به بهانه روز ملی زعفران
چالش‌های تولید طلای سرخ ایران
رامین بیات روزنامه نگار
پنجم آبان‌ماه، به‌عنوان روز ملی زعفران نام‌گذاری شده است. با توجه به جایگاه این محصول صادراتی، زعفران از پتانسیل بالایی برای ارزآوری برای کشورمان برخوردار است اما تاکنون از این ظرفیت به‌طور کامل بهره‌برداری نشده است. در این رابطه ضروری است با یک برنامه‌ریزی منسجم و اصولی درصدد احیای بازارهای صادراتی برآمد و با هدف‌گذاری مناسب، سالانه میزان صادرات این محصول با ارزش افزوده بالا را بهبود بخشید. در این رابطه سید مجید میردامادی، تولیدکننده زعفران و کارشناس گیاهان دارویی در گفت‌وگو با هفته‌نامه «آتیه نو» به تشریح آخرین وضعیت تولید و صادرات زعفران در کشورمان پرداخت.
مهم‌ترین چالش‌های تولید زعفران در ایران چیست؟
عملکرد پایین مزارع زعفران از اساسی‌ترین مشکلات این صنعت در ایران است. با وجود اینکه کشورمان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان به‌حساب می‌آید اما متوسط تولید زعفران در هر هکتار پایین است. یکی از دلایل اصلی این مسئله، استفاده از روش‌های سنتی تولید است. عدم مکانیزاسیون مناسب در فرآیند تولید، چالش دیگر تولید زعفران در کشورمان قلمداد می‌شود. در حال حاضر بخش زیادی از مراحل کشت، برداشت و فرآوری زعفران به‌صورت دستی و سنتی انجام می‌شود که این مسئله تبعاتی را در پی دارد. تجهیزات مناسب برای مکانیزاسیون زعفران از جمله ماشین‌های برداشت و خشک کردن این محصول تولید را با افزایش روبه‌رو می‌سازد. همچنین قاچاق زعفران تهدیدی جدی برای کشورمان محسوب می‌شود. با توجه به ارزش بالای زعفران و تقاضای جهانی برای آن، بخشی از زعفران ایران به‌شکل قاچاق و بدون پرداخت تعرفه‌های گمرکی به کشورهای دیگر صادر می‌شود. قاچاق علاوه بر کاهش درآمدهای صادراتی، کاهش کیفیت زعفران عرضه‌شده در بازارهای بین‌المللی را به دنبال دارد. محصولاتی که به‌طور غیرقانونی وارد بازار می‌شوند، ممکن است بدون نظارت‌های بهداشتی و کیفیتی به دست مصرف‌کنندگان برسند. این موضوع می‌تواند به اعتبار زعفران ایران آسیب برساند. کشت بی‌رویه زعفران در کشور نیز چالشی دیگر به شمار می‌رود که اثرات منفی بر کیفیت و تولید محصول دارد. در سال‌های اخیر، با توجه به سودآوری زعفران، کشت آن در بسیاری از مناطق کشور افزایش یافته اما این توسعه بی‌رویه، منجر به افت کیفیت محصول می‌شود. در نهایت نیز هزینه بالای تولید زعفران به دلیل مراحل متعدد، چالش بزرگی برای تولیدکنندگان است. زعفران نیازمند مراحل طولانی و دقیق کاشت، داشت و برداشت است که این مراحل نیاز به نیروی کار با تجربه و تخصص دارد. بنابراین هزینه‌های بالای نیروی کار، تجهیزات و همچنین سایر هزینه‌های مرتبط با نگهداری و فرآوری محصول، یکی از معضلات اساسی در این زمینه است.
شرایط دریافت تسهیلات و وام‌های بانکی برای تولیدکنندگان زعفران چگونه است؟
تسهیلات بانکی خاصی در دسترس کشاورز و تولیدکننده زعفران نیست. این درحالی است که با توجه به ارزآوری قابل‌توجه زعفران برای کشورمان، دولت باید حمایت‌های مناسبی را از زعفران‌کاران به عمل آورد.
اسپانیا زعفران ایرانی را به‌صورت فله خریداری و با بسته‌بندی مناسب آن را مجدداً صادر می‌کند. برای مقابله با رویه اسپانیا و یا حتی کشورهای همسایه از جمله افغانستان که با زعفران ایرانی این کار را انجام می‌دهند، چه اقداماتی می‌توان انجام داد و دولت باید چه کارهایی صورت دهد؟
برای جلوگیری از قاچاق و فله‌فروشی زعفران به قوانین و مقررات خاص و محکمی نیاز است. حمایت جدی از حضور شرکت‌های داخلی در نمایشگاه‌ها و مجامع مهم بین‌المللی مرتبط با زعفران به‌منظور توسعه بازارهای صادراتی، آشنایی بیشتر با زعفران ایرانی در سطح جهان، ثبت جهانی زعفران به نام ایران و...، از جمله اقداماتی است که دولت می‌تواند در این راستا انجام دهد.
چه عواملی بیشترین تأثیر را بر نوسانات قیمت زعفران دارند؟
نوسانات قیمت زعفران به عوامل متعددی وابسته است. میزان تولید زعفران در سال، نقش بسیار مهمی در تعیین قیمت این محصول دارد. تولید زعفران تحت‌تأثیر عوامل مختلفی چون شرایط اقلیمی، مدیریت مزارع و روش‌های تولید است که در نهایت باعث نوساناتی در میزان محصول قابل برداشت می‌شود. نرخ ارز نیز به دلیل تأثیر مستقیم بر صادرات، یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت زعفران به‌شمار می‌آید. زعفران ایرانی به‌عنوان یکی از اقلام صادراتی، به‌شدت تحت‌تأثیر تغییرات نرخ ارز قرار دارد. افزایش نرخ ارز، سودآوری صادرات زعفران را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان بیشتر می‌کند.
در بازارهای جهانی، چه چالش‌هایی برای بازاریابی زعفران به چشم می‌خورد؟
یکی از مسائل کلیدی در این رابطه، عدم آشنایی گسترده جهانی با این محصول و روش‌های استفاده از آن است. در بسیاری از کشورها، زعفران به‌عنوان یک ادویه لوکس شناخته می‌شود که بیشتر به دلیل قیمت بالا و کمبود شناخت عمومی، به نسبت پتانسیلی که دارد، کمتر مورد مصرف قرار می‌گیرد. نبود برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی مناسب موجبات آن را فراهم آورده تا بسیاری از مشتریان بالقوه، از فواید و کاربردهای زعفران در غذاها و نوشیدنی‌ها بی‌خبر بمانند. از سوی دیگر، تفاوت‌های فرهنگی در رژیم‌های غذایی کشورهای مختلف یکی دیگر از موانع افزایش مصرف زعفران در سطح جهانی است. بسیاری از فرهنگ‌های غذایی، دستورالعمل‌های آشپزی مبتنی بر ادویه‌های محلی دارند و زعفران محصولی ناآشناست و هنوز در رژیم غذایی آن‌ها جایی ندارد. از سوی دیگر، مسئله تبلیغات و فرهنگ‌سازی به عنوان عامل مؤثری برای ارتقای جایگاه زعفران در بازارهای جهانی به چشم می‌خورد.
استانداردهای بین‌المللی و داخلی برای کیفیت زعفران چقدر رعایت می‌شود و آیا برای تولیدکنندگان هزینه‌بر است؟
بسته‌بندی محصولات در بازار داخلی با رعایت استانداردهای اجباری داخلی صورت می‌پذیرد. همچنین، در صادرات نیز اصول جهانی رعایت می‌شود. این در حالی است که توجه به استانداردهای داخلی و جهانی به‌طور مستقیم بر هزینه‌های تولید تأثیری ندارد.
چه مشکلاتی در زمینه دسترسی به فناوری‌های نوین و ابزارهای بهبود بهره‌وری وجود دارد؟
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر افزایش بهره‌وری تولید زعفران، نبود حمایت جدی مسئولان برای مکانیزاسیون است. درحال حاضر، به دلیل عدم وجود برخی امکانات و تجهیزات، برخی از مراحل تولید به روش‌های سنتی انجام می‌شود که این مسئله باعث کاهش بهره‌وری است. از سویی، آشنایی کشاورزان با دانش و فنون نوین تولید زعفران، که به نام «به‌زراعی» شناخته شده، از دیگر عوامل کلیدی برای افزایش بهره‌وری به شمار می‌رود. برخی از کشاورزان هنوز با شیوه‌های علمی و نوین کشت، مدیریت آب، کوددهی و حفاظت از محصول در برابر آفات آشنایی کافی و دقیق ندارند. نبود سیستم شناسنامه‌دار برای مزارع و مراکز تولید زعفران نیز از چالش‌های مهم در حوزه تولید زعفران است. شناسنامه‌دار کردن مزارع می‌تواند علاوه بر ایجاد شفافیت، امکان ردیابی محصولات و کنترل کیفیت آن‌ها را فراهم سازد. شناسنامه‌دار بودن مزارع اطلاعات جامعی در خصوص ویژگی‌های زمین، نحوه کشت، نوع بذر، میزان کود مصرفی و سایر جزئیات مهم به‌دست می‌دهد که به تولیدکنندگان، خریداران و حتی صادرکنندگان اطمینان بیشتری می‌بخشد. این امر به کاهش قاچاق زعفران و عرضه محصولات تقلبی نیز کمک می‌کند. با وجود این چالش‌ها، برخی فناوری‌های نوین می‌توانند به تولید زعفران کمک کنند و بهره‌وری آن را افزایش دهند. استفاده از ماشین‌آلات مخصوص برداشت و خشک‌کن‌های صنعتی قادر است کیفیت محصول را در مرحله فرآوری حفظ کند. علاوه بر این، بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری هوشمند برای مدیریت بهینه آب، به‌خصوص در شرایط کم‌آبی، از جمله فناوری‌های مؤثر برای افزایش بهره‌وری در کشت زعفران است.
مهم‌ترین چالش‌های تولید زعفران در ایران چیست؟
عملکرد پایین مزارع زعفران از اساسی‌ترین مشکلات این صنعت در ایران است. با وجود اینکه کشورمان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان به‌حساب می‌آید اما متوسط تولید زعفران در هر هکتار پایین است. یکی از دلایل اصلی این مسئله، استفاده از روش‌های سنتی تولید است. عدم مکانیزاسیون مناسب در فرآیند تولید، چالش دیگر تولید زعفران در کشورمان قلمداد می‌شود. در حال حاضر بخش زیادی از مراحل کشت، برداشت و فرآوری زعفران به‌صورت دستی و سنتی انجام می‌شود که این مسئله تبعاتی را در پی دارد. تجهیزات مناسب برای مکانیزاسیون زعفران از جمله ماشین‌های برداشت و خشک کردن این محصول تولید را با افزایش روبه‌رو می‌سازد. همچنین قاچاق زعفران تهدیدی جدی برای کشورمان محسوب می‌شود. با توجه به ارزش بالای زعفران و تقاضای جهانی برای آن، بخشی از زعفران ایران به‌شکل قاچاق و بدون پرداخت تعرفه‌های گمرکی به کشورهای دیگر صادر می‌شود. قاچاق علاوه بر کاهش درآمدهای صادراتی، کاهش کیفیت زعفران عرضه‌شده در بازارهای بین‌المللی را به دنبال دارد. محصولاتی که به‌طور غیرقانونی وارد بازار می‌شوند، ممکن است بدون نظارت‌های بهداشتی و کیفیتی به دست مصرف‌کنندگان برسند. این موضوع می‌تواند به اعتبار زعفران ایران آسیب برساند. کشت بی‌رویه زعفران در کشور نیز چالشی دیگر به شمار می‌رود که اثرات منفی بر کیفیت و تولید محصول دارد. در سال‌های اخیر، با توجه به سودآوری زعفران، کشت آن در بسیاری از مناطق کشور افزایش یافته اما این توسعه بی‌رویه، منجر به افت کیفیت محصول می‌شود. در نهایت نیز هزینه بالای تولید زعفران به دلیل مراحل متعدد، چالش بزرگی برای تولیدکنندگان است. زعفران نیازمند مراحل طولانی و دقیق کاشت، داشت و برداشت است که این مراحل نیاز به نیروی کار با تجربه و تخصص دارد. بنابراین هزینه‌های بالای نیروی کار، تجهیزات و همچنین سایر هزینه‌های مرتبط با نگهداری و فرآوری محصول، یکی از معضلات اساسی در این زمینه است.
شرایط دریافت تسهیلات و وام‌های بانکی برای تولیدکنندگان زعفران چگونه است؟
تسهیلات بانکی خاصی در دسترس کشاورز و تولیدکننده زعفران نیست. این درحالی است که با توجه به ارزآوری قابل‌توجه زعفران برای کشورمان، دولت باید حمایت‌های مناسبی را از زعفران‌کاران به عمل آورد.
اسپانیا زعفران ایرانی را به‌صورت فله خریداری و با بسته‌بندی مناسب آن را مجدداً صادر می‌کند. برای مقابله با رویه اسپانیا و یا حتی کشورهای همسایه از جمله افغانستان که با زعفران ایرانی این کار را انجام می‌دهند، چه اقداماتی می‌توان انجام داد و دولت باید چه کارهایی صورت دهد؟
برای جلوگیری از قاچاق و فله‌فروشی زعفران به قوانین و مقررات خاص و محکمی نیاز است. حمایت جدی از حضور شرکت‌های داخلی در نمایشگاه‌ها و مجامع مهم بین‌المللی مرتبط با زعفران به‌منظور توسعه بازارهای صادراتی، آشنایی بیشتر با زعفران ایرانی در سطح جهان، ثبت جهانی زعفران به نام ایران و...، از جمله اقداماتی است که دولت می‌تواند در این راستا انجام دهد.
چه عواملی بیشترین تأثیر را بر نوسانات قیمت زعفران دارند؟
نوسانات قیمت زعفران به عوامل متعددی وابسته است. میزان تولید زعفران در سال، نقش بسیار مهمی در تعیین قیمت این محصول دارد. تولید زعفران تحت‌تأثیر عوامل مختلفی چون شرایط اقلیمی، مدیریت مزارع و روش‌های تولید است که در نهایت باعث نوساناتی در میزان محصول قابل برداشت می‌شود. نرخ ارز نیز به دلیل تأثیر مستقیم بر صادرات، یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت زعفران به‌شمار می‌آید. زعفران ایرانی به‌عنوان یکی از اقلام صادراتی، به‌شدت تحت‌تأثیر تغییرات نرخ ارز قرار دارد. افزایش نرخ ارز، سودآوری صادرات زعفران را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان بیشتر می‌کند.
در بازارهای جهانی، چه چالش‌هایی برای بازاریابی زعفران به چشم می‌خورد؟
یکی از مسائل کلیدی در این رابطه، عدم آشنایی گسترده جهانی با این محصول و روش‌های استفاده از آن است. در بسیاری از کشورها، زعفران به‌عنوان یک ادویه لوکس شناخته می‌شود که بیشتر به دلیل قیمت بالا و کمبود شناخت عمومی، به نسبت پتانسیلی که دارد، کمتر مورد مصرف قرار می‌گیرد. نبود برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی مناسب موجبات آن را فراهم آورده تا بسیاری از مشتریان بالقوه، از فواید و کاربردهای زعفران در غذاها و نوشیدنی‌ها بی‌خبر بمانند. از سوی دیگر، تفاوت‌های فرهنگی در رژیم‌های غذایی کشورهای مختلف یکی دیگر از موانع افزایش مصرف زعفران در سطح جهانی است. بسیاری از فرهنگ‌های غذایی، دستورالعمل‌های آشپزی مبتنی بر ادویه‌های محلی دارند و زعفران محصولی ناآشناست و هنوز در رژیم غذایی آن‌ها جایی ندارد. از سوی دیگر، مسئله تبلیغات و فرهنگ‌سازی به عنوان عامل مؤثری برای ارتقای جایگاه زعفران در بازارهای جهانی به چشم می‌خورد.
استانداردهای بین‌المللی و داخلی برای کیفیت زعفران چقدر رعایت می‌شود و آیا برای تولیدکنندگان هزینه‌بر است؟
بسته‌بندی محصولات در بازار داخلی با رعایت استانداردهای اجباری داخلی صورت می‌پذیرد. همچنین، در صادرات نیز اصول جهانی رعایت می‌شود. این در حالی است که توجه به استانداردهای داخلی و جهانی به‌طور مستقیم بر هزینه‌های تولید تأثیری ندارد.
چه مشکلاتی در زمینه دسترسی به فناوری‌های نوین و ابزارهای بهبود بهره‌وری وجود دارد؟
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر افزایش بهره‌وری تولید زعفران، نبود حمایت جدی مسئولان برای مکانیزاسیون است. درحال حاضر، به دلیل عدم وجود برخی امکانات و تجهیزات، برخی از مراحل تولید به روش‌های سنتی انجام می‌شود که این مسئله باعث کاهش بهره‌وری است. از سویی، آشنایی کشاورزان با دانش و فنون نوین تولید زعفران، که به نام «به‌زراعی» شناخته شده، از دیگر عوامل کلیدی برای افزایش بهره‌وری به شمار می‌رود. برخی از کشاورزان هنوز با شیوه‌های علمی و نوین کشت، مدیریت آب، کوددهی و حفاظت از محصول در برابر آفات آشنایی کافی و دقیق ندارند. نبود سیستم شناسنامه‌دار برای مزارع و مراکز تولید زعفران نیز از چالش‌های مهم در حوزه تولید زعفران است. شناسنامه‌دار کردن مزارع می‌تواند علاوه بر ایجاد شفافیت، امکان ردیابی محصولات و کنترل کیفیت آن‌ها را فراهم سازد. شناسنامه‌دار بودن مزارع اطلاعات جامعی در خصوص ویژگی‌های زمین، نحوه کشت، نوع بذر، میزان کود مصرفی و سایر جزئیات مهم به‌دست می‌دهد که به تولیدکنندگان، خریداران و حتی صادرکنندگان اطمینان بیشتری می‌بخشد. این امر به کاهش قاچاق زعفران و عرضه محصولات تقلبی نیز کمک می‌کند. با وجود این چالش‌ها، برخی فناوری‌های نوین می‌توانند به تولید زعفران کمک کنند و بهره‌وری آن را افزایش دهند. استفاده از ماشین‌آلات مخصوص برداشت و خشک‌کن‌های صنعتی قادر است کیفیت محصول را در مرحله فرآوری حفظ کند. علاوه بر این، بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری هوشمند برای مدیریت بهینه آب، به‌خصوص در شرایط کم‌آبی، از جمله فناوری‌های مؤثر برای افزایش بهره‌وری در کشت زعفران است.
ارسال دیدگاه
