آشنایی با صنعت تولید کاغذ بسته‌بندی
آرش پویان‌مهر مدیر روابط‌عمومی کاغذسازی کاوه
در حالت کلی می‌توان گفت بسته‌بندی با کاغذ، قدمتی به اندازه تاریخ پیدایش کاغذ دارد. اولین کارخانه کاغذسازی در ایران در سال ۱۳۲۸ در کهریزک احداث شد که از کاغذهای باطله برای تولید کاغذ و مقوا استفاده می‌کرد. اولین کارخانه مدرن ایران نیز در سال ۱۳۴۹ در «هفت‌تپه خوزستان» برای تولید کاغذهای تحریر با استفاده از تفاله نیشکر احداث شد.
کالای استراتژیک
صنعت سلولزی - که تولید کاغذ زیرمجموعه آن است - یک صنعت استراتژیک و کاغذ، یک کالای استراتژیک است. از کالا و صنعت استراتژیک، تعاریف گوناگونی ارائه شده، اما کالای استراتژیک در واقع کالای با ضریب اهمیت بالاست که نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت دارد تا بتواند به اهداف کلان در حوزه تأمین و عرضه دست پیدا کند. کالای استراتژیک یا کالای راهبردی نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و هدفمند دارد که طبق آن باید استراتژی خاصی برای هر یک از گروه‌های کالایی انجام شود. به همین نسبت، صنعت استراتژیک نیز صنعتی با ضریب اهمیت بالاست، اما متأسفانه در سطح کلان، دید استراتژیک به صنعت سلولزی و تولید کاغذ وجود ندارد.
چالش‌ها
چالش‌های صنعت تولید کاغذ بسته‌بندی نیز به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شود:
الف) مفاهیم زیربنایی و ساختاری
در بحث مفاهیم زیربنایی و ساختاری، مؤلفه اصلی در صنعت کاغذ بسته‌بندی، «انرژی‌بَر» بودن این صنعت است. تولید کاغذ به آب و برق زیادی نیاز دارد. به ازای تولید هر تن کاغذ به هشت متر مکعب آب نیاز است. مصرف برق نیز بستگی به نوع ماشین‌آلات تولید دارد. از طرف دیگر، در این صنعت امکان بازیافت آب وجود دارد. اگر سیستم‌های مدرن تصفیه آب به کار گرفته شوند - که متأسفانه هنوز پیشرفتی همسان با دنیا در کشور نشده - بخش عمده‌ای از آب مصرفی به چرخه بازمی‌گردد. همچنین می‌توان با بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن، بخار آب موجود در فرایند تولید کاغذ را نیز به انرژی تبدیل کرد.
نکته دیگر در مفاهیم زیربنایی، حمل‌و‌نقل است. بخش عمده‌ای از هزینه‌ها در این صنعت به حمل‌و‌نقل اختصاص داده می‌شود؛ چه برای تأمین ماده اولیه، چه برای تحویل محصول.
ب) آموزش و نیروی انسانی
متأسفانه در زمینه آموزش؛ به‌ویژه آموزش عالی، فاصله زیادی میان مباحث دانشگاهی و متن صنعت سلولزی و کاغذسازی وجود دارد. صنعت تولید کاغذ، ترکیبی از رشته‌های شیمی، مکانیک و چوب و کاغذ است؛ در حالی که فارغ‌التحصیلانی که جذب این صنعت می‌شوند عمدتاً از رشته چوب و کاغذ هستند که نیاز است تا دانش و معلومات بیشتری از دو رشته دیگر داشته باشند.
پ) مواد اولیه
ماده اولیه در تولید کاغذ بسته‌بندی بازیافتی، آخال نام دارد که در اصل همان ضایعات کاغذ و مقوا است. فرایند جمع‌آوری آخال، به همین شکلی است که حتماً تاکنون دیده‌اید. عده‌ای با وانت، کاغذ، مقوا و کارتن‌های ضایعاتی را جمع‌آوری می‌کنند و بعد به کارگاه‌هایی برای بسته‌بندی در ابعاد بزرگ فرستاده می‌شود. متأسفانه این فرایند هیچ مرجعی ندارد. کیفیت جمع‌آوری ارتباط مستقیمی با کیفیت تولید دارد. به عبارتی، هرچه جمع‌آوری آخال از نظم و استاندارد بهتری برخوردار شود، بازیافت و تبدیل آن به کاغذ نیز باکیفیت‌تر می‌شود. متأسفانه ما در بازیافت کاغذ از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستیم و از جمله علل این وضعیت، پایین بودن کیفیت و سطح فناوری تجهیزات کارخانه‌ای و عدم فرهنگسازی در تفکیک زباله از مبدأ است.
