
مروری بر نظام رفاه و تأمیناجتماعی در سریلانکا
حمايت از کارگران در سرزمين چايکاران
سریلانکا یا سیلان با نام رسمی جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا کشوری جزیرهای واقع در جنوب آسیا است. این کشور همسایه هند و واقع در خلیج بنگال است که دارای حدوداً ۲۲ میلیون نفر جمعیت است و اقتصاد این کشور عمدتاً مبتنی بر خدمات و صنعت و عمده شهرت این جزیره به دلیل چای مرغوب آن است. اگرچه سریلانکا به خاطر ارائه سطح بالاتری از تأمیناجتماعی برای شهروندانش شهرت دارد، اما هنوز برخی شکافها در این زمینه موجود است. یکی از این نگرانیهای عمده، فقدان طرح حمایت از بیکاری و بخشی بزرگ از شاغلان غیررسمی است که تحت پوشش هیچگونه طرح تأمیناجتماعی قرار نمیگیرند. با این حال در سالهای اخیر سریلانکا چندین برنامه از طرحهای بیمه بیکاری را با کمک فنی سازمان بینالمللی کار (ILO) در دستور کار قرار داده تا برنامهای جامع برای نیروی کار خود فراهم کند. به همین دلیل ظرفیتهایی از طرف کارفرما، کارکنان و سیاستگذاران برای اجرای طرحهای مختلف سلامت و تأمیناجتماعی بهویژه برای کارگران اقتصاد غیررسمی پیشبینی شده است. در سریلانکا از جمله طرحهای تأمیناجتماعی میتوان به بیمه بیکاری، طرحهای بازنشستگی و صندوق تأمیناجتماعی، طرحهای رفاه اجتماعی و بیمههای حفاظت از سلامت و ایمنی شغلی اشاره کرد. در ادامه به بررسی بعضی از این طرحها در سیستم تأمیناجتماعی سریلانکا میپردازیم.
حمیدرضا علینیا روزنامهنگار
نخستین قانون در زمینه سنین بازنشستگی در سال ۱۹۵۸ در سریلانکا تصویب شد. این قانون اکنون تحت دو عنوان مختلف با تفاوتهایی جزیی با نامهای «برنامه صندوق امانی» و «صندوق آیندهنگر» اجرا میشود. منطق کلی این برنامهها به این شکل است که کارفرمایان در بخشهای دولتی و خصوصی به یک صندوق امانی که تحت مالکیت و مدیریت کارکنان است، پرداختهای ماهانه انجام میدهند. این صندوق در طیف وسیعی از انواع داراییها سرمایهگذاری کرده و مزایای بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان در صورت فوت فرد بیمهشده را ارائه میدهد. صندوق امانی برای کارفرمایان دولتی و خصوصی است؛ مانند کارآموزان و کارگران موقت، قراردادی و تکنرخی و همچنین برای کارگران مهاجر و افراد خود اشتغال نیز در دسترس است. اما صندوق آیندهنگر فقط مخصوص کارفرمایان خصوصی طراحی شده است. برای مثال افراد خوداشتغال، کارگران کسبوکار خانوادگی، کشاورزان و ماهیگیران. در سیستم صندوق آیندهنگر هشت درصد از حقوق ماهیانه فرد جهت پرداخت کفایت میکند. البته افراد میتوانند سهم بیشتری را به صورت داوطلبانه بپردازند تا در آینده از مزایای بیشتری بهرهمند شوند. همچنین در این سیستم ۱۲ درصد حقوق ماهیانه بیمهشده نیز باید توسط کارفرما پرداخت شود. اما منبع مالی در سیستم صندوق امانی حداقل پرداختی ۵۰۰ روپیه (معادل ۱.۴ دلار یا تقریباً ۴۶ هزار تومان) در ماه از حقوق بیمهشده است به علاوه سه درصد حقوق دریافتی که کارفرما میپردازد. در سیستم صندوق آیندهنگر بیمهشدگان در سن 55 سال (مردان) یا 50 سال (زنان) میتوانند بازنشسته شوند، البته اگر در هر سنی دولت محل کار آنها را ببندد یا فرد مهاجرت دائم کند و یا برای زنان شاغلی که ازدواج میکنند و از شغل خود خارج میشوند امکان بازنشستگی و بهرهمندی از مزایای این سیستم وجود دارد. با این حال برای بهرهمندی از این شرایط فرد عضو صندوق باید جوانتر از سن بازنشستگی عادی، در حالت اشتغال، حداقل ۱۰ سال سابقه بیمه و دارای حداقل ۳ هزار روپیه (قریب به 200 هزار تومان) مانده حساب در حساب صندوق خود باشد. همچنین فرد عضو صندوق میتواند متناسب با موجودی حساب خود برای خرید یا ساخت خانه و یا تعمیرات و توسعه خانه خود وام بگیرد اما در سیستم صندوق امانی سن بازنشستگی ۶۰ سال یا بیشتر است، فرد میتواند در صورت مهاجرت با مزایای کمتری سهم خود را دریافت کند.
