برای بسیاری از افراد، درد مفاصل تنها بخشی از بالا رفتن سن تلقی می‌شود. اما برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، این درد نشانه‌ای از یک بیماری پیچیده و مزمن است: روماتیسم. اصطلاحی چترگونه که بیش از ۲۰۰ نوع بیماری التهابی شامل آرتریت روماتوئید، لوپوس، فیبرومیالژیا و بسیاری دیگر را در بر می‌گیرد. روماتیسم چیزی فراتر از درد مفصل است. این بیماری می‌تواند چشم‌ها، قلب، ریه‌ها و حتی روان انسان را تحت تأثیر قرار دهد.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در جهان از نوعی معلولیت ناشی از بیماری‌های استخوانی و مفصلی رنج می‌برند. در ایران، آمارها حاکی از آن است که از هر سه نفر، یک نفر درجاتی از بیماری‌های مفصلی را تجربه می‌کند. کمردرد، آرتروز و پوکی استخوان از شایع‌ترین آن‌ها هستند. اما روماتیسم، به عنوان نمونه‌ای پیچیده‌تر، همچنان یکی از بیماری‌های مزمن و نادیده‌گرفته‌شده‌ای‌ است که کیفیت زندگی را به‌طور جدی تهدید می‌کند.

از مفاصل تا اندام‌های داخلی
«روماتیسم یک بیماری نیست، بلکه مجموعه‌ای از شرایط التهابی است که می‌تواند مفاصل، عضلات، استخوان‌ها و حتی اندام‌های داخلی را درگیر کند.» این سخن را دکتر نوید هاشمی، روماتولوژیست، می‌گوید. به گفته او، این بیماری طیف گسترده‌ای از علائم و شدت را شامل می‌شود؛ از درد زانو و مچ گرفته تا آسیب‌های قلبی در مراحل پیشرفته.
دلیل بروز روماتیسم هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. با این حال، ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم، ضربه‌های مکرر به مفاصل، چاقی، اختلالات هورمونی، عفونت‌ها و حتی استرس‌های مزمن در بروز و پیشرفت آن نقش دارند. دکتر هاشمی تأکید می‌کند: «هیچ عامل واحدی مسئول نیست. آنچه ما می‌دانیم، مجموعه‌ای از شرایط محیطی و درونی بدن است که سیستم ایمنی را دچار اختلال می‌کند.»

 وقتی بدن با خود می‌جنگد
یکی از ویژگی‌های اصلی روماتیسم، خاصیت «خودایمنی» برخی از انواع آن است. در چنین حالاتی، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های سالم حمله می‌کند. این موضوع باعث التهاب‌های مزمن، تورم مفاصل و دردهای مداوم می‌شود. به گفته دکتر هاشمی، «این دردها عمدتاً در انگشتان، مچ دست، شانه‌ها و زانوها بروز می‌کنند، و اغلب با خشکی مفصل، به‌ویژه در صبح، همراه‌اند.»
او توضیح می‌دهد که بیماران ممکن است علائمی نظیر خستگی شدید، تب‌های خفیف، بی‌حسی و گزگز در اندام‌ها، و در موارد پیشرفته، مشکلات چشمی یا قلبی را نیز تجربه کنند. «سندرم تونل کارپال یکی از عوارض رایج در زنان مبتلا به روماتیسم است که در اثر فشار بر عصب‌ها پدید می‌آید.»

آیا  درمان قطعی وجود دارد؟
یک واقعیت تلخ  درباره روماتیسم این است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. با این حال، ترکیبی از دارو، سبک زندگی سالم و پیگیری‌های مداوم می‌تواند علائم را کنترل و کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.
«ما از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌کنیم. اما این تنها بخش کوچکی از مداخله است. آنچه اهمیت دارد، تغییرات رفتاری و روانی بیمار است.»
در کنار دارو، فیزیوتراپی منظم، ورزش‌های سبک مثل شنا، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی، رژیم غذایی ضدالتهابی با تمرکز بر ماهی‌های چرب، سبزیجات تازه و کاهش قند و گوشت قرمز، نقش کلیدی در مدیریت بیماری دارند. «حتی مشاوره روان‌شناسی نیز بخشی از روند درمان است، چون روماتیسم نه فقط جسم، که روان فرد را هم خسته می‌کند.»

 گام‌هایی برای سلامت مفاصل
آیا می‌توان از بروز روماتیسم پیشگیری کرد؟ پاسخ دکتر هاشمی مثبت است، اما با قید و شرط. او توضیح می‌دهد: «کنترل وزن، ترک سیگار، کاهش استرس، اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن و پرهیز از حرکات تکراری و آسیب‌زا می‌توانند به‌طور قابل توجهی احتمال ابتلا را کاهش دهند.»
او تأکید می‌کند که معاینات دوره‌ای و تشخیص زودهنگام، در کنترل بیماری بسیار مؤثر است. بسیاری از بیماران زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که مفاصل آن‌ها دچار آسیب غیرقابل برگشت شده است. «درد مفصل را نباید عادی تلقی کرد، به‌ویژه اگر همراه با خشکی صبحگاهی، خستگی یا تب خفیف باشد.»

 ادامه دادن، نه تسلیم شدن
در نهایت، روماتیسم شاید درمان قطعی نداشته باشد، اما با آگاهی و مراقبت، می‌توان با آن زندگی کرد. میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان، از جمله در ایران، با وجود درد و محدودیت، همچنان زندگی فعالی دارند، کار می‌کنند، ورزش می‌کنند و حتی سفر می‌روند.
دکتر هاشمی می‌گوید: «بیماری، تنها یک وجه از زندگی است، نه تمام آن. آنچه مهم است، رویکرد ما به آن است؛ تسلیم نشدن، کمک خواستن و به خود باور داشتن.»
در دنیایی که بیماری‌های مزمن رو به افزایش‌اند، شاید یکی از مهم‌ترین درس‌ها این باشد که به حرف بدن‌مان گوش کنیم، قبل از آنکه خیلی دیر شود.