با توجه به اینکه کشور افغانستان، در چند دهه اخیر همواره جزء مهاجرفرست‌ترین کشورهای دنیا بوده و بخش عمده‌ای از روندهای جابه‌جایی افغانستانی‌‌ها به کشورهای همسایه از‌ جمله ایران صورت می‌گیرد، می‌توان با نگاهی نو به مأموریت‌های حوزه بیمه‌ای، افقی رو به توسعه پوشش بیمه‌ای این گروه از مهاجران و اتباع خارجی گشود. بر اساس اعلام مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی‌ وزیر کشور در تیرماه سال جاری پیرامون آخرین جزئیات سرشماری اتباع خارجی در ایران، بین 4 میلیون و ۳۰۰ تا 4 میلیون و ۵۰۰ هزار نفر اتباع افغانستانی و ۵۰۰ هزار نفر اتباع سایر کشور‌ها را داریم. در واقع شمار اتباع خارجی به 5 میلیون نفر می‌رسد. همچنین از مجموع اتباع افغانستانی، یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر، مجاز هستند.

گسترش پوشش بیمه‌ای 
مهدی شکوری، مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی در گفت‌وگو با آتیه‌نو‌ با بیان اینکه اتباع خارجی ساکن در ایران برابر مقررات می‌توانند خود را نزد این سازمان بیمه کنند، اظهار کرد: «سازمان تأمین‌اجتماعی یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی است که مأموریت اصلی آن پوشش گروه‌های مزدبگیر، بیمه‌های اختیاری، صاحبان حرف و مشاغل آزاد و‌... است. این سازمان در راستای ایفای رسالت قانونی خود در زمینه گسترش پوشش بیمه‌ای در حال ارائه خدمات و تعهدات تعریف شده برای جامعه تحت پوشش بوده و به جهت گستردگی و تنوع در حوزه فعالیت‌ها و خدمات، نیازمند اطلاع‌رسانی جامع، بهنگام و متناسب با دانش، تخصص و آگاهی افراد مختلف اعم از اتباع ایرانی و خارجی است.» وی افزود: «اتباع خارجی ساکن در ایران که دارای مجوز اشتغال، کارت اقامت یا گذرنامه معتبر باشند می‌توانند با توجه به قوانین و مقررات حاکم در ایران به کار اشتغال داشته و در صورتی ‌‌که در کشور خود بیمه نباشند در راستای اجرای ماده (۵) قانون تأمین‌اجتماعی، از طریق محل کار توسط کارفرما یا به طور مستقل بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد، بیمه اختیاری و‌... شده و از مزایای قانون تأمین‌اجتماعی بهره‌مند شوند.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی با بیان اینکه چنانچه میان دولت متبوع اتباع خارجی و دولت جمهوری اسلامی ‌ایران، موافقتنامه‌های دوجانبه یا چندجانبه تأمین‌اجتماعی منعقد شده باشد، امور بیمه‌ای آنان طبق موافقتنامه فی‌مابین انجام خواهد شد، گفت: «زمانی که تبعه خارجی طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران، در کشور خود یا سایر کشورها کلاً یا بعضاً بیمه‌شده باشند موارد پیش‌بینی‌شده در ماده (۳) قانون تأمین‌اجتماعی در همان موضوعات از شمول مقررات این قانون معاف هستند.»

اتباع خارجی فاقد مجوز اشتغال
شکوری افزود: «به استناد مواد 120 تا 129 قانون کار، مرجع صادرکننده مجوز اشتغال اتباع خارجی در ایران، اداره‌ کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و یا ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سطح استان‌ها هستند. باید توجه داشت که بدون پروانه کار، اتباع خارجی در ایران نمی‌توانند اشتغال داشته باشند و کارفرمایان مجاز به استخدام اتباع خارجی فاقد مجوز اشتغال نبوده و در صورت عدم رعایت این موضوع مطابق مقررات به جهت اخذ گواهی‌های مزبور به مراجع ذی‌صلاح معرفی می‌شوند.» وی همچنین با بیان اینکه آن دسته از اتباع خارجی که نزد کشور خود از بیمه‌ اجتماعی و حمایت‌های مستمری، فوت، ازکارافتادگی ناشی از حوادث و بیماری‌ها، بارداری و انواع غرامت‌ها برخوردار هستند، نمی‌توانند در کشور ایران بیمه شوند، گفت: «این افراد در مقابل حوادث ناشی از کار بیمه هستند و کارفرمای مربوطه باید سه درصد حقوق و دستمزد پرداختی را به ‌عنوان حق بیمه در لیست‌های مجزا ارسال و پرداخت کند.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی اضافه کرد: «در حال حاضر بین دولت جمهوری اسلامی ‌ایران با کشورهای کره‌جنوبی و جمهوری ترکیه موافقتنامه تأمین‌اجتماعی امضاء شده و تبعه کشورهای مزبور برابر موافقتنامه مذکور فی‌مابین، پرداخت حق بیمه را انجام می‌دهند.»

