صـــادرات بـه آفــریقــا ظرفیت‌های طلایی برای ایران در قارۀ سیاه
رامین بیات روزنامه نگار
قاره آفریقا با جمعیتی بیش از 3.1 میلیارد نفر، یک بازار گسترده و در حال رشد محسوب می‌شود. تقاضا برای کالاها و خدمات متنوع از جمله محصولات کشاورزی، صنعتی و زیرساخت‌های فنی و مهندسی در این قاره، فرصت‌های قابل‌توجهی برای صادرکنندگان ایرانی فراهم می‌کند. در حال حاضر کشورهای کلیدی مانند نیجریه، آفریقای جنوبی، مصر، کنیا و...، به‌عنوان بازارهای هدف مورد توجه قرار گرفته‌اند. تنوع جمعیتی و اقتصادی این کشورها می‌تواند ظرفیت بالایی برای محصولات ایرانی به وجود آورد. قاره آفریقا این قابلیت را دارد که به یکی از اهداف اصلی صادراتی کشورمان مبدل شود.
میزان صادرات ایران به قاره سیاه
محمدصادق قنادزاده، معاون رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه قاره آفریقا سرزمین فرصت‌ها برای توسعه صادرات است، می‌گوید: «کشورهای آفریقایی با توجه به ذخایر غنی و بکر بهشت فرصت‌ها محسوب می‌شود؛ زیرا بیشترین ذخایر و بیشترین معادن و منابع نفتی استحصال نشده در قاره آفریقا قرار دارد و بنابراین این قاره موقعیت بسیار خوبی برای توسعه تجارت به شمار می‌رود.»
معاون سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه، سهم ایران از بازار 1200 میلیارد دلاری واردات این قاره بسیار اندک است، اضافه کرد: «در حال حاضر میزان صادرات ما به این قاره به 3.1 میلیارد دلار رسیده است. در سال ۹۹ میزان صادرات ما به قاره آفریقا ۶۵۰ میلیون دلار بود که با توجه به فراهم‌سازی زیرساخت‌های صادراتی، برقراری خط منظم کشتیرانی به شرق آفریقا، ایجاد خط مشترک با شمال آفریقا، ایجاد حدود ۱۱ مرکز تجاری در این قاره و سرمایه‌گذاری‌هایی که در زمینه زیرساخت‌های صادراتی در این قاره انجام شده، به این مهم دست یافته‌ایم اما هنوز به جهش صادراتی موردنظر نرسیده‌ایم.»
او ادامه داد: «البته تا زمانی که رفت‌و‌آمد خطوط کشتیرانی ما با قاره آفریقا کامل و منظم صورت نپذیرد، در خصوص آمار صادرات به این قاره نمی‌توان عدد دقیقی را اعلام کرد؛ چراکه در شیوه کنونی بخشی از کالاهای صادراتی ما به مقاصد دیگر مانند امارات یا ترکیه ارسال می‌شود. بنابراین مبدأ کالای صادراتی ما در آن کشورها تغییر می‌کند و سپس کالا به آفریقا صادر می‌شود.» قنادزاده افزود: «تا زمانی که خطوط کشتیرانی به‌صورت کامل در نیاید و منظم نباشد، با گمشدگی آمار در صادرات به آفریقا مواجهیم. بنابراین همین الان هم می‌توان گفت که آمار صادرات میدانی ما به قاره آفریقا دو یا سه برابر رقم رسمی اعلام شده فعلی است و این امکان وجود دارد بتوان رقمی حدود چهار تا پنج میلیارد دلار را برای آن در نظر گرفت.»
ظرفیت‌های صادراتی آفریقا برای ایران
یکی از مهم‌ترین مزایای صادرات به آفریقا، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی به حساب می‌آید. کشورمان به واسطه تحریم‌ها و محدودیت در تجارت با کشورهای غربی، به توسعه بازارهای جدید نیاز دارد و آفریقا قادر است به کاهش وابستگی به بازارهای محدود کمک کند. از سوی دیگر، با افزایش صادرات به این قاره، درآمدهای ارزی ایران بهبود می‌یابد؛ چراکه محصولاتی همچون فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی، دارو و محصولات کشاورزی مورد نیاز بازارهای آفریقایی هستند. همچنین گسترش صادرات می‌تواند باعث اشتغال‌زایی در داخل کشور شود. افزایش تولید و صادرات محصولات کشاورزی، صنعتی و خدمات مهندسی، نه‌تنها ظرفیت‌های اقتصادی را تقویت می‌کند، بلکه ایجاد فرصت‌های شغلی جدیدی را به دنبال دارد. در زمینه خدمات فنی و مهندسی هم ایران از توانمندی‌های زیادی برخوردار بوده و پروژه‌های زیرساختی مانند ساخت سد، نیروگاه‌های برق و راه‌آهن، در کشورهای آفریقایی یکی از فرصت‌های مهم برای صادرات خدمات و تکنولوژی ایرانی است. این پروژه‌ها قادرند درآمدهای ارزی را افزایش دهند و روابط سیاسی و اقتصادی ایران با این کشورها را مستحکم‌تر کنند.
