نظام مهارت‌آموزی نیازمند بازتعریف
الله‌مراد رزاقی مدیرکل اسبق سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای
نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای ایران، به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی توسعه نیروی انسانی، با چالش‌هایی جدی مواجه است که نیازمند حمایت و اصلاح فوری است.
این نظام که روزگاری قطب سوم آموزش کشور در کنار آموزش پایه و عالی بود، امروز با کاهش اثربخشی، تعطیلی برخی کارگاه‌ها و اجاره آن‌ها به بخش خصوصی برای مقاصد غیرآموزشی، در تنگنا قرار گرفته است.
نمونه بارز این وضعیت، مرکز فنی‌وحرفه‌ای مشیریه تهران است؛ مجموعه‌ای ۲۰ هکتاری با ۵۰ هزار مترمربع زیربنا و تجهیزات پیشرفته که با بودجه عمومی در دهه ۷۰ برای توانمندسازی کارجویان جنوب تهران ساخته شد، اما به دلیل ادعای مالکیت خصوصی پلمب شده و آینده صدها مهارت‌جو را به خطر انداخته است.
با این حال، با حمایت هدفمند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، می‌توان این نظام را احیا کرد و پلی به سوی اشتغال پایدار ساخت.
چالش‌های پیش روی نظام مهارت‌آموزی چندوجهی‌اند. مدارک فنی‌وحرفه‌ای با سطوح شغلی در صنایع و خدمات تخصصی هم‌تراز نیستند و نمی‌توانند مهارت‌آموزان را به مناصب مدیریتی یا تخصصی برسانند.
آموزش‌ها فاقد جامعیت‌اند. برای مثال، یک تراشکار تنها کار با دستگاه را می‌آموزد، اما دانش تحلیل مواد یا کاربرد قطعات در صنعت به او آموزش داده نمی‌شود. نبود پیوند مؤثر میان آموزش و محیط کار نیز شکاف میان مهارت‌آموزان و نیازهای بازار را عمیق‌تر کرده است.
افزون بر این، عدم به‌روزرسانی آموزش‌ها با فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی، و بی‌توجهی به مهارت‌های کشاورزی در مناطق روستایی، با توجه به پیری جمعیت و مهاجرت به حاشیه شهرها، تهدیدی جدی برای اقتصاد بومی است.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌تواند با ابتکارات هدفمند، این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کند. نیازسنجی دقیق و منطقه‌ای برای شناسایی تقاضای بازار کار، به‌روزرسانی محتوای آموزشی با تمرکز بر مهارت‌های آینده‌نگر، و تقویت پیوند با صنعت از طریق پلتفرم‌های دیجیتال، گام‌هایی کلیدی‌اند.
این وزارتخانه با حمایت از تشکل‌های صنفی-تخصصی می‌تواند کیفیت آموزش‌ها را با استانداردهای جهانی هم‌راستا کند. بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان و فضاهای کار اشتراکی نیز می‌تواند بستری پویا برای تبادل تجربه و شبکه‌سازی حرفه‌ای فراهم آورد.
افزایش بودجه سازمان فنی‌وحرفه‌ای و احیای کارگاه‌های آموزشی، مانند مرکز مشیریه، از اولویت‌های فوری است. این اقدامات نه‌تنها از سودجویی در برابر فضاهای آموزشی جلوگیری می‌کند، بلکه امید را به جوانان بازمی‌گرداند.
حمایت وزارت تعاون از طرح‌های کارآموزی و مشوق‌های مالی برای کارفرمایان می‌تواند نیروی کار ماهر را به بازار متصل کند. با این اصلاحات، نظام مهارت‌آموزی ایران می‌تواند به موتور محرکه‌ای برای کاهش بیکاری، توانمندسازی جوانان و ارتقای رقابت‌پذیری اقتصاد ملی تبدیل شود. آینده روشن است، به شرط آنکه امروز اقدام کنیم.
این نظام که روزگاری قطب سوم آموزش کشور در کنار آموزش پایه و عالی بود، امروز با کاهش اثربخشی، تعطیلی برخی کارگاه‌ها و اجاره آن‌ها به بخش خصوصی برای مقاصد غیرآموزشی، در تنگنا قرار گرفته است.
نمونه بارز این وضعیت، مرکز فنی‌وحرفه‌ای مشیریه تهران است؛ مجموعه‌ای ۲۰ هکتاری با ۵۰ هزار مترمربع زیربنا و تجهیزات پیشرفته که با بودجه عمومی در دهه ۷۰ برای توانمندسازی کارجویان جنوب تهران ساخته شد، اما به دلیل ادعای مالکیت خصوصی پلمب شده و آینده صدها مهارت‌جو را به خطر انداخته است.
با این حال، با حمایت هدفمند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، می‌توان این نظام را احیا کرد و پلی به سوی اشتغال پایدار ساخت.
چالش‌های پیش روی نظام مهارت‌آموزی چندوجهی‌اند. مدارک فنی‌وحرفه‌ای با سطوح شغلی در صنایع و خدمات تخصصی هم‌تراز نیستند و نمی‌توانند مهارت‌آموزان را به مناصب مدیریتی یا تخصصی برسانند.
آموزش‌ها فاقد جامعیت‌اند. برای مثال، یک تراشکار تنها کار با دستگاه را می‌آموزد، اما دانش تحلیل مواد یا کاربرد قطعات در صنعت به او آموزش داده نمی‌شود. نبود پیوند مؤثر میان آموزش و محیط کار نیز شکاف میان مهارت‌آموزان و نیازهای بازار را عمیق‌تر کرده است.
افزون بر این، عدم به‌روزرسانی آموزش‌ها با فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی، و بی‌توجهی به مهارت‌های کشاورزی در مناطق روستایی، با توجه به پیری جمعیت و مهاجرت به حاشیه شهرها، تهدیدی جدی برای اقتصاد بومی است.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌تواند با ابتکارات هدفمند، این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کند. نیازسنجی دقیق و منطقه‌ای برای شناسایی تقاضای بازار کار، به‌روزرسانی محتوای آموزشی با تمرکز بر مهارت‌های آینده‌نگر، و تقویت پیوند با صنعت از طریق پلتفرم‌های دیجیتال، گام‌هایی کلیدی‌اند.
این وزارتخانه با حمایت از تشکل‌های صنفی-تخصصی می‌تواند کیفیت آموزش‌ها را با استانداردهای جهانی هم‌راستا کند. بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان و فضاهای کار اشتراکی نیز می‌تواند بستری پویا برای تبادل تجربه و شبکه‌سازی حرفه‌ای فراهم آورد.
افزایش بودجه سازمان فنی‌وحرفه‌ای و احیای کارگاه‌های آموزشی، مانند مرکز مشیریه، از اولویت‌های فوری است. این اقدامات نه‌تنها از سودجویی در برابر فضاهای آموزشی جلوگیری می‌کند، بلکه امید را به جوانان بازمی‌گرداند.
حمایت وزارت تعاون از طرح‌های کارآموزی و مشوق‌های مالی برای کارفرمایان می‌تواند نیروی کار ماهر را به بازار متصل کند. با این اصلاحات، نظام مهارت‌آموزی ایران می‌تواند به موتور محرکه‌ای برای کاهش بیکاری، توانمندسازی جوانان و ارتقای رقابت‌پذیری اقتصاد ملی تبدیل شود. آینده روشن است، به شرط آنکه امروز اقدام کنیم.
ارسال دیدگاه
