سرطـــــان بیماری اصلی هزاره سوم
سرطان گروهی از بیماری‌هایی است که بر اثر تقسیم سریع سلول‌های غیرطبیعی و انتشار آن در بدن ایجاد می‌شود. بررسی‌های واحد تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از این است که سن بروز این بیماری در جامعه ما ۱۰ سال پایین آمده و این در حالی است که 17 درصد مرگ‌و‌میرها در ایران ناشی از این بیماری است. ژنتیک، عدم تحرک، سبک زندگی غلط و تغذیه نامناسب از مهم‌ترین علل ابتلا به سرطان است. طبق یافته‌ها50 درصد از سرطان‌ها قابل پیشگیری و ۵۰ درصد نیز پس از ابتلا قابل درمان هستند. متأسفانه بسیاری از مردم به علت ابتلا به سرطان نمی‌میرند بلکه به دنبال ترس ناشی از آن جان خود را از دست می‌دهند. حال آن که ترس را باید کنار گذاشت چون سرطان به‌رغم نام ترسناکش با آموزش و انتقال روش‌های علمی قابل پیشگیری است. از این رو با تغییر سبک زندگی می‌توان به جنگ قاتل قرن بیست‌و‌یکم رفت.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دكتر علي يعقوبي جويباري، متخصص انكولوژي درمورد علت این بیماری به «آتیه‌نو» مي‌گويد: «سرطان از تغييرهاي سلولي ایجاد می‌شود كه ممكن است از طريق وراثت، يا بر اثر عوامل محيطي موتاسيون و جهش در طولاني‌مدت به وجود آيد. بر اساس آمارهای اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سالانه در ایران حدود 90 تا 100 هزار مورد سرطان تازه تشخیص گزارش می‌شود و با احتساب بیمارانی که درمان شده‌اند یا با آن زندگی می‌کنند، این آمار به حدود 300 تا 400 هزار مورد می‌رسد. ريسك فاكتورها عواملي است كه در نهايت باعث اين جهش‌ها مي‌شود و بر اثر آن‌ها، تغييرات سلولي به وجود مي‌آيد. به نظر مي‌رسد ريسك فاكتور‌هاي بيماري سرطان بيشتر شده است؛ به عنوان مثال زندگي شهري ملزومات خاص خودش را دارد و تحرك در آن كم است، همچنين تغذيه نامناسب است كه بر اساس استانداردها بايد غذاهاي سالم به مصرف برسد.»
او با بیان این مطلب که زندگي ماشيني باعث شده سه وعده غذايي ما به دو یا يك وعده كاهش پيدا كند می‌افزاید: «متأسفانه ما از سبد غذايي استانداردي كه بايد در آن ميوه و سبزي وجود داشته باشد، استفاده نمي‌كنيم و معمولاً غذاهاي آماده را ترجيح مي‌دهيم كه ارزش غذايي كم و كالري بالايي دارند. بي‌تحركي كه زندگي شهري براي‌مان به ارمغان آورده نیز در نهايت باعث چاقي مي‌شود و همه اين فاكتورها در ايجاد سرطان مؤثرند.»
دکتر یعقوبی یادآوری می‌کند: «متأسفانه تصور نادرستی در ميان برخي بيماران وجود دارد كه چون ژني معيوب را به ارث برده‌اند محكوم هستند به سرطان مبتلا شوند و هيچ كاري هم از دست‌شان برنمي آيد. واقعيت اين است 10 تا 15 درصد كل سرطان‌ها بر اثر وراثت منتقل مي‌شوند و 85 درصد سرطان‌هاي سينه ارثي نيست. معمولاً 30تا 40 درصد سرطان‌ها اكتسابي و بيشتر بر اثر ريسك فاكتور‌هاي محيطي و اكتسابي است. وراثت نقش برجسته‌اي در ابتلا به سرطان ندارد و اين بيماري بر اثر تغييرهاي ژنتيكي به وجود مي‌آيد.»
علائم سرطان
به‌طور کلی علائم سرطان که هشداردهنده و نشان‌دهنده پیشرفت آن هستند و باید جدی گرفته شوند و در صورت بروز به پزشک متخصص مراجعه شود عبارت‌اند از کاهش وزن شدید و ناخواسته، خستگی بیش از حد، تعریق شبانه، از دست دادن اشتها، درد بی‌دلیل و مداوم، حالت تهوع و استفراغ مکرر، وجود خون در ادرار، وجود خون در مدفوع (که با آزمایش قابل تشخیص است)، تغییرات در حالت روده (اسهال و یا یبوست شدید)، تب بدون انقطاع و مکرر، سرفه‌های شدید و مزمن، تغییر رنگ و سایز و یا تغییرات در زخم پوستی که بهبود پیدا نمی‌کند، تغییر سایز گره‌های لنفاوی، سرفه شدید که بهبود پیدا نمی‌کند و لکه پوستی که از بین نمی‌رود و بزرگ‌تر می‌شود. بیشتر سرطان‌ها درصورت عدم درمان به‌موقع می‌توانند گسترش پیدا کنند و به دیگر نقاط بدن نیز آسیب برسانند. پی بردن به علائم سرطان قبل از شدت یافتن آن باعث بهبود یافتن راحت‌تر و همچنین تجویز تعداد کمتر جلسات شیمی‌درمانی و هزینه کمتر می‌شود.
سرطان‌های شایع
او درباره انواع سرطان‌های شایع گفت: «در دنیا سرطان پوست و ریه، دارای شیوع بالاتری است اما در ایران، سرطان‌های دستگاه گوارش فراوانی بیشتری دارد که سرطان‌های کولون و معده، جزو شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه گوارش است. سبک زندگی، نوع تغذیه و استرس‌هایی که در زندگی روزانه تجربه می‌کنیم، باعث شده به لحاظ سرطان دستگاه‌های گوارشی، شیوع بالاتری از میانگین جهانی داشته باشیم.»
امكان تشخيص سرطان
اين انكولوژيست در پاسخ به اين پرسش كه آيا آزمايش‌هاي خاصي براي تشخيص ابتلای شخص به سرطان وجود دارد، مي‌گويد: «در مورد سرطان‌هاي وراثتي بر اساس نوع سرطان كه در كدام قسمت بدن به وجود مي‌آيد، ژن‌هاي مشخصي وجود دارد كه بايد بررسي شود. در صورتي كه فرد به آن ژن معيوب مبتلا باشد، همه افراد خانواده بايد بررسي شوند تا احتمال ابتلا به سرطان در آنان مشخص شود. اما در مورد اينكه چقدر امكان دسترسي به اين تست‌هاي تشخيصي ژنتيك وجود دارد، بايد گفت امكان تشخيص در چند مركز دانشگاهي وجود دارد كه مي‌توانيم فرد را به يكي از آن‌ها بفرستيم. بر اساس شجره‌نامه‌اي كه پزشك تهيه مي‌كند به بيمار مي‌گويد كه تست ژنتيكي آزمايشگاهي برايش انجام بشود يا خیر. اگر در شجره‌نامه احتمال سرطاني بودن باشد و بيمار آن ريسك فاكتور را داشته باشد، در معرض سرطان قرار دارد.» او در مورد پيشگيري از سرطان ياد‌آوري مي‌كند: «در مورد پيشگيري از سرطان، چند مسئله مهم وجود دارد. اول اينكه سرطان ارثي است و ديگر اينكه علت سرطان مشخص نيست و ريسك فاكتور‌هاي مشخصي ندارد. ما در مورد آيين‌نامه جامع سرطان فقط در مورد درمانش حساس هستيم و آموزش را به دست فراموشي سپرده‌ايم، اين در حالي است كه بر اساس آيين‌نامه ياد شده سرطان از پيشگيري تا تشخيص زودرس، درمان و اقدامات حمايتي را دربر مي‌گيرد. در مورد پيشگيري هم بايد اصولي را رعايت كنيم. وزن متعادل، تحرك مناسب، پيروي از برنامه غذايي متنوع و سالم و مديريت كردن استرس از این موارد هستند.»
