذاریهای خصوصی تأکید دارد. این لایه به افراد امکان میدهد از خدمات و پوششهای ویژهای بهرهمند شوند که از طریق سیستم عمومی در دسترس نیست. بیمههای درمانی خصوصی بهطور خاص برای دسترسی سریعتر به خدمات پزشکی و کیفیت بالاتر طراحی شدهاند.
همچنین، طرحهای بازنشستگی شخصی و سرمایهگذاریهای مستقل مانند خرید املاک یا سهام از دیگر گزینههایی است که در این لایه ارائه میشود. این لایه بیشترین انعطافپذیری را به افراد ارائه میدهد و امکان انتخاب خدمات بر اساس نیازها و توانایی مالی را مهیا میسازد. با این حال، هزینه بالای بیمهها و خدمات خصوصی، این گزینه را برای بسیاری از اقشار کمدرآمد غیرقابل دسترس میکند. علاوه بر این، سرمایهگذاریهای خصوصی با ریسکهایی همراه است که امکان دارد منجر به زیانهای مالی شود.
نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند با بهرهگیری از این سه لایه، تلاش دارد تا نیازهای کوتاهمدت و بلندمدت شهروندان را به بهترین شکل ممکن پوشش دهد. لایه اول بهعنوان ستون اصلی این نظام، امنیت پایهای را برای همه افراد تضمین میکند و نقش کلیدی در کاهش نابرابریهای اجتماعی دارد. لایه دوم با ایجاد فرصتهای پسانداز اختیاری، به افراد یاری میرساند تا آینده مالی خود را تأمین کنند. لایه سوم امکان بهرهبرداری از خدمات اختصاصی و سرمایهگذاریهای خصوصی را فراهم میآورد. این ساختار سهلایهای بهطور کلی توازنی مناسب میان عدالت اجتماعی و استقلال مالی برقرار میکند.
وابستگی سیستم به درآمدهای مالیاتی، تأثیر نوسانات اقتصادی بر برنامههای اختیاری و محدودیت دسترسی به خدمات خصوصی برای اقشار کمدرآمد، از جمله چالشهایی به حساب میآید که نیازمند مدیریت و بهینهسازی مداوم است. با وجود این مسائل، نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند همچنان بهعنوان یکی از بهترین نمونههای رفاه اجتماعی در جهان شناخته میشود.
تحولات اخیر در نیوزیلند
نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند در دهههای اخیر شاهد تحولات عمدهای بوده است. از جمله این تحولات میتوان به تغییرات در سیاستهای حمایتی و تمرکز بیشتر بر کاهش هزینههای دولتی اشاره کرد. در دهه 1990، دولت نیوزیلند با هدف کاهش هزینههای عمومی، به سمت هدفمند ساختن برنامههای حمایتی رفت. این تغییرات عمدتاً شامل کاهش مزایای عمومی و تخصیص منابع بیشتر به گروههای خاص مانند افراد بیکار و کمدرآمد بود. این خطمشیها منجر به کاهش حمایتهای عمومی از بسیاری از خانوارها و افزایش فشار بر اقشار آسیبپذیر شد. یکی دیگر از تحولات مهم در این دوره، تأکید بر اشتغال فعال بهجای ارائه حمایتهای بدون قید و شرط بود. بهویژه در برنامههایی همچون کار در برابر رفاه، از افراد بیکار خواسته میشد تا در برنامههای اشتغال شرکت کنند. این سیاستها در راستای کاهش هزینههای اجتماعی و ترغیب به اشتغال بیشتر طراحی شده بودند. پیش از دهه 1990، نیوزیلند خطمشیهای حمایتی گستردهتری برای تأمین مسکن داشت اما پس از آن، بهویژه با اجرای برنامه کمکهزینه مسکن، تمرکز بیشتری بر ارائه حمایتهای مالی به خانوارهای کمدرآمد برای تأمین مسکن شد.
چالشها و مشکلات
با وجود اصلاحات انجام شده، نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند با چالشهای جدیدی روبهروست که بسیاری از آنها نتیجه تغییرات اقتصادی و اجتماعی در سالهای اخیر هستند. یکی از بزرگترین چالشها در سیستم تأمیناجتماعی، افزایش نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی است. کاهش مزایای عمومی و هدفمندی برنامهها، فشار زیادی را بر اقشار کمدرآمد وارد کرده و موجب شده که این گروهها بیشتر از دیگران در معرض مشکلات اقتصادی قرار گیرند. اگرچه خدمات بهداشتی در نیوزیلند بهطور عمومیدر دسترس است اما افزایش هزینهها و فشارهای اقتصادی باعث شده برخی خدمات درمانی برای گروههای خاص، بهویژه در مناطق روستایی و محروم، دسترسپذیر نباشد. این مشکل میتواند در بلندمدت منجر به افزایش مشکلات بهداشتی و کاهش کیفیت زندگی اقشار کمدرآمد شود. سیاستهای جدید مسکن، بهویژه در مناطق شهری، قیمت بالای مسکن و اجارهها مشکلات زیادی را برای افرادی که به این کمکها وابسته هستند، ایجاد کرده است. دولت نیوزیلند در تلاش است تا برخی از این چالشها را با اجرای خطمشیهای جدید و اصلاحات اقتصادی پاسخ دهد. یکی از راهکارهایی که دولت در نظر دارد، افزایش بودجه برای خدمات بهداشتی و اجتماعی است تا از فشارهای مالی بر اقشار کمدرآمد بکاهد. همچنین با توجه به افزایش هزینههای مسکن، دولت میخواهد سیاستهای جدیدی را برای افزایش عرضه مسکنهای ارزانقیمت در مناطق مختلف کشور بهخصوص در شهرهای بزرگ اتخاذ کند.
در نهایت، آینده نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند بستگی به موفقیت این اصلاحات و توانایی دولت در رسیدگی به مشکلات موجود دارد. با توجه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی، لازم است خطمشیها و برنامههای حمایتی بازنگری و بهروزرسانی شوند تا از تأمین عدالت اجتماعی برای تمامی اقشار جامعه اطمینان حاصل کند. تحولات اخیر و چالشهای پیشروی این سیستم، نشان میدهد که نیاز به رویکردهای نوین و سیاستهای جامعتری برای مقابله با مشکلات موجود احساس میشود. بهویژه، توجه به گروههای آسیبپذیر و تأمین منابع کافی برای خدمات عمومی از جمله بهداشت، مسکن و حمایتهای اجتماعی، از ضروریات برای حفظ پایداری و کارآمدی نظام تأمیناجتماعی نیوزیلند در سالهای آینده خواهد بود. تحولات نظام رفاه اجتماعی در نیوزیلند بیانگر یک روند پیچیده است که در آن مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همواره تأثیرگذار بودهاند.
ارسال دیدگاه