حمایت سازمان تأمین‌اجتماعی از فرزندآوری
زنان با خیال آسوده وارد بازار کار می‌شوند
افزایش سهم اشتغال زنان در بازار کار، اتفاق مثبتی است که در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم. نرخ اشتغال زنان در سال گذشته به میزان محسوس و معناداری افزایش یافته است. در سال ۱۴۰۱ نیز نرخ اشتغال زنان ۰.۳ درصد افزایش داشته و از ۱۱.۱ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱۱.۴ درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ اشتغال مردان در همین مدت دچار کاهش ۰.۳ درصدی شد و به ۶۳ درصد تقلیل یافت. در عین حال، زنان در به دست آوردن فرصت‌های شغلی جدید، گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند. در سال ۱۴۰۱، در کل ۲۶۸ هزار نفر به تعداد کل شاغلان در اقتصاد اضافه شده که در این میان حدود ۱۳۱ هزار نفر آن‌ها مردان بوده‌اند و ۱۳۶ هزار نفر آنان را زنان تشکیل داده‌اند؛ بنابراین تعداد زنان تازه‌وارد در بازار کار کشور، ۵ هزار نفر بیش از مردانی است که به جرگه شاغلان جدید پیوسته‌اند. این آمارها نشان می‌دهد مشارکت اقتصادی زنان به‌رغم مشکلات و سختی‌های مربوط به تأهل، فرزندآوری و خانه‌داری افزایش یافته و این موضوع معنایی جز این ندارد که زنان ایرانی توانسته‌اند برش بزرگتری از کیک اقتصاد ایران را به خود اختصاص دهند. تردیدی نیست که افزایش سهم زنان در بازار کار را می‌بایست به موازات افزایش حمایت‌های اقتصادی از زنان متأهل در قانون جوانی جمعیت بازخوانی کرد؛ حمایت‌های قانونی‌ای که موجب می‌شود زنان با آسودگی خاطر بیشتری به سمت بازار کار بروند و از مشارکت فعال اقتصادی استقبال کنند.
نوشین مقدم پناه روزنامه نگار
به موجب بند «الف» ماده (۱۷) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب بیست‌و‌چهارم مهرماه سال ۱۴۰۰، مدت مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوق‌العاده‌های مرتبط به ۹ ماه تمام تعیین و در صورت درخواست مادر تا دو ماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده است. مرخصی مزبور برای تولد دوقلو و بیشتر، 12 ماه است.
بر اساس اعلام رسمی سازمان تأمین‌اجتماعی هیچ محدودیتی در تعداد دفعات استفاده از مرخصی زایمان برای زنان بیمه‌شده وجود ندارد و بابت هر زایمان در صورت احراز شرایط قانونی، قابل پرداخت است. بیمه‌شدگان مشمول این مقررات می‌توانند حداکثر دو ماه از مدت مرخصی بارداری را قبل از تاریخ زایمان استفاده کنند، ضمناً در صورت ابتلای بیمه‌شده به بیماری‌هایی که سلامت جنین یا مادر را تهدید می‌کند، متقاضیان می‌توانند با ارائه گواهی پزشک متخصص و تأیید شورای پزشکی، در دوره بارداری از غرامت دستمزد ایام بیماری و مازاد بر استراحت زایمان استفاده کنند. همچنین کمک‌هزینه بارداری از اولین روز شروع استراحت، محاسبه و پرداخت می‌شود و مدت دریافت غرامت دستمزد ایام بارداری نیز جزو سوابق بیمه‌ای بیمه‌شدگان زن محسوب می‌شود.
مانعی برای شاغل شدن
حمایت از زنان بیمه‌شده متأهل برای فرزندآوری، یکی از اهداف اساسی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است که به طور بالقوه، یکی از اصلی‌ترین موانع «کار رسمی زنان» و البته «فرزندآوری زنان شاغل یا زنان محتاج به حضور در عرضه اقتصاد» را از پیش پا برمی‌دارد. به این ترتیب، زنان می‌دانند که در صورت فرزندآوری حتی برای دفعات دوم، سوم یا بیشتر، نه‌تنها شغل خود را از دست نمی‌دهند، بلکه از مزایای غرامت ایام بارداری برخوردار خواهند بود. تا قبل از تصویب این قانون و ابلاغ آن به تمام صندوق‌های بیمه‌ای کشور، زنان متأهل بخصوص در بخش خصوصی با محذوریت‌های جدی مواجه بودند.
