کار در خانه؛ رویای شیرین یا کابوس تلخ
محمد رضوانی روزنامه نگار
در روزگار دشوار اقتصادی امروز، بسیار پیش می‌آید که افراد در سنین گوناگون، به‌ویژه بانوان خانه‌دار، در جست‌وجوی راهی برای یاری به معیشت خانواده، روی به مشاغل خانگی آورند. در این میان، آگهی‌های فراوان و بی‌نظارتی که در فضای مجازی و سطح شهر به چشم می‌خورد، میدان را برای سودجویان گشوده است.
از بسته‌بندی و ساخت باکس هدیه و تولید ظروف چوبی،گرفته تا دوزندگی، منجوق‌دوزی، مدیریت صفحات مجازی و دیگر فعالیت‌هایی که گاه با سرمایه‌ای اندک و وعده درآمدهای چشمگیر از روزانه چند صد هزار تومان تا ماهانه ده‌ها میلیون تومان تبلیغ می‌شوند، همه و همه بخشی از این بازار نوپدیدند. مشاغلی که با نام «کسب‌وکار خانگی» شناخته می‌شوند، این روزها مأمن امید بسیاری از اقشار کم‌درآمد، زنان سرپرست خانوار، بانوان خانه‌دار و کسانی است که به دلیل محدودیت تحصیلات یا ضرورت حضور در خانه، ناگزیر به انتخاب راهی برای درآمدزایی در کنار وظایف خانوادگی‌اند.
این قبیل کسب‌وکارها به کمک خانوارهایی آمده که درآمد چندانی ندارند و گذران امور زندگی برایشان دشوار است و کار در منزل کمک قابل توجهی به اوضاع اقتصادی خانوارهای کم‌درآمد کرده است.
البته هرچند که این شیوه دریافتیِ کمک کننده‌ای به قشر کم‌درآمد جامعه می‌رسانند، اما به غیر از درآمدزایی از مواهب دیگر اشتغال از جمله بیمه، مزایا و تسهیلات سایر مشاغل بی بهره هستند؛ موضوعی که باختی برای فرد جویای کار و بردی برای کارفرما محسوب می‌شود. این رویکرد نیز از این مسئله ناشی می‌شود که کارفرمایان به دنبال نیروی کار ارزان هستند و حاضر به پرداخت هزینه به عنوان حق بیمه و دیگر مخارج نیستند.
البته در میان این آگهی‌های انبوه که هر روز منتشر می‌شوند، وعده‌های بسیاری از جمله درآمد بالای روزانه، بیمه و اعطای وام خودنمایی می‌کند که اغلب باید با دیده تردید به آنها نگریست؛ چرا که وقتی با کارفرما تماس گرفته می‌شود، به پوچ بودن این وعده‌ها یا حداقل اغراق‌آمیز بودن آنها پی می‌بریم.
بنابر بررسی میدانی نگارنده این گزارش، این آگهی‌ها اغلب به سرمایه اولیه و تحصیلات عالیه نیازی ندارند، اما در برخی از کارهای تولیدی از متقاضی خواسته می‌شود که چند ده میلیون سرمایه برای مواد اولیه و دستگاه‌های مورد نیاز بپردازد.
در کنار شرکت‌هایی که درست و با قاعده کار می‌کنند، برخی شرکت‌ها یا افراد، فقط می‌خواهند مواد اولیه خود را بفروشند و وعده خرید تضمینی محصول را می‌دهند که اغلب درست نیست؛ چراکه وقتی فرد شروع به تولید می‌کند، شرکت به بهانه‌های واهی، محصول تولیدشده را نمی‌خرد.
آگهی‌های قلابی
برخی رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه گزارش داده‌اند که بخش عمده آگهی‌های مربوط به بسته‌بندی، در واقع پوششی برای کلاهبرداری است. بسته‌بندی کاری ساده به نظر می‌رسد و همین سادگی موجب فریب بسیاری از مردم می‌شود. کلاهبرداران از متقاضی می‌خواهند یک عکس سلفی همراه با تصویر کارت ملی برایشان ارسال کند و سپس با استفاده از این اطلاعات، سوءاستفاده می‌کنند؛ برای مثال به نام فرد، درگاه بانکی می‌گیرند. در مواردی نیز به بهانه دریافت ضمانت، کارت ملی و کارت بانکی متقاضی را مطالبه می‌کنند. قربانیان اکثراً افراد مسن به‌خصوص خانم‌های بالای ۵۰ سال، بی‌سواد یا کم‌سواد هستند که به نام این افراد، نماد اعتبار می‌گیرند یا مجوز جعلی درست می‌کنند.