کالای استراتژیک
صنعت سلولزی - که تولید کاغذ زیرمجموعه آن است - یک صنعت استراتژیک و کاغذ، یک کالای استراتژیک است. از کالا و صنعت استراتژیک، تعاریف گوناگونی ارائه شده، اما کالای استراتژیک در واقع کالای با ضریب اهمیت بالاست که نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت دارد تا بتواند به اهداف کلان در حوزه تأمین و عرضه دست پیدا کند. کالای استراتژیک یا کالای راهبردی نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و هدفمند دارد که طبق آن باید استراتژی خاصی برای هر یک از گروه‌های کالایی انجام شود. به همین نسبت، صنعت استراتژیک نیز صنعتی با ضریب اهمیت بالاست، اما متأسفانه در سطح کلان، دید استراتژیک به صنعت سلولزی و تولید کاغذ وجود ندارد.
چالش‌ها
چالش‌های صنعت تولید کاغذ بسته‌بندی نیز به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شود:
الف) مفاهیم زیربنایی و ساختاری
در بحث مفاهیم زیربنایی و ساختاری، مؤلفه اصلی در صنعت کاغذ بسته‌بندی، «انرژی‌بَر» بودن این صنعت است. تولید کاغذ به آب و برق زیادی نیاز دارد. به ازای تولید هر تن کاغذ به هشت متر مکعب آب نیاز است. مصرف برق نیز بستگی به نوع ماشین‌آلات تولید دارد. از طرف دیگر، در این صنعت امکان بازیافت آب وجود دارد. اگر سیستم‌های مدرن تصفیه آب به کار گرفته شوند - که متأسفانه هنوز پیشرفتی همسان با دنیا در کشور نشده - بخش عمده‌ای از آب مصرفی به چرخه بازمی‌گردد. همچنین می‌توان با بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن، بخار آب موجود در فرایند تولید کاغذ را نیز به انرژی تبدیل کرد.
نکته دیگر در مفاهیم زیربنایی، حمل‌و‌نقل است. بخش عمده‌ای از هزینه‌ها در این صنعت به حمل‌و‌نقل اختصاص داده می‌شود؛ چه برای تأمین ماده اولیه، چه برای تحویل محصول.
ب) آموزش و نیروی انسانی
متأسفانه در زمینه آموزش؛ به‌ویژه آموزش عالی، فاصله زیادی میان مباحث دانشگاهی و متن صنعت سلولزی و کاغذسازی وجود دارد. صنعت تولید کاغذ، ترکیبی از رشته‌های شیمی، مکانیک و چوب و کاغذ است؛ در حالی که فارغ‌التحصیلانی که جذب این صنعت می‌شوند عمدتاً از رشته چوب و کاغذ هستند که نیاز است تا دانش و معلومات بیشتری از دو رشته دیگر داشته باشند.
پ) مواد اولیه
ماده اولیه در تولید کاغذ بسته‌بندی بازیافتی، آخال نام دارد که در اصل همان ضایعات کاغذ و مقوا است. فرایند جمع‌آوری آخال، به همین شکلی است که حتماً تاکنون دیده‌اید. عده‌ای با وانت، کاغذ، مقوا و کارتن‌های ضایعاتی را جمع‌آوری می‌کنند و بعد به کارگاه‌هایی برای بسته‌بندی در ابعاد بزرگ فرستاده می‌شود. متأسفانه این فرایند هیچ مرجعی ندارد. کیفیت جمع‌آوری ارتباط مستقیمی با کیفیت تولید دارد. به عبارتی، هرچه جمع‌آوری آخال از نظم و استاندارد بهتری برخوردار شود، بازیافت و تبدیل آن به کاغذ نیز باکیفیت‌تر می‌شود. متأسفانه ما در بازیافت کاغذ از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستیم و از جمله علل این وضعیت، پایین بودن کیفیت و سطح فناوری تجهیزات کارخانه‌ای و عدم فرهنگسازی در تفکیک زباله از مبدأ است.
ارسال دیدگاه