تا پیش از سال ۱۴۰۱ - زمان ابلاغ و اجرای ماده (۱۷) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سازمان تأمین‌اجتماعی- گزارش‌های بسیاری داشتیم از زنان متأهلی که برای گرفتن یک فرصت شغلی رسمی درج شده در آگهی‌های روزنامه‌ها یا فضای مجازی به کارفرمای مربوطه مراجعه کرده‌اند، اما در روند مصاحبه و گزینش شغلی با سؤالاتی از این دست مواجه شده‌اند: «آیا متأهل هستید؟»، «آیا قصد بارداری و داشتن فرزند دارید؟» در بسیاری مواقع، جواب مثبت به این سؤالات منجر به عدم موفقیت می‌شد و فرصت شغلی مورد نظر به مردان یا زنان مجرد اختصاص می‌یافت؛ حتی مواردی وجود داشت که در صورت نیاز مبرم به تخصص و توانمندی زن متأهل متقاضی کار، کارفرما صریحاً قبولی را مشروط می‌کرد «باید تعهد دهید که بچه‌دار نمی‌شوید، حداقل تا دو سه سال آینده...!»
یک مزیت بسیار خوب
در حال حاضر اجرای حمایت‌های اجتماعی مندرج در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سازمان تأمین‌اجتماعی، توانسته است فضای روابط کار بخش خصوصی کشور را به نفع زنان متأهل و به نفع افزایش جمعیت کشور تغییر دهد. سیمین یعقوبیان (فعال حقوق زنان کارگر) در این رابطه به آتیه‌نو گفت: ««امکان استفاده از ۹ ماه مرخصی زایمان به همراه تمام حقوق و مزایا، مزیت بسیار خوبی است برای زنان متأهلی که قصد ورود به بازار کار را دارند. این مزیت قابل توجه، از یکسو به فرزندآوری و استحکام بنیان خانواده‌ها کمک می‌کند و از سوی دیگر، به رفع تبعیض جنسیتی در بازار کار و فراهم آوردن امکان مشارکت اقتصادی امن و قابل اعتماد برای زنان می‌انجامد. ضمن اینکه به نفع معیشت خانوارهای کارگری است و موجب ارتقای سطح رفاه اجتماعی می‌شود.»
این فعال کارگری معتقد است، برای تأثیرگذاری بیشتر این مزیت قانونی باید تسهیلگری‌های لازم توسط نهادهای بیمه‌گر و به طور مشخص سازمان تأمین‌اجتماعی صورت گیرد و در عین حال، نظارت بر تمام کارفرمایان؛ بخصوص در کارگاه‌های کوچک و متوسط افزایش یابد تا امکان فرزندآوری زنان و برخورداری از ۹ ماه مرخصی زایمان به همراه حقوق، برای تمام زنان مشمول میسر شود.
تسهیلگری تامین اجتماعی
البته به نظر می‌رسد این «تسهیلگری» توسط تأمین‌اجتماعی صورت گرفته و زنان شاغل و بیمه‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی به سادگی و با کمترین سابقه بیمه می‌توانند از مرخصی ۹ ماهه زایمان بهره‌مند شوند. به گفته حمید کوزه‌گرها مدیر کل تأمین‌اجتماعی استان قزوین «خانم‌های شاغل برای استفاده از مرخصی زایمان باید حداقل دو ماه سابقه بیمه در کارگاه مورد نظر داشته باشند تا بتوانند از ۹ ماه استراحت زایمان با حقوق استفاده کنند.»
علاوه بر شرایط شمول، شرایط درخواست مرخصی زایمان نیز ساده است. کوزه‌گرها می‌گوید: «خانم‌های متقاضی برای دریافت مرخصی زایمان باید به سامانه مربوطه و بخش پرداخت مرخصی زایمان مراجعه کنند. پس از بارگذاری مدارک مورد نظر، درخواست به صورت مکانیزه صادر می‌شود. هر ماه پس از صدور لیست بیمه ماهانه توسط کارفرما، کنترل لیست نیز توسط کارشناسان تأمین‌اجتماعی انجام می‌شود و بعد از 10 روز، پرداخت حقوق خانمی که در مرخصی زایمان است، صورت می‌گیرد و هیچ نیازی به مراجعه حضوری مادران متقاضی نیست.»