سیستم ازکارافتادگی و خدمات درمانی
در این دو سیستم برای دریافت مزایای ازکارافتادگی فرد باید با ناتوانی دائم و کامل در کار مورد ارزیابی کمیته پزشکی قرار گیرد و ناتوان از انجام کار تشخیص داده شود. در صورت تشخیص ازکارافتادگی کارگر، فرد بیمهشده مبلغ کامل از کل پرداختیهای خود و کارفرما همراه با اضافه بهره انباشته (معادل با ۱۰.۵ درصد به صورت سالیانه) منهای برداشتهای قبلی را دریافت میکند و در صورت فوت فرد بیمهشده مبلغ فوق به بازماندگان واجد شرایط فرد خواهد رسید. در صورت ازکارافتادگی موقت ۵۰ درصد میانگین درآمد فرد تا پنج سال به وی پرداخت میشود. این میانگین درآمد بر اساس درآمد ماهانه کارمند در ۱۲ ماه پیش از شروع ازکارافتادگی است. اگر کارگر کمتر از یک ماه مشغول به کار شده باشد و آسیب موقت ببیند، میانگین درآمد بر اساس میانگین درآمد ماهانه یک کارگر در همان نوع شغل با همان کارفرما محاسبه میشود. حداکثر پرداختی ازکارافتادگی موقت ۵ هزار و ۵۰۰ روپیه (حدود 350 هزار تومان) و در مواقع ازکارافتادگی دائم حداقل غرامت پرداختی ۱۹ هزار و ۶۰۰ روپیه (نزدیک به 12 میلیون تومان) و حداکثر ۵۵ هزار روپیه (حدود 40 میلیون تومان) است. خدمات درمانی در سریلانکا برای کارمندان دارای محدودیت بیشتری است. در واقع خدمات درمانی به صورت نقدی به کارمندان پرداخت میشود که آن هم بیشتر شامل کارکنان شرکتهای بازرگانی و خدماتی است. برای بهرهمندی از خدمات درمانی نقدی فرد باید حداقل ۱۲ ماه سابقه کار مستمر با همان کارفرما را داشته باشد و گواهی پزشکی معتبری ارائه دهد. همچنین برای بهرهمندی از این بیمه حق بیمهای معادل حقوق هفت روز کاری به صورت کامل دریافت میشود. در مورد کارگران وضعیت بهتر است و مراکز بهداشتی دولتی و بیمارستانها خدمات پزشکی رایگان به آنها ارائه میدهند. البته مزارع و تولیدیها داروخانهها و زایشگاههای خاص خود را دارند و موظف به ارائه مراقبتهای پزشکی به کارگران خود هستند. در این موارد کارمند یا کارگر و افراد تحت پوشش او به صورت یکسان از مزایای بیمه سلامت بهرهمند میشوند.