تشخيص به‌موقع
دكتر يعقوبي در مورد تشخيص به‌موقع سرطان مي‌گويد: «اگر سرطان در مراحل اوليه تشخيص داده شود، بيماري درمان‌شدني است، اما اگر متاستاز‌هاي متعدد بدهد، تا روزي كه فرد زنده می‌ماند ممكن است به شيمي‌درماني نياز داشته باشد. پس تشخيص اوليه در مورد سرطان بسيار اهميت دارد. از اين رو به بيماران توصيه مي‌كنيم كه بعد از مشاهده تغييرات غيرطبيعي در بدن خود، بلافاصله به پزشك مراجعه كنند. زيرا هر چه بيمار در مراحل ابتدايي بيماري به ما مراجعه كند، زودتر به درمان يا علاج قطعي آن مي‌رسيم، اما اگر بيمار در مراحل پيشرفته مراجعه كند، نمي‌توانيم درمان‌هاي علاج‌بخش را در موردش انجام دهيم.»
او با بیان این مطلب که زندگي ماشيني باعث شده سه وعده غذايي ما به دو یا يك وعده كاهش پيدا كند می‌افزاید: «متأسفانه ما از سبد غذايي استانداردي كه بايد در آن ميوه و سبزي وجود داشته باشد، استفاده نمي‌كنيم و معمولاً غذاهاي آماده را ترجيح مي‌دهيم كه ارزش غذايي كم و كالري بالايي دارند. بي‌تحركي كه زندگي شهري براي‌مان به ارمغان آورده نیز در نهايت باعث چاقي مي‌شود و همه اين فاكتورها در ايجاد سرطان مؤثرند.»
دکتر یعقوبی یادآوری می‌کند: «متأسفانه تصور نادرستی در ميان برخي بيماران وجود دارد كه چون ژني معيوب را به ارث برده‌اند محكوم هستند به سرطان مبتلا شوند و هيچ كاري هم از دست‌شان برنمي آيد. واقعيت اين است 10 تا 15 درصد كل سرطان‌ها بر اثر وراثت منتقل مي‌شوند و 85 درصد سرطان‌هاي سينه ارثي نيست. معمولاً 30تا 40 درصد سرطان‌ها اكتسابي و بيشتر بر اثر ريسك فاكتور‌هاي محيطي و اكتسابي است. وراثت نقش برجسته‌اي در ابتلا به سرطان ندارد و اين بيماري بر اثر تغييرهاي ژنتيكي به وجود مي‌آيد.»
علائم سرطان
به‌طور کلی علائم سرطان که هشداردهنده و نشان‌دهنده پیشرفت آن هستند و باید جدی گرفته شوند و در صورت بروز به پزشک متخصص مراجعه شود عبارت‌اند از کاهش وزن شدید و ناخواسته، خستگی بیش از حد، تعریق شبانه، از دست دادن اشتها، درد بی‌دلیل و مداوم، حالت تهوع و استفراغ مکرر، وجود خون در ادرار، وجود خون در مدفوع (که با آزمایش قابل تشخیص است)، تغییرات در حالت روده (اسهال و یا یبوست شدید)، تب بدون انقطاع و مکرر، سرفه‌های شدید و مزمن، تغییر رنگ و سایز و یا تغییرات در زخم پوستی که بهبود پیدا نمی‌کند، تغییر سایز گره‌های لنفاوی، سرفه شدید که بهبود پیدا نمی‌کند و لکه پوستی که از بین نمی‌رود و بزرگ‌تر می‌شود. بیشتر سرطان‌ها درصورت عدم درمان به‌موقع می‌توانند گسترش پیدا کنند و به دیگر نقاط بدن نیز آسیب برسانند. پی بردن به علائم سرطان قبل از شدت یافتن آن باعث بهبود یافتن راحت‌تر و همچنین تجویز تعداد کمتر جلسات شیمی‌درمانی و هزینه کمتر می‌شود.
سرطان‌های شایع
او درباره انواع سرطان‌های شایع گفت: «در دنیا سرطان پوست و ریه، دارای شیوع بالاتری است اما در ایران، سرطان‌های دستگاه گوارش فراوانی بیشتری دارد که سرطان‌های کولون و معده، جزو شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه گوارش است. سبک زندگی، نوع تغذیه و استرس‌هایی که در زندگی روزانه تجربه می‌کنیم، باعث شده به لحاظ سرطان دستگاه‌های گوارشی، شیوع بالاتری از میانگین جهانی داشته باشیم.»
امكان تشخيص سرطان
اين انكولوژيست در پاسخ به اين پرسش كه آيا آزمايش‌هاي خاصي براي تشخيص ابتلای شخص به سرطان وجود دارد، مي‌گويد: «در مورد سرطان‌هاي وراثتي بر اساس نوع سرطان كه در كدام قسمت بدن به وجود مي‌آيد، ژن‌هاي مشخصي وجود دارد كه بايد بررسي شود. در صورتي كه فرد به آن ژن معيوب مبتلا باشد، همه افراد خانواده بايد بررسي شوند تا احتمال ابتلا به سرطان در آنان مشخص شود. اما در مورد اينكه چقدر امكان دسترسي به اين تست‌هاي تشخيصي ژنتيك وجود دارد، بايد گفت امكان تشخيص در چند مركز دانشگاهي وجود دارد كه مي‌توانيم فرد را به يكي از آن‌ها بفرستيم. بر اساس شجره‌نامه‌اي كه پزشك تهيه مي‌كند به بيمار مي‌گويد كه تست ژنتيكي آزمايشگاهي برايش انجام بشود يا خیر. اگر در شجره‌نامه احتمال سرطاني بودن باشد و بيمار آن ريسك فاكتور را داشته باشد، در معرض سرطان قرار دارد.» او در مورد پيشگيري از سرطان ياد‌آوري مي‌كند: «در مورد پيشگيري از سرطان، چند مسئله مهم وجود دارد. اول اينكه سرطان ارثي است و ديگر اينكه علت سرطان مشخص نيست و ريسك فاكتور‌هاي مشخصي ندارد. ما در مورد آيين‌نامه جامع سرطان فقط در مورد درمانش حساس هستيم و آموزش را به دست فراموشي سپرده‌ايم، اين در حالي است كه بر اساس آيين‌نامه ياد شده سرطان از پيشگيري تا تشخيص زودرس، درمان و اقدامات حمايتي را دربر مي‌گيرد. در مورد پيشگيري هم بايد اصولي را رعايت كنيم. وزن متعادل، تحرك مناسب، پيروي از برنامه غذايي متنوع و سالم و مديريت كردن استرس از این موارد هستند.»
تشخيص به‌موقع
دكتر يعقوبي در مورد تشخيص به‌موقع سرطان مي‌گويد: «اگر سرطان در مراحل اوليه تشخيص داده شود، بيماري درمان‌شدني است، اما اگر متاستاز‌هاي متعدد بدهد، تا روزي كه فرد زنده می‌ماند ممكن است به شيمي‌درماني نياز داشته باشد. پس تشخيص اوليه در مورد سرطان بسيار اهميت دارد. از اين رو به بيماران توصيه مي‌كنيم كه بعد از مشاهده تغييرات غيرطبيعي در بدن خود، بلافاصله به پزشك مراجعه كنند. زيرا هر چه بيمار در مراحل ابتدايي بيماري به ما مراجعه كند، زودتر به درمان يا علاج قطعي آن مي‌رسيم، اما اگر بيمار در مراحل پيشرفته مراجعه كند، نمي‌توانيم درمان‌هاي علاج‌بخش را در موردش انجام دهيم.»
ارسال دیدگاه