محمد بایندریان معاون نظارت و تعهدات کوتاه‌مدت اداره کل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی، شروط دیگر برخورداری از مرخصی ۹ ماهه زنان شاغل را برمی‌شمارد: «زنان در ایام درخواست مرخصی زایمان، مشغول به کار بوده و یا در مرخصی استحقاقی باشند، در این ایام با کارفرما قطع همکاری نکرده و در این ایام از کارفرما نیز حقوقی دریافت نکنند.»
به گفته او، هیچ محدودیتی در تعداد دفعات برخورداری از این مرخصی وجود ندارد و زنان شاغل برای فرزند چهارم یا بیشتر هم می‌توانند از مزایای این مرخصی به طور کامل بهره‌مند شوند.
روش برخورداری از حقوق
فرمول محاسبه حقوق مرخصی زایمان چگونه است و مادران در ایام مرخصی زایمان چطور حقوق می‌گیرند؟ بایندریان در پاسخ به این سؤالات می‌گوید: «بر اساس مقررات تأمین‌اجتماعی، حقوق زنان بر اساس میانگین دستمزد 90 روز قبل از آغاز مرخصی زایمان محاسبه می‌شود. در قانون تأمین‌اجتماعی، دوسوم این مبلغ به عنوان حقوق در ایام مرخصی زایمان پرداخت می‌شد که اکنون با استناد به ماده (۱۷) قانون جوانی جمعیت، پرداخت دوسوم حقوق ملغی شده و خوشبختانه زنان در ایام مرخصی زایمان حقوق کامل به همراه تمام فوق‌العاده‌ها و مزایای مزدی را دریافت می‌کنند.»
پرداخت حقوق کامل در ایام مرخصی زایمان، یک بند تشویقی بسیار مهم برای زنانی است که تمایل به فرزندآوری دارند، اما تا پیش از اجرای قانون جوانی جمعیت، از هزینه‌های پس از زایمان و کاهش حقوق خود در ایام مرخصی واهمه داشتند؛ حال حقوق کامل به همراه تمام مزایای مزدی از جمله مزایای مربوط به اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل، زنان کارگر و بیمه‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی را با خیال آسوده به فرزندآوری ترغیب می‌کند. فرزندآوری موجب نمی‌شود که از سطح حقوق و جایگاه شغلی زن کاسته شود.
حمایت از زنان کارگر
سیمین یعقوبیان، پرداخت حقوق کامل در ۹ ماه مرخصی زایمان زنان را یک گام مثبت در جهت حمایت از زنان کارگر توصیف می‌کند و می‌گوید: «وقتی زنان می‌بینند قرار است در ایام مرخصی زایمان، همان حقوق کامل دوران اشتغال را بدون ریالی کسر شدن دریافت کنند، انگیزه بیشتری برای فرزندآوری می‌یابند. در واقع پرداخت حقوق کامل زنان – نه‌فقط حداقل دستمزدی که بسیار ناکافی است- مشوقی قابل توجه برای اشتغال مادران در بخش خصوصی است.»
او توضیح می‌دهد: «خانم شاغلی را تصور کنید که در یک کارخانه در جایگاه مدیر بخش است و حق مدیریت و مزایای طرح طبقه‌بندی دریافت می‌کند. او اگر بداند با مادر شدن، نه‌تنها جایگاه مدیریتی خود را در کارگاه از دست نمی‌دهد بلکه در ایام مرخصی ۹ ماهه، حقوق کامل به همراه حق مدیریت و مزایای مزدی را ماهانه می‌گیرد، نگرانی‌های بسیار کمتری خواهد داشت. در واقع این شرایط، تضمین‌کننده مشارکت فعال مادران و تأمین‌کننده زیرساخت‌های مورد نیاز برای ارتقای جایگاه شغلی زنان است.»
رفع تبعیض جنسیتی
مصوبات جدید تأمین‌اجتماعی در زمینه حمایت از مادران شاغل و زنان باردار، توانسته به رفع تبعیض جنسیتی در محل کار و در نگاهی فراتر به رفع تبعیض شغلی زنان در بخش‌های خصوصی و دولتی کمک کند. تا قبل از اجرای قانون جوانی جمعیت در تأمین‌اجتماعی، مزایای شغلی و حقوقی زنان باردار در بخش دولتی بسیار بیشتر از بخش خصوصی بود، اما حالا به نظر می‌رسد اجرای موفقیت‌آمیز این قانون در سازمان تأمین‌اجتماعی توانسته فضا را به سمت از بین رفتن تبعیض و برقراری عدالت شغلی تنظیم کند.
بد نیست نگاهی به آمارهای تأمین‌اجتماعی در زمینه اجرای ماده (۱۷) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بیندازیم. کارنامه سازمان تأمین‌اجتماعی در این بخش، کارنامه مثبتی است و نمره قابل قبولی کسب کرده است.
در اسفندماه سال گذشته، محمد بایندریان معاون نظارت و تعهدات کوتاه‌مدت اداره کل امور بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی گفت: «از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان آذرماه، ۲۳۲ هزار نفر از زنان بیمه‌شده واجد شرایط مزایای مربوط به مرخصی زایمان را از سازمان دریافت کردند.»
او افزود: «برای پرداخت مزایای مربوط به مرخصی زنان در ۹ ماهه سال ۱۴۰۱ مبلغ هزار و ۵۵ میلیارد تومان به حساب این افراد واریز شد. در سال قبل از آن نیز ۹۲۵ میلیارد تومان به بیش از ۲۳۴ هزار نفر از مشمولان مرخصی زایمان در تأمین‌اجتماعی پرداخت شده است.» سازمان تأمین‌اجتماعی علاوه بر صرف هزینه برای این منظور، روال کار را بازساماندهی کرده؛ به گونه‌ای که از تأخیر در پرداخت حقوق زنان در ایام مرخصی زایمان - اتفاقی که در گذشته بسیار متداول بود-
اجتناب شود.
مبلغ مرخصی زایمان در گذشته دو یا سه ماه یک‌بار و بعضاً یکجا و بعد از اتمام مرخصی زایمان پرداخت می‌شد، لکن بر اساس دستورالعمل صادره در شهریور‌ماه سال ۱۴۰۰ واحدهای اجرایی تأمین‌اجتماعی مکلف به پرداخت ماهانه مرخصی زایمان شده‌اند و به منظور سهولت در صدور و پرداخت اسناد مرخصی زایمان به صورت ماهانه، کارتابل اسناد بارداری در سامانه مربوطه ایجاد شده است. ضمن اینکه با راه‌اندازی سرویس غیرحضوری اخذ درخواست مرخصی زایمان، اتصال به سامانه ثبت احوال جهت اخذ اطلاعات نوزاد، هوشمندسازی سیستم مربوطه، حذف فرایند مربوط به معرفی به کار و استعلام وضعیت، فرایند ارائه خدمت مذکور تسهیل شده و طبق هماهنگی به عمل آمده با بانک رفاه کارگران، اسناد ارسالی به بانک مذکور به صورت برخط و آنی پرداخت می‌شود.
به این ترتیب، مادران باردار برای برخورداری از مرخصی ۹ ماهه زایمان با حقوق و مزایای کامل، هیچ نیازی به مراجعه حضوری ندارند. به درخواست مرخصی آنان به صورت غیرحضوری و بسیار سریع رسیدگی می‌شود و آن‌ها حقوق خود را ماهانه و تقریباً 10 روز بعد از ارسال لیست بیمه توسط کارفرمای مربوطه دریافت می‌کنند و دیگر نگران بی‌پول شدن یا از دست دادن جایگاه شغلی در ایام زایمان و ماه‌های بعد از آن نیستند. اینها مزایایی است که سازمان تأمین‌اجتماعی جهت حمایت از زنان کارگر و همچنین حمایت از سیاست‌های کلی فرزندآوری و جوانی جمعیت در پیش گرفته است.
غیررسمی‌زدایی از فضای اشتغال
به گفته سیمین یعقوبیان، گام بعدی تأمین‌اجتماعی بایستی غیررسمی‌زدایی از فضای اشتغال زنان و افزایش سطح پوشش چتر تأمین‌اجتماعی باشد؛ به گونه‌ای که تمام زمان شاغل در بخش خصوصی اقتصاد، مشمول بیمه تأمین‌اجتماعی باشند، امروز زنان شاغل در اقتصاد غیررسمی و در کارگاه‌های خارج ازشمول بیمه، از هیچ‌یک از این مزایا برخوردار نیستند.