دسته‌بندی حق بیمه اتباع خارجی
شکوری در ادامه گفت: «مشمولان پرداخت حق بیمه اتباع خارجی دو دسته هستند؛ دسته نخست، اتباعی هستند که دارای پروانه کار معتبر جهت اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون کارند. شایان ذکر است که دولت در مورد این گروه از اتباع خارجی نیز سه درصد حق بیمه مربوطه را پرداخت می‌کند؛ به این معنا که هفت درصد حق بیمه توسط بیمه‌شده، 20 درصد توسط کارفرما و سه درصد توسط دولت پرداخت می‌شود.» وی افزود: «به غیر از بیمه بیکاری، تمامی ‌مزایا به این افراد تعلق می‌گیرد. اما گروه دوم، مشمولان بیمه اتباع خارجی به ‌صورت خویش‌فرما هستند. اتباع خارجی با برخورداری از پروانه کار معتبر می‌توانند خود را در قالب بیمه‌ صاحبان حرف و مشاغل آزاد، بیمه کنند.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی حداقل و حداکثر سن پذیرش درخواست در این حالت برای مردان و زنان را به ترتیب 18 و 50 سال اعلام و اظهار کرد: «اتباع خارجی علاوه بر بیمه اجباری و بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد می‌توانند انواع بیمه‌پردازی از قبیل ادامه بیمه به‌ طور اختیاری، زنان خانه‌دار، کارفرمایان صنفی، خبرنگاران خارجی، مربیان و ورزشکاران خارجی و‌... را نیز داشته باشند.» شکوری ادامه داد: «هرکدام از این بیمه‌ها ضوابط و مقررات خاص خود را داشته و حق بیمه پرداختی در هرکدام از آنها متفاوت است و متقاضی باید مدارک مورد نیاز را طبق ضوابط مربوطه برای تحت پوشش قرار گرفتن ارائه دهد.»

بیمه اتباع غیر کارگر
وی با اشاره به اینکه برخی گروه‌های خاص نظیر ورزشکاران خارجی، خبرنگاران خارجی و همچنین اتباع خارجی که در سفارتخانه‌ها کار می‌کنند نیز می‌توانند نزد سازمان تأمین‌اجتماعی بیمه شوند، گفت: «خبرنگاران اتباع خارجی در ایران می‌توانند با ارائه تأییدیه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌بدون اخذ پروانه کار تحت پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار گیرند.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی افزود: «البته آن دسته از اتباع خارجی که در مأموریت‌های دیپلماتیک و کنسولی به سر می‌برند و همچنین کارکنان محلی سفارتخانه‌ها مطابق تبصره ماده (120) قانون کار از دریافت پروانه کار مستثنی شده‌اند، ضمن اینکه تأییدیه این گروه، توسط وزارت امور خارجه صادر می‌شود.» شکوری اضافه کرد: «اتباع خارجی که در باشگاه‌های ورزشی ایران در مشاغل سرمربی، مربی، کمک‌مربی، ورزشکار، بازیکن و‌... فعالیت می‌کنند و در کشور خود بیمه‌پرداز نیستند، مشمول بیمه اجباری بوده و کارفرمای مربوطه باید صورت‌مزد یا حقوق آنان و همچنین حق بیمه متعلقه را با نرخ کامل 27 درصد به ‌استثنای سه درصد بیمه بیکاری در مهلت مقرر قانونی به سازمان ارسال و پرداخت کند. البته چنانچه گروه اخیر در کشور خود یا سایر کشورها بیمه‌پرداز و کشور آنان عضو مقاوله‌نامه شماره 19 سازمان بین‌المللی کار باشد، باید سه درصد حق بیمه حوادث ناشی از کار را هم به سازمان پرداخت کنند.» وی افزود: «بیمه‌شدگان اتباع خارجی مانند بیمه‌شدگان ایرانی از تمامی ‌تعهدات و حمایت‌های قانونی به غیر از بیمه بیکاری نزد سازمان تأمین‌اجتماعی برخوردار هستند. تعهدات سازمان تأمین‌اجتماعی در قبال بیمه‌شدگان خارجی به شکل حمایت‌های بلندمدت شامل پرداخت مستمری‌های بازنشستگی، بازماندگان (مستمری فوت)، ازکارافتادگی کلی غیر ناشی از کار و مستمری ازکارافتادگی کلی و جزیی ناشی از کار است.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی در تشریح حمایت‌های کوتاه‌مدت گفت: «استحقاق درمان یا حمایت در برابر حوادث و بیماری‌ها، پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری، پرداخت غرامت نقص عضو، پرداخت کمک‌هزینه مراسم ترحیم، پرداخت کمک‌هزینه ازدواج، پرداخت کمک‌هزینه وسایل پزشکی (پروتز و اروتز) نیز جزو ردیف حمایت‌های کوتاه‌مدت قرار می‌گیرند.»

شرایط بازنشستگی و برقراری مستمری اتباع
شکوری در تشریح شرایط بازنشستگی و برقراری مستمری اتباع خارجی نیز گفت: «بازنشستگی بیمه‌شدگان اتباع خارجی همانند مقررات عام بازنشستگی مندرج در قانون تأمین‌اجتماعی است. مستمری تبعه خارجی (بیمه‌شده اصلی) پس از فوت به بازماندگان واجد شرایط وی اعم از پدر و مادر تحت تکفل، فرزندان و همسر دائمی‌ متوفی تعلق می‌گیرد.» وی ادامه داد: «برای فرزندان دختر نداشتن شغل و شوهر و برای فرزندان پسر داشتن حداکثر 19 سال سن، یا ازکارافتادگی کلی و یا ادامه تحصیل از شرایط پرداخت مستمری به شمار می‌رود. بازماندگان تبعه خارجی پس از فوت وی، چه در ایران اقامت داشته باشند و چه در خارج از ایران، در صورت احراز شرایط قانونی می‌توانند از مستمری بازماندگان بهره‌مند شوند.» مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین‌اجتماعی در پایان اعلام کرد: «آمار بیمه‌شدگان اتباع خارجی تا پایان سال 1400 به بیش از 39 هزار و 325 نفر رسیده است. ضمن اینکه زنان خانه‌دار اتباع خارجی نیز همانند سایر ایرانیان از تسهیلات مقرر و شرایط مربوطه به بیمه زنان خانه‌دار در این زمینه برخوردار هستند.»