بسیاری از قربانیان و مالباختگان تصور می‌کنند که ثبت یک شرکت و مجوز داشتن آن کفایت می‌کند، اما این‌طور نیست. شرکت‌ها بعد از ثبت باید مجوز و بعد از آن کد اقتصادی بگیرند. ملاک اعتبار شرکت‌ها داشتن کد اقتصادی است، نه کد ثبتی.
ممکن است به این نتیجه برسید که یک شرکت، معتبر و قابل‌اعتماد است، اما حتی در این صورت هم باید از واریز وجه به حساب افراد خودداری کرد؛ زیرا حساب حتماً باید به اسم یک شرکت باشد، چون بانک‌ها قبل از افتتاح حساب حقوقی، اهلیت کلیه کارمندان یک کسب‌وکار را بررسی می‌کنند.
باید توجه داشت مجوز داشتن یک شرکت به آن معنا نیست که می‌توان از آن شکایت کرد و به نتیجه رسید. داشتن اینماد (نماد اعتماد الکترونیکی) هم ارتباطی به مجوز فتا ندارد و فقط هویت صاحب یک سایت را مشخص می‌کند. بنابراین اگر به سامانه اینماد مراجعه کنید، ظرف مدت کوتاهی سایت متخلف را مسدود می‌کنند. البته اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و اینماد فقط جلوی ادامه کار را می‌گیرند. بنابراین اگر قصد شکایت دارید، باید به پلیس فتا و دادسرا مراجعه کنید. برخی افراد از فشار بیکاری به چنین کارهایی پناه می‌برند، برخی دیگر به دنبال سرمایه‌گذاری و کسب سود و درآمد هستند، اما مشکل اینجاست که انتظار سودهای سریع و آنچنانی دارند. کلاهبرداران نیز از این طمع آگاه هستند و از آن سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین وقتی شرکتی می‌گوید که اگر فلان دستگاه را بخرید ماهانه ۳۰ میلیون تومان سود خواهید کرد، مشخص است که با یک کلاهبرداری بزرگ سروکار دارید؛ چرا که مگر می‌شود با ۱۰۰ میلیون سرمایه‌گذاری بتوان ماهانه ۳۰ میلیون تومان درآمد داشت؟ متأسفانه طمع بدست آوردن سودهای نامعقول باعث می‌شود بعضی از مردم سوژه کلاهبرداری شوند.
با گشتی در فضای مجازی دریافتیم که تعداد زیادی از افراد، قربانی سودجویی این دست افراد و شرکت‌ها شده‌اند. افرادی که هزینه‌هایی برای ثبت‌نام و حتی گاهی مبلغی اضافه به بهانه حق بیمه پرداخته‌اند، اما قال گذاشته شده‌اند و کسی به فریادشان نمی‌رسد و برخی مواقع حتی طرح شکایت و پیگیری از پلیس فتا نیز ثمری نداشته است. شرکت‌هایی که سایت، کد ثبتی و کد اقتصادی دارند و هر روزه در سکوهای مختلف اینترنتی آگهی منتشر می‌کنند، اما کارشان چیزی جز کلاهبرداری از مردم گرفتار نیست. این در حالی است که عدم شناسایی و مقابله با این دست شرکت‌ها، مانع از فعالیت شرکت‌هایی می‌شود که به توسعه مشاغل خانگی و بهبود شرایط اقتصادی خانوارها کمک می‌کنند؛ چرا که جو بی‌اعتمادی گسترده می‌شود و مردم سخت به چنین شرکت‌هایی اعتماد می‌کنند. البته در میان شرکت‌های قانونی و بدون مشکل نیز بسیار هستند که تنها به دنبال نیروی کار ارزان هستند و در آنها از اعطای بیمه و تسهیلات و مزایا خبری نیست.
آمارهای جهانی
بر اساس آخرین گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، حدود ۲۶۰میلیون کارگر خانگی معادل ۹.۷درصد از نیروی کار جهانی در حوزه مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند.
هم‌اکنون در 150 کشور دنیا قانون مشاغل خانگی وجود دارد. کشورهای چین 30درصد، تایوان 80درصد و آمریکا تا 50درصد مشاغلشان را به کسب‌وکارهای خانگی اختصاص داده‌اند.