فرصت‌ها و چالش‌های موجود
در کنار فرصت‌ها، چالش‌های جدی نیز بر سر راه تجارت با آفریقا وجود دارد. یکی از مشکلات اصلی، زیرساخت‌های ضعیف حمل‌و‌نقل در قاره آفریقاست که فرآیند صادرات و واردات را پیچیده‌تر می‌کند. بنادر، جاده‌ها و خطوط راه‌آهن در برخی مناطق آفریقا از کیفیت لازم برای تسهیل تجارت برخوردار نیست که منجر به افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود. علاوه بر این، مشکلات مالی و بانکی، یکی از موانع اصلی در تجارت با این قاره است. کشورمان برای حضور گسترده‌تر به بازارهای آفریقا باید با رقبایی مانند چین، ترکیه، هند و کشورهای اروپایی رقابت کند. این کشورها به دلیل سرمایه‌گذاری‌های کلان و حضور طولانی‌مدت در بازارهای آفریقایی، نفوذ قابل‌توجهی دارند. بنابراین برای غلبه بر چالش‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بازار آفریقا، گسترش دیپلماسی اقتصادی میان ایران و کشورهای آفریقایی یک ضرورت به حساب می‌آید.
مزیت‌های کشورهای آفریقایی برای ایران در زمینۀ صادرات
مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه زیرساخت‌های مناسب یکی از شروط اصلی برای رشد میزان صادرات به قاره سیاه به حساب می‌آید، گفت: «ظرفیت ناوگان حمل‌و‌نقل دریایی در کشور قابل‌توجه است و این امکان وجود دارد که کالاهای ایرانی به سوی قاره آفریقا رهسپار شوند. اگر دولت به موضوع تحریم‌هایی که شرکت‌های کشتیرانی ما با آن مواجه‌اند، توجه بیشتری کند و با دیپلماسی اقتصادی موانع را از پیش‌روی بردارد، شاهد اتفاقات مناسبی در این حوزه خواهیم بود.»
این فعال اقتصادی با اشاره به مزایای صادراتی ایران به کشورهای آفریقایی، افزود: «محصولات کشاورزی، بهداشتی، پتروشیمی، لوازم خانگی، دارو، سیمان، ماشین‌آلات صنعتی و...، از جمله اقلامی به حساب می‌آیند که ارز‌آوری مناسبی برای کشورمان از طریق تجارت با آفریقا به‌بار می‌آورند.
دانشمند ادامه داد: «کشورهای غرب آفریقا با توجه به اینکه از منابع طبیعی سرشاری برخوردارند، یک بازار مهم صادراتی قلمداد می‌شوند. بر این اساس می‌توان محصولات کشاورزی، بهداشتی، پتروشیمی و...، به آنها صادر کرد و در مقابل برخی از مواد اولیه که در کشور به آنها احتیاج داریم را از طریق این کشورها تأمین کرد.» این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه تحریم‌های بانکی، تجار و بازرگانان را برای امر تجارت با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده، توضیح داد: «به دلیل اینکه ما دسترسی به سویفت نداریم، نقل و انتقالات مالی به سختی انجام می‌گیرد و صادرکننده وقتی کالای خود را ارسال می‌کند، برای دسترسی به منابع مالی‌اش با مشقت فراوانی مواجه است. اگر دولت بتواند این بستر تبادلات مالی را با امکاناتی که در اختیار دارد، تسهیل کند، بدون‌شک با توجه به ظرفیت‌های تجاری و صادراتی که کشورمان از آن برخوردار است، حجم صادرات غیرنفتی افزایش قابل ملاحظه‌‌ای خواهد داشت.
دانشمند با بیان اینکه ثبات در حوزه قوانین و مقررات نیز برای مقوله صادرات باید مد نظرات سیاست‌گذاران قرار گیرد، گفت: «قوانین خلق‌الساعه و ممنوعیت‌های ناگهانی در زمینه صادرات که گاهی اعمال می‌شود، لطمات قابل‌توجهی را در این زمینه به تولید‌کنندگان وارد می‌سازد. بنابراین دولت می‌بایست در این حوزه گام‌های اصلاحی بردارد و به سوی ثبات در تدوین مقررات حرکت کند.»
میزان صادرات ایران به قاره سیاه
محمدصادق قنادزاده، معاون رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه قاره آفریقا سرزمین فرصت‌ها برای توسعه صادرات است، می‌گوید: «کشورهای آفریقایی با توجه به ذخایر غنی و بکر بهشت فرصت‌ها محسوب می‌شود؛ زیرا بیشترین ذخایر و بیشترین معادن و منابع نفتی استحصال نشده در قاره آفریقا قرار دارد و بنابراین این قاره موقعیت بسیار خوبی برای توسعه تجارت به شمار می‌رود.»
معاون سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه، سهم ایران از بازار 1200 میلیارد دلاری واردات این قاره بسیار اندک است، اضافه کرد: «در حال حاضر میزان صادرات ما به این قاره به 3.1 میلیارد دلار رسیده است. در سال ۹۹ میزان صادرات ما به قاره آفریقا ۶۵۰ میلیون دلار بود که با توجه به فراهم‌سازی زیرساخت‌های صادراتی، برقراری خط منظم کشتیرانی به شرق آفریقا، ایجاد خط مشترک با شمال آفریقا، ایجاد حدود ۱۱ مرکز تجاری در این قاره و سرمایه‌گذاری‌هایی که در زمینه زیرساخت‌های صادراتی در این قاره انجام شده، به این مهم دست یافته‌ایم اما هنوز به جهش صادراتی موردنظر نرسیده‌ایم.»
او ادامه داد: «البته تا زمانی که رفت‌و‌آمد خطوط کشتیرانی ما با قاره آفریقا کامل و منظم صورت نپذیرد، در خصوص آمار صادرات به این قاره نمی‌توان عدد دقیقی را اعلام کرد؛ چراکه در شیوه کنونی بخشی از کالاهای صادراتی ما به مقاصد دیگر مانند امارات یا ترکیه ارسال می‌شود. بنابراین مبدأ کالای صادراتی ما در آن کشورها تغییر می‌کند و سپس کالا به آفریقا صادر می‌شود.» قنادزاده افزود: «تا زمانی که خطوط کشتیرانی به‌صورت کامل در نیاید و منظم نباشد، با گمشدگی آمار در صادرات به آفریقا مواجهیم. بنابراین همین الان هم می‌توان گفت که آمار صادرات میدانی ما به قاره آفریقا دو یا سه برابر رقم رسمی اعلام شده فعلی است و این امکان وجود دارد بتوان رقمی حدود چهار تا پنج میلیارد دلار را برای آن در نظر گرفت.»
ظرفیت‌های صادراتی آفریقا برای ایران
یکی از مهم‌ترین مزایای صادرات به آفریقا، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی به حساب می‌آید. کشورمان به واسطه تحریم‌ها و محدودیت در تجارت با کشورهای غربی، به توسعه بازارهای جدید نیاز دارد و آفریقا قادر است به کاهش وابستگی به بازارهای محدود کمک کند. از سوی دیگر، با افزایش صادرات به این قاره، درآمدهای ارزی ایران بهبود می‌یابد؛ چراکه محصولاتی همچون فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی، دارو و محصولات کشاورزی مورد نیاز بازارهای آفریقایی هستند. همچنین گسترش صادرات می‌تواند باعث اشتغال‌زایی در داخل کشور شود. افزایش تولید و صادرات محصولات کشاورزی، صنعتی و خدمات مهندسی، نه‌تنها ظرفیت‌های اقتصادی را تقویت می‌کند، بلکه ایجاد فرصت‌های شغلی جدیدی را به دنبال دارد. در زمینه خدمات فنی و مهندسی هم ایران از توانمندی‌های زیادی برخوردار بوده و پروژه‌های زیرساختی مانند ساخت سد، نیروگاه‌های برق و راه‌آهن، در کشورهای آفریقایی یکی از فرصت‌های مهم برای صادرات خدمات و تکنولوژی ایرانی است. این پروژه‌ها قادرند درآمدهای ارزی را افزایش دهند و روابط سیاسی و اقتصادی ایران با این کشورها را مستحکم‌تر کنند.
فرصت‌ها و چالش‌های موجود
در کنار فرصت‌ها، چالش‌های جدی نیز بر سر راه تجارت با آفریقا وجود دارد. یکی از مشکلات اصلی، زیرساخت‌های ضعیف حمل‌و‌نقل در قاره آفریقاست که فرآیند صادرات و واردات را پیچیده‌تر می‌کند. بنادر، جاده‌ها و خطوط راه‌آهن در برخی مناطق آفریقا از کیفیت لازم برای تسهیل تجارت برخوردار نیست که منجر به افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود. علاوه بر این، مشکلات مالی و بانکی، یکی از موانع اصلی در تجارت با این قاره است. کشورمان برای حضور گسترده‌تر به بازارهای آفریقا باید با رقبایی مانند چین، ترکیه، هند و کشورهای اروپایی رقابت کند. این کشورها به دلیل سرمایه‌گذاری‌های کلان و حضور طولانی‌مدت در بازارهای آفریقایی، نفوذ قابل‌توجهی دارند. بنابراین برای غلبه بر چالش‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بازار آفریقا، گسترش دیپلماسی اقتصادی میان ایران و کشورهای آفریقایی یک ضرورت به حساب می‌آید.
مزیت‌های کشورهای آفریقایی برای ایران در زمینۀ صادرات
مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه زیرساخت‌های مناسب یکی از شروط اصلی برای رشد میزان صادرات به قاره سیاه به حساب می‌آید، گفت: «ظرفیت ناوگان حمل‌و‌نقل دریایی در کشور قابل‌توجه است و این امکان وجود دارد که کالاهای ایرانی به سوی قاره آفریقا رهسپار شوند. اگر دولت به موضوع تحریم‌هایی که شرکت‌های کشتیرانی ما با آن مواجه‌اند، توجه بیشتری کند و با دیپلماسی اقتصادی موانع را از پیش‌روی بردارد، شاهد اتفاقات مناسبی در این حوزه خواهیم بود.»
این فعال اقتصادی با اشاره به مزایای صادراتی ایران به کشورهای آفریقایی، افزود: «محصولات کشاورزی، بهداشتی، پتروشیمی، لوازم خانگی، دارو، سیمان، ماشین‌آلات صنعتی و...، از جمله اقلامی به حساب می‌آیند که ارز‌آوری مناسبی برای کشورمان از طریق تجارت با آفریقا به‌بار می‌آورند.
دانشمند ادامه داد: «کشورهای غرب آفریقا با توجه به اینکه از منابع طبیعی سرشاری برخوردارند، یک بازار مهم صادراتی قلمداد می‌شوند. بر این اساس می‌توان محصولات کشاورزی، بهداشتی، پتروشیمی و...، به آنها صادر کرد و در مقابل برخی از مواد اولیه که در کشور به آنها احتیاج داریم را از طریق این کشورها تأمین کرد.» این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه تحریم‌های بانکی، تجار و بازرگانان را برای امر تجارت با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده، توضیح داد: «به دلیل اینکه ما دسترسی به سویفت نداریم، نقل و انتقالات مالی به سختی انجام می‌گیرد و صادرکننده وقتی کالای خود را ارسال می‌کند، برای دسترسی به منابع مالی‌اش با مشقت فراوانی مواجه است. اگر دولت بتواند این بستر تبادلات مالی را با امکاناتی که در اختیار دارد، تسهیل کند، بدون‌شک با توجه به ظرفیت‌های تجاری و صادراتی که کشورمان از آن برخوردار است، حجم صادرات غیرنفتی افزایش قابل ملاحظه‌‌ای خواهد داشت.
دانشمند با بیان اینکه ثبات در حوزه قوانین و مقررات نیز برای مقوله صادرات باید مد نظرات سیاست‌گذاران قرار گیرد، گفت: «قوانین خلق‌الساعه و ممنوعیت‌های ناگهانی در زمینه صادرات که گاهی اعمال می‌شود، لطمات قابل‌توجهی را در این زمینه به تولید‌کنندگان وارد می‌سازد. بنابراین دولت می‌بایست در این حوزه گام‌های اصلاحی بردارد و به سوی ثبات در تدوین مقررات حرکت کند.»
ارسال دیدگاه