او اظهار امیدواری می‌کند در آینده‌ای نه‌چندان دور، تمام زنان کارگر بدون توجه به تخصص، مدرک و سطح اجتماعی، بتوانند با خیال آسوده وارد بازار کار شوند و بدون نگرانی به مادر شدن بیندیشند. در نهایت باید گفت حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی از سیاست‌های فرزندآوری، فقط محدود به افزایش مرخصی زنان و حمایت از زنان باردار نیست. این سازمان، هزینه‌های درمان ناباروری را نیز پوشش می‌دهد. به گفته شهرام غفاری مدیر کل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی «آنچه این صندوق بیمه‌ای برای درمان ناباروری پوشش می‌دهد، بسته درمانی است که طبق قانون، از سوی شورای‌عالی بیمه ابلاغ و تعداد خدمات بسته درمانی، ارزش و قیمت خدمات کاملاً مشخص شده است.»
با این حساب می‌توانیم ادعا کنیم سازمان تأمین‌اجتماعی با قدرت تمام در خط سیاست‌های کلی نظام جهت جوانی جمعیت و حمایت از فرزندآوری در حال حرکت است و با عملکرد مثبت خود ثابت کرده که برای این نهاد بیمه گر، زنان متأهل و امکان مشارکت اقتصادی آن‌ها اهمیت و ارزش بسیار دارد.
بر اساس اعلام رسمی سازمان تأمین‌اجتماعی هیچ محدودیتی در تعداد دفعات استفاده از مرخصی زایمان برای زنان بیمه‌شده وجود ندارد و بابت هر زایمان در صورت احراز شرایط قانونی، قابل پرداخت است. بیمه‌شدگان مشمول این مقررات می‌توانند حداکثر دو ماه از مدت مرخصی بارداری را قبل از تاریخ زایمان استفاده کنند، ضمناً در صورت ابتلای بیمه‌شده به بیماری‌هایی که سلامت جنین یا مادر را تهدید می‌کند، متقاضیان می‌توانند با ارائه گواهی پزشک متخصص و تأیید شورای پزشکی، در دوره بارداری از غرامت دستمزد ایام بیماری و مازاد بر استراحت زایمان استفاده کنند. همچنین کمک‌هزینه بارداری از اولین روز شروع استراحت، محاسبه و پرداخت می‌شود و مدت دریافت غرامت دستمزد ایام بارداری نیز جزو سوابق بیمه‌ای بیمه‌شدگان زن محسوب می‌شود.
مانعی برای شاغل شدن
حمایت از زنان بیمه‌شده متأهل برای فرزندآوری، یکی از اهداف اساسی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است که به طور بالقوه، یکی از اصلی‌ترین موانع «کار رسمی زنان» و البته «فرزندآوری زنان شاغل یا زنان محتاج به حضور در عرضه اقتصاد» را از پیش پا برمی‌دارد. به این ترتیب، زنان می‌دانند که در صورت فرزندآوری حتی برای دفعات دوم، سوم یا بیشتر، نه‌تنها شغل خود را از دست نمی‌دهند، بلکه از مزایای غرامت ایام بارداری برخوردار خواهند بود. تا قبل از تصویب این قانون و ابلاغ آن به تمام صندوق‌های بیمه‌ای کشور، زنان متأهل بخصوص در بخش خصوصی با محذوریت‌های جدی مواجه بودند.
تا پیش از سال ۱۴۰۱ - زمان ابلاغ و اجرای ماده (۱۷) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سازمان تأمین‌اجتماعی- گزارش‌های بسیاری داشتیم از زنان متأهلی که برای گرفتن یک فرصت شغلی رسمی درج شده در آگهی‌های روزنامه‌ها یا فضای مجازی به کارفرمای مربوطه مراجعه کرده‌اند، اما در روند مصاحبه و گزینش شغلی با سؤالاتی از این دست مواجه شده‌اند: «آیا متأهل هستید؟»، «آیا قصد بارداری و داشتن فرزند دارید؟» در بسیاری مواقع، جواب مثبت به این سؤالات منجر به عدم موفقیت می‌شد و فرصت شغلی مورد نظر به مردان یا زنان مجرد اختصاص می‌یافت؛ حتی مواردی وجود داشت که در صورت نیاز مبرم به تخصص و توانمندی زن متأهل متقاضی کار، کارفرما صریحاً قبولی را مشروط می‌کرد «باید تعهد دهید که بچه‌دار نمی‌شوید، حداقل تا دو سه سال آینده...!»
یک مزیت بسیار خوب
در حال حاضر اجرای حمایت‌های اجتماعی مندرج در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سازمان تأمین‌اجتماعی، توانسته است فضای روابط کار بخش خصوصی کشور را به نفع زنان متأهل و به نفع افزایش جمعیت کشور تغییر دهد. سیمین یعقوبیان (فعال حقوق زنان کارگر) در این رابطه به آتیه‌نو گفت: ««امکان استفاده از ۹ ماه مرخصی زایمان به همراه تمام حقوق و مزایا، مزیت بسیار خوبی است برای زنان متأهلی که قصد ورود به بازار کار را دارند. این مزیت قابل توجه، از یکسو به فرزندآوری و استحکام بنیان خانواده‌ها کمک می‌کند و از سوی دیگر، به رفع تبعیض جنسیتی در بازار کار و فراهم آوردن امکان مشارکت اقتصادی امن و قابل اعتماد برای زنان می‌انجامد. ضمن اینکه به نفع معیشت خانوارهای کارگری است و موجب ارتقای سطح رفاه اجتماعی می‌شود.»
این فعال کارگری معتقد است، برای تأثیرگذاری بیشتر این مزیت قانونی باید تسهیلگری‌های لازم توسط نهادهای بیمه‌گر و به طور مشخص سازمان تأمین‌اجتماعی صورت گیرد و در عین حال، نظارت بر تمام کارفرمایان؛ بخصوص در کارگاه‌های کوچک و متوسط افزایش یابد تا امکان فرزندآوری زنان و برخورداری از ۹ ماه مرخصی زایمان به همراه حقوق، برای تمام زنان مشمول میسر شود.
تسهیلگری تامین اجتماعی
البته به نظر می‌رسد این «تسهیلگری» توسط تأمین‌اجتماعی صورت گرفته و زنان شاغل و بیمه‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی به سادگی و با کمترین سابقه بیمه می‌توانند از مرخصی ۹ ماهه زایمان بهره‌مند شوند. به گفته حمید کوزه‌گرها مدیر کل تأمین‌اجتماعی استان قزوین «خانم‌های شاغل برای استفاده از مرخصی زایمان باید حداقل دو ماه سابقه بیمه در کارگاه مورد نظر داشته باشند تا بتوانند از ۹ ماه استراحت زایمان با حقوق استفاده کنند.»
علاوه بر شرایط شمول، شرایط درخواست مرخصی زایمان نیز ساده است. کوزه‌گرها می‌گوید: «خانم‌های متقاضی برای دریافت مرخصی زایمان باید به سامانه مربوطه و بخش پرداخت مرخصی زایمان مراجعه کنند. پس از بارگذاری مدارک مورد نظر، درخواست به صورت مکانیزه صادر می‌شود. هر ماه پس از صدور لیست بیمه ماهانه توسط کارفرما، کنترل لیست نیز توسط کارشناسان تأمین‌اجتماعی انجام می‌شود و بعد از 10 روز، پرداخت حقوق خانمی که در مرخصی زایمان است، صورت می‌گیرد و هیچ نیازی به مراجعه حضوری مادران متقاضی نیست.»
محمد بایندریان معاون نظارت و تعهدات کوتاه‌مدت اداره کل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی، شروط دیگر برخورداری از مرخصی ۹ ماهه زنان شاغل را برمی‌شمارد: «زنان در ایام درخواست مرخصی زایمان، مشغول به کار بوده و یا در مرخصی استحقاقی باشند، در این ایام با کارفرما قطع همکاری نکرده و در این ایام از کارفرما نیز حقوقی دریافت نکنند.»
به گفته او، هیچ محدودیتی در تعداد دفعات برخورداری از این مرخصی وجود ندارد و زنان شاغل برای فرزند چهارم یا بیشتر هم می‌توانند از مزایای این مرخصی به طور کامل بهره‌مند شوند.
روش برخورداری از حقوق
فرمول محاسبه حقوق مرخصی زایمان چگونه است و مادران در ایام مرخصی زایمان چطور حقوق می‌گیرند؟ بایندریان در پاسخ به این سؤالات می‌گوید: «بر اساس مقررات تأمین‌اجتماعی، حقوق زنان بر اساس میانگین دستمزد 90 روز قبل از آغاز مرخصی زایمان محاسبه می‌شود. در قانون تأمین‌اجتماعی، دوسوم این مبلغ به عنوان حقوق در ایام مرخصی زایمان پرداخت می‌شد که اکنون با استناد به ماده (۱۷) قانون جوانی جمعیت، پرداخت دوسوم حقوق ملغی شده و خوشبختانه زنان در ایام مرخصی زایمان حقوق کامل به همراه تمام فوق‌العاده‌ها و مزایای مزدی را دریافت می‌کنند.»
پرداخت حقوق کامل در ایام مرخصی زایمان، یک بند تشویقی بسیار مهم برای زنانی است که تمایل به فرزندآوری دارند، اما تا پیش از اجرای قانون جوانی جمعیت، از هزینه‌های پس از زایمان و کاهش حقوق خود در ایام مرخصی واهمه داشتند؛ حال حقوق کامل به همراه تمام مزایای مزدی از جمله مزایای مربوط به اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل، زنان کارگر و بیمه‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی را با خیال آسوده به فرزندآوری ترغیب می‌کند. فرزندآوری موجب نمی‌شود که از سطح حقوق و جایگاه شغلی زن کاسته شود.
حمایت از زنان کارگر
سیمین یعقوبیان، پرداخت حقوق کامل در ۹ ماه مرخصی زایمان زنان را یک گام مثبت در جهت حمایت از زنان کارگر توصیف می‌کند و می‌گوید: «وقتی زنان می‌بینند قرار است در ایام مرخصی زایمان، همان حقوق کامل دوران اشتغال را بدون ریالی کسر شدن دریافت کنند، انگیزه بیشتری برای فرزندآوری می‌یابند. در واقع پرداخت حقوق کامل زنان – نه‌فقط حداقل دستمزدی که بسیار ناکافی است- مشوقی قابل توجه برای اشتغال مادران در بخش خصوصی است.»
او توضیح می‌دهد: «خانم شاغلی را تصور کنید که در یک کارخانه در جایگاه مدیر بخش است و حق مدیریت و مزایای طرح طبقه‌بندی دریافت می‌کند. او اگر بداند با مادر شدن، نه‌تنها جایگاه مدیریتی خود را در کارگاه از دست نمی‌دهد بلکه در ایام مرخصی ۹ ماهه، حقوق کامل به همراه حق مدیریت و مزایای مزدی را ماهانه می‌گیرد، نگرانی‌های بسیار کمتری خواهد داشت. در واقع این شرایط، تضمین‌کننده مشارکت فعال مادران و تأمین‌کننده زیرساخت‌های مورد نیاز برای ارتقای جایگاه شغلی زنان است.»
رفع تبعیض جنسیتی
مصوبات جدید تأمین‌اجتماعی در زمینه حمایت از مادران شاغل و زنان باردار، توانسته به رفع تبعیض جنسیتی در محل کار و در نگاهی فراتر به رفع تبعیض شغلی زنان در بخش‌های خصوصی و دولتی کمک کند. تا قبل از اجرای قانون جوانی جمعیت در تأمین‌اجتماعی، مزایای شغلی و حقوقی زنان باردار در بخش دولتی بسیار بیشتر از بخش خصوصی بود، اما حالا به نظر می‌رسد اجرای موفقیت‌آمیز این قانون در سازمان تأمین‌اجتماعی توانسته فضا را به سمت از بین رفتن تبعیض و برقراری عدالت شغلی تنظیم کند.
بد نیست نگاهی به آمارهای تأمین‌اجتماعی در زمینه اجرای ماده (۱۷) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بیندازیم. کارنامه سازمان تأمین‌اجتماعی در این بخش، کارنامه مثبتی است و نمره قابل قبولی کسب کرده است.
در اسفندماه سال گذشته، محمد بایندریان معاون نظارت و تعهدات کوتاه‌مدت اداره کل امور بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی گفت: «از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان آذرماه، ۲۳۲ هزار نفر از زنان بیمه‌شده واجد شرایط مزایای مربوط به مرخصی زایمان را از سازمان دریافت کردند.»
او افزود: «برای پرداخت مزایای مربوط به مرخصی زنان در ۹ ماهه سال ۱۴۰۱ مبلغ هزار و ۵۵ میلیارد تومان به حساب این افراد واریز شد. در سال قبل از آن نیز ۹۲۵ میلیارد تومان به بیش از ۲۳۴ هزار نفر از مشمولان مرخصی زایمان در تأمین‌اجتماعی پرداخت شده است.» سازمان تأمین‌اجتماعی علاوه بر صرف هزینه برای این منظور، روال کار را بازساماندهی کرده؛ به گونه‌ای که از تأخیر در پرداخت حقوق زنان در ایام مرخصی زایمان - اتفاقی که در گذشته بسیار متداول بود-
اجتناب شود.
مبلغ مرخصی زایمان در گذشته دو یا سه ماه یک‌بار و بعضاً یکجا و بعد از اتمام مرخصی زایمان پرداخت می‌شد، لکن بر اساس دستورالعمل صادره در شهریور‌ماه سال ۱۴۰۰ واحدهای اجرایی تأمین‌اجتماعی مکلف به پرداخت ماهانه مرخصی زایمان شده‌اند و به منظور سهولت در صدور و پرداخت اسناد مرخصی زایمان به صورت ماهانه، کارتابل اسناد بارداری در سامانه مربوطه ایجاد شده است. ضمن اینکه با راه‌اندازی سرویس غیرحضوری اخذ درخواست مرخصی زایمان، اتصال به سامانه ثبت احوال جهت اخذ اطلاعات نوزاد، هوشمندسازی سیستم مربوطه، حذف فرایند مربوط به معرفی به کار و استعلام وضعیت، فرایند ارائه خدمت مذکور تسهیل شده و طبق هماهنگی به عمل آمده با بانک رفاه کارگران، اسناد ارسالی به بانک مذکور به صورت برخط و آنی پرداخت می‌شود.
به این ترتیب، مادران باردار برای برخورداری از مرخصی ۹ ماهه زایمان با حقوق و مزایای کامل، هیچ نیازی به مراجعه حضوری ندارند. به درخواست مرخصی آنان به صورت غیرحضوری و بسیار سریع رسیدگی می‌شود و آن‌ها حقوق خود را ماهانه و تقریباً 10 روز بعد از ارسال لیست بیمه توسط کارفرمای مربوطه دریافت می‌کنند و دیگر نگران بی‌پول شدن یا از دست دادن جایگاه شغلی در ایام زایمان و ماه‌های بعد از آن نیستند. اینها مزایایی است که سازمان تأمین‌اجتماعی جهت حمایت از زنان کارگر و همچنین حمایت از سیاست‌های کلی فرزندآوری و جوانی جمعیت در پیش گرفته است.
غیررسمی‌زدایی از فضای اشتغال
به گفته سیمین یعقوبیان، گام بعدی تأمین‌اجتماعی بایستی غیررسمی‌زدایی از فضای اشتغال زنان و افزایش سطح پوشش چتر تأمین‌اجتماعی باشد؛ به گونه‌ای که تمام زمان شاغل در بخش خصوصی اقتصاد، مشمول بیمه تأمین‌اجتماعی باشند، امروز زنان شاغل در اقتصاد غیررسمی و در کارگاه‌های خارج ازشمول بیمه، از هیچ‌یک از این مزایا برخوردار نیستند.
او اظهار امیدواری می‌کند در آینده‌ای نه‌چندان دور، تمام زنان کارگر بدون توجه به تخصص، مدرک و سطح اجتماعی، بتوانند با خیال آسوده وارد بازار کار شوند و بدون نگرانی به مادر شدن بیندیشند. در نهایت باید گفت حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی از سیاست‌های فرزندآوری، فقط محدود به افزایش مرخصی زنان و حمایت از زنان باردار نیست. این سازمان، هزینه‌های درمان ناباروری را نیز پوشش می‌دهد. به گفته شهرام غفاری مدیر کل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی «آنچه این صندوق بیمه‌ای برای درمان ناباروری پوشش می‌دهد، بسته درمانی است که طبق قانون، از سوی شورای‌عالی بیمه ابلاغ و تعداد خدمات بسته درمانی، ارزش و قیمت خدمات کاملاً مشخص شده است.»
با این حساب می‌توانیم ادعا کنیم سازمان تأمین‌اجتماعی با قدرت تمام در خط سیاست‌های کلی نظام جهت جوانی جمعیت و حمایت از فرزندآوری در حال حرکت است و با عملکرد مثبت خود ثابت کرده که برای این نهاد بیمه گر، زنان متأهل و امکان مشارکت اقتصادی آن‌ها اهمیت و ارزش بسیار دارد.
ارسال دیدگاه
