
جهــان پیــر اســت
نگاهی به مشوقهای فرزندآوری در برخی کشورهای دنیا
سلاله هاشمیانپور روزنامه نگار
از هفتاد سال پیش تا به امروز، نرخ باروری در جهان روندی نزولی به خود گرفته و در مجموع ۵۰ درصد کاهش یافته است. کارشناسان از تعبیر «سیاهچاله جمعیتی» برای این بحران بزرگ استفاده میکنند. کاهش نرخ باروری در درازمدت منجر به کاهش نیروی کار میشود. کشورهای اروپایی امروز بیش از هر زمانی این مشکل را حس میکنند؛ مشکلی که با مهاجرپذیری هم درمان نمیشود.
از طرفی جمعیت سالمند هر کشور، نیروهایی هستند که نیاز به مراقبت و هزینه درمان و نگهداری دارند و نیروی کار جوان باید از طریق پرداخت مالیات و تولید اقتصادی خود هزینههای آن را تأمین کنند. امروز در بسیاری از محصولات سینمای غرب، شاهد تصاویری از خانوادههای پرجمعیت هستیم که مخاطب را تشویق به تشکیل خانواده میکنند. البته این فقط ظاهر ماجراست. آیا اروپاییها و آمریکاییها، به خانوادههای پرجمعیت علاقه دارند؟ حقیقت این است که نه. در سراسر کشورهای پیشرفته، دولتها با بحران کاهش جمعیت و سالمندی مواجه هستند و برنامههایی برای بهبود وضعیت خود دارند. برخی کشورها، با جذب مهاجر و بعضی با تشویق به فرزندآوری در میان جمعیت بومی، سعی میکنند خلأ جمعیتی خود را پر کنند. به هر حال، پیری جمعیت، امروز یکی از بزرگترین مشکلات اجتماعی در اروپا، بهخصوص اروپای غربی و اسکاندیناوی است. از همینرو نگاهی به مسئله جمعیت در گرداگرد جهان خالی از لطف نیست.
آفریقا
اگر نرخ باروری کشورها را بهعنوان شاخص جمعیتی در نظر بگیریم، از میان ۳۰ کشور برتر، ۲۹ تا در آفریقا هستند. برای همین است که تا هفتاد سال آینده، جمعیت ۱.۴ میلیاردی آفریقا ۲.۵ میلیارد نفر میشود. فقط در یک مثال، دولت مصر به زنان دارای دو فرزند یا کمتر، پول نقد بهعنوان تشویق میدهد. در سایر کشورهای آفریقایی هم هنوز بسیاری از دولتها با بحرانهای افزایش جمعیت مواجه هستند و نمیتوانند هزینههای کودکان متولد شده را تأمین کنند.
آسیا
شرق آسیا هم در این مورد وضع بهتری ندارد. تشکیل خانواده و فرزندآوری امروز اولویت بسیاری از جوانان در چین، ژاپن و کره جنوبی نیست. کره جنوبی با پایینترین نرخ زادوولد در جهان، با یک فاجعه جمعیتی و اقتصادی روبهرو است. برای همین در کره جنوبی از سال ۲۰۲۲ مادران پس از تولد فرزند، دو میلیون وون (۱۵۱۰ دلار) پول نقد دریافت کردهاند که بیشتر از کشورهای اروپایی از جمله فرانسه است. خانوادهها ماهیانه ۷۰۰ هزار وون (۵۲۸ دلار) برای نوزادان تا یکسال و ۳۵۰ هزار وون (۲۶۴ دلار) برای نوزادان زیر دو سال دریافت میکنند که این رقم هر سال در حال افزایش است.
ژاپن یکی از پیرترین کشورهای جهان محسوب میشود. در این کشور، قانونی به نام «کودوموتیت» وضع شد که طبق آن، به خانوادهها تا رسیدن فرزند به سن ۱۵ سالگی، ماهیانه حقوقی تا ۱۳ هزار ین (حدود ۹۳ دلار) پرداخت میکنند. همچنین پدر و مادر هرکدام میتوانند با دریافت نصف حقوق خود تا سقف تعیین شده به مرخصی بروند و بعد از آن بدون هیچ نگرانی به کار قبلی خود بازگردند.
اروپا
در سوئد نرخ فرزندآوری نسبت به دیگر کشورهای اروپایی بالاتر است. سیاستهای حمایت از خانواده مثل افزایش مرخصی زایمان، بیمه مرخصی زایمان و خدمات نگهداری از کودکان زنان را تشویق به فرزندآوری میکند. سیاستهای حمایت از خانواده در این کشور بر این اصل استوار است که فرزندآوری مغایرتی با کار زنان ندارد و آنها همیشه میتوانند به سر کار خود برگردند. اما مثلاً در انگلستان، افزایش ساعات کار و بیتوجهی به مرخصی زایمان باعث شده سیاستهای جمعیتی موفق نباشند.
در نروژ والدین ۴۷ هفته مرخصی زایمان دریافت میکنند و میتوانند مشاغل پارهوقت داشته باشند. فرزندان یک تا پنج سال مشمول دریافت یارانه مراقبتهای دولتی میشوند. دانمارکیها ۵۲ هفته مرخصی زایمان دارند و فنلاندیها وام بارداری میگیرند. یکی دیگر از مشوقهای فرزندآوری در بسیاری از کشورهای اروپایی، استفاده رایگان یا یارانهای از مهد کودکهای دولتی است. در کشور روسیه، خانوادههایی که صاحب فرزند میشوند هدایایی از دولت میگیرند.
فرانسه هم برای تشویق فرزندآوری و مقابله با پیری جمعیت خود تمهیداتی اندیشیده و معادل پنج درصد تولید ناخالص ملی خود را به برنامههای تشویقی برای خانوادهها اختصاص داده است. کشور آلمان در این زمینه خلاقتر است و تلاش کرده کمک کند از زنانی که میخواهند در خانه به مراقبت از فرزندانشان بپردازند حمایت کند؛ مثلاً به آنها حقوق بدهد، یا اینکه پیشنهاد برخی سیاستمداران آلمانی این است که پدربزرگها و مادربزرگها را برای نگهداری از نوهها تشویق کنند و به آنها مرخصی با حقوق و مزایای اینچنینی بدهند تا کودکان در محیط خانه رشد کنند. جمعیت کشور کانادا در ۵۰ سال گذشته دوبرابر شده است اما بیشتر افزایش جمعیت این کشور مربوط به مهاجران است. دولت کانادا علاوه بر پذیرش مهاجر، برنامههایی برای تولد فرزند دوم و سوم در خانواده دارد و آن را تشویق میکند.
آمریکا
در آمریکای شمالی نیز، امروز نسبت مادران به کل جمعیت به کمترین میزان خود رسیده است. هرروز زنان کمتری تمایل دارند که مادر شوند اما دولت تسهیلاتی برای آنها در نظر میگیرد. مثلاً با توجه به اینکه هزینه بیمه و درمان در ایالات متحده بالاست، دولت در مواردی هزینههای زایمان را برای زنان رایگان کرده است. همچنین برای تشویق به افزایش تعداد کودکان هر زن، تلاش میکند آنها را تشویق کند که زایمان طبیعی انجام دهند تا بتوانند بچههای بیشتری به دنیا بیاورند. همچنین خانوادههای کمدرآمد اغلب تحتپوشش برنامههای غذایی رایگان و یارانههایی از این دست هستند.
به نظر میرسد کاهش تمایل مردم جهان به فرزندآوری، یک بحران جهانی است. بحرانی که کشورهای مختلف با آن دستوپنجه نرم میکنند. در کشور ما نیز در یک دهه گذشته این مشکل پررنگتر از پیش شده و برنامههای فراوانی برای تشویق زوجها به فرزندآوری انجام شده است. برخی از این برنامهها در سراسر جهان کوتاهمدت و برخی بلندمدت هستند و باید برای به ثمر نشستن آنها گاهی تا یکی دو نسل صبر کرد.
از طرفی جمعیت سالمند هر کشور، نیروهایی هستند که نیاز به مراقبت و هزینه درمان و نگهداری دارند و نیروی کار جوان باید از طریق پرداخت مالیات و تولید اقتصادی خود هزینههای آن را تأمین کنند. امروز در بسیاری از محصولات سینمای غرب، شاهد تصاویری از خانوادههای پرجمعیت هستیم که مخاطب را تشویق به تشکیل خانواده میکنند. البته این فقط ظاهر ماجراست. آیا اروپاییها و آمریکاییها، به خانوادههای پرجمعیت علاقه دارند؟ حقیقت این است که نه. در سراسر کشورهای پیشرفته، دولتها با بحران کاهش جمعیت و سالمندی مواجه هستند و برنامههایی برای بهبود وضعیت خود دارند. برخی کشورها، با جذب مهاجر و بعضی با تشویق به فرزندآوری در میان جمعیت بومی، سعی میکنند خلأ جمعیتی خود را پر کنند. به هر حال، پیری جمعیت، امروز یکی از بزرگترین مشکلات اجتماعی در اروپا، بهخصوص اروپای غربی و اسکاندیناوی است. از همینرو نگاهی به مسئله جمعیت در گرداگرد جهان خالی از لطف نیست.
آفریقا
اگر نرخ باروری کشورها را بهعنوان شاخص جمعیتی در نظر بگیریم، از میان ۳۰ کشور برتر، ۲۹ تا در آفریقا هستند. برای همین است که تا هفتاد سال آینده، جمعیت ۱.۴ میلیاردی آفریقا ۲.۵ میلیارد نفر میشود. فقط در یک مثال، دولت مصر به زنان دارای دو فرزند یا کمتر، پول نقد بهعنوان تشویق میدهد. در سایر کشورهای آفریقایی هم هنوز بسیاری از دولتها با بحرانهای افزایش جمعیت مواجه هستند و نمیتوانند هزینههای کودکان متولد شده را تأمین کنند.
آسیا
شرق آسیا هم در این مورد وضع بهتری ندارد. تشکیل خانواده و فرزندآوری امروز اولویت بسیاری از جوانان در چین، ژاپن و کره جنوبی نیست. کره جنوبی با پایینترین نرخ زادوولد در جهان، با یک فاجعه جمعیتی و اقتصادی روبهرو است. برای همین در کره جنوبی از سال ۲۰۲۲ مادران پس از تولد فرزند، دو میلیون وون (۱۵۱۰ دلار) پول نقد دریافت کردهاند که بیشتر از کشورهای اروپایی از جمله فرانسه است. خانوادهها ماهیانه ۷۰۰ هزار وون (۵۲۸ دلار) برای نوزادان تا یکسال و ۳۵۰ هزار وون (۲۶۴ دلار) برای نوزادان زیر دو سال دریافت میکنند که این رقم هر سال در حال افزایش است.
ژاپن یکی از پیرترین کشورهای جهان محسوب میشود. در این کشور، قانونی به نام «کودوموتیت» وضع شد که طبق آن، به خانوادهها تا رسیدن فرزند به سن ۱۵ سالگی، ماهیانه حقوقی تا ۱۳ هزار ین (حدود ۹۳ دلار) پرداخت میکنند. همچنین پدر و مادر هرکدام میتوانند با دریافت نصف حقوق خود تا سقف تعیین شده به مرخصی بروند و بعد از آن بدون هیچ نگرانی به کار قبلی خود بازگردند.
اروپا
در سوئد نرخ فرزندآوری نسبت به دیگر کشورهای اروپایی بالاتر است. سیاستهای حمایت از خانواده مثل افزایش مرخصی زایمان، بیمه مرخصی زایمان و خدمات نگهداری از کودکان زنان را تشویق به فرزندآوری میکند. سیاستهای حمایت از خانواده در این کشور بر این اصل استوار است که فرزندآوری مغایرتی با کار زنان ندارد و آنها همیشه میتوانند به سر کار خود برگردند. اما مثلاً در انگلستان، افزایش ساعات کار و بیتوجهی به مرخصی زایمان باعث شده سیاستهای جمعیتی موفق نباشند.
در نروژ والدین ۴۷ هفته مرخصی زایمان دریافت میکنند و میتوانند مشاغل پارهوقت داشته باشند. فرزندان یک تا پنج سال مشمول دریافت یارانه مراقبتهای دولتی میشوند. دانمارکیها ۵۲ هفته مرخصی زایمان دارند و فنلاندیها وام بارداری میگیرند. یکی دیگر از مشوقهای فرزندآوری در بسیاری از کشورهای اروپایی، استفاده رایگان یا یارانهای از مهد کودکهای دولتی است. در کشور روسیه، خانوادههایی که صاحب فرزند میشوند هدایایی از دولت میگیرند.
فرانسه هم برای تشویق فرزندآوری و مقابله با پیری جمعیت خود تمهیداتی اندیشیده و معادل پنج درصد تولید ناخالص ملی خود را به برنامههای تشویقی برای خانوادهها اختصاص داده است. کشور آلمان در این زمینه خلاقتر است و تلاش کرده کمک کند از زنانی که میخواهند در خانه به مراقبت از فرزندانشان بپردازند حمایت کند؛ مثلاً به آنها حقوق بدهد، یا اینکه پیشنهاد برخی سیاستمداران آلمانی این است که پدربزرگها و مادربزرگها را برای نگهداری از نوهها تشویق کنند و به آنها مرخصی با حقوق و مزایای اینچنینی بدهند تا کودکان در محیط خانه رشد کنند. جمعیت کشور کانادا در ۵۰ سال گذشته دوبرابر شده است اما بیشتر افزایش جمعیت این کشور مربوط به مهاجران است. دولت کانادا علاوه بر پذیرش مهاجر، برنامههایی برای تولد فرزند دوم و سوم در خانواده دارد و آن را تشویق میکند.
آمریکا
در آمریکای شمالی نیز، امروز نسبت مادران به کل جمعیت به کمترین میزان خود رسیده است. هرروز زنان کمتری تمایل دارند که مادر شوند اما دولت تسهیلاتی برای آنها در نظر میگیرد. مثلاً با توجه به اینکه هزینه بیمه و درمان در ایالات متحده بالاست، دولت در مواردی هزینههای زایمان را برای زنان رایگان کرده است. همچنین برای تشویق به افزایش تعداد کودکان هر زن، تلاش میکند آنها را تشویق کند که زایمان طبیعی انجام دهند تا بتوانند بچههای بیشتری به دنیا بیاورند. همچنین خانوادههای کمدرآمد اغلب تحتپوشش برنامههای غذایی رایگان و یارانههایی از این دست هستند.
به نظر میرسد کاهش تمایل مردم جهان به فرزندآوری، یک بحران جهانی است. بحرانی که کشورهای مختلف با آن دستوپنجه نرم میکنند. در کشور ما نیز در یک دهه گذشته این مشکل پررنگتر از پیش شده و برنامههای فراوانی برای تشویق زوجها به فرزندآوری انجام شده است. برخی از این برنامهها در سراسر جهان کوتاهمدت و برخی بلندمدت هستند و باید برای به ثمر نشستن آنها گاهی تا یکی دو نسل صبر کرد.
ارسال دیدگاه