سهم آسیا و اقیانوسیه ۶۵درصد و آمریکا با ۳۸میلیون شغل خانگی با سهمی نزدیک به ۵۰درصد از کل اشتغال آن است که میزان پولسازی آنها برای اقتصاد این کشور 427میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود. همچنین در انگلستان تا سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از 7میلیون شغل خانگی فعال بود که ۶۴درصد آن را زنان بر عهده داشتند. در هندوستان نیز تا سال ۲۰۱۸ میلادی، ۴۱.۵میلیون شغل خانگی که ۴۰درصد آن مربوط به زنان است، ایجاد شده بود. در استرالیا هم تا سال 2020 حدود 97درصد مشاغل، خرد و کوچک‌مقیاس بوده‌اند که از این میان 31.8درصد خانگی بوده‌اند.
مشاغل خانگی و اقتصاد ایران
سید مالک حسینی، سرپرست معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار سهم مشاغل خانگی در اقتصاد ایران را بسیار کمتر از پتانسیل واقعی آن می‌داند. به گفته او، در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته مشاغل خانگی سهم قابل‌توجهی از اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند و نقش مهمی در اقتصاد دارند، در ایران اما سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال تنها حدود 3درصد است.
درنهایت باید پذیرفت سرمایه‌گذاری در حوزه مشاغل خانگی و کار در منزل، برنامه‌ریزی دقیق و حمایت از کارگران خانگی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش نرخ بیکاری، افزایش تولید و تقویت عدالت اجتماعی داشته باشد که باید نسبت به حمایت از آن اهتمام ورزید.
از بسته‌بندی و ساخت باکس هدیه و تولید ظروف چوبی،گرفته تا دوزندگی، منجوق‌دوزی، مدیریت صفحات مجازی و دیگر فعالیت‌هایی که گاه با سرمایه‌ای اندک و وعده درآمدهای چشمگیر از روزانه چند صد هزار تومان تا ماهانه ده‌ها میلیون تومان تبلیغ می‌شوند، همه و همه بخشی از این بازار نوپدیدند. مشاغلی که با نام «کسب‌وکار خانگی» شناخته می‌شوند، این روزها مأمن امید بسیاری از اقشار کم‌درآمد، زنان سرپرست خانوار، بانوان خانه‌دار و کسانی است که به دلیل محدودیت تحصیلات یا ضرورت حضور در خانه، ناگزیر به انتخاب راهی برای درآمدزایی در کنار وظایف خانوادگی‌اند.
این قبیل کسب‌وکارها به کمک خانوارهایی آمده که درآمد چندانی ندارند و گذران امور زندگی برایشان دشوار است و کار در منزل کمک قابل توجهی به اوضاع اقتصادی خانوارهای کم‌درآمد کرده است.
البته هرچند که این شیوه دریافتیِ کمک کننده‌ای به قشر کم‌درآمد جامعه می‌رسانند، اما به غیر از درآمدزایی از مواهب دیگر اشتغال از جمله بیمه، مزایا و تسهیلات سایر مشاغل بی بهره هستند؛ موضوعی که باختی برای فرد جویای کار و بردی برای کارفرما محسوب می‌شود. این رویکرد نیز از این مسئله ناشی می‌شود که کارفرمایان به دنبال نیروی کار ارزان هستند و حاضر به پرداخت هزینه به عنوان حق بیمه و دیگر مخارج نیستند.
البته در میان این آگهی‌های انبوه که هر روز منتشر می‌شوند، وعده‌های بسیاری از جمله درآمد بالای روزانه، بیمه و اعطای وام خودنمایی می‌کند که اغلب باید با دیده تردید به آنها نگریست؛ چرا که وقتی با کارفرما تماس گرفته می‌شود، به پوچ بودن این وعده‌ها یا حداقل اغراق‌آمیز بودن آنها پی می‌بریم.
بنابر بررسی میدانی نگارنده این گزارش، این آگهی‌ها اغلب به سرمایه اولیه و تحصیلات عالیه نیازی ندارند، اما در برخی از کارهای تولیدی از متقاضی خواسته می‌شود که چند ده میلیون سرمایه برای مواد اولیه و دستگاه‌های مورد نیاز بپردازد.
در کنار شرکت‌هایی که درست و با قاعده کار می‌کنند، برخی شرکت‌ها یا افراد، فقط می‌خواهند مواد اولیه خود را بفروشند و وعده خرید تضمینی محصول را می‌دهند که اغلب درست نیست؛ چراکه وقتی فرد شروع به تولید می‌کند، شرکت به بهانه‌های واهی، محصول تولیدشده را نمی‌خرد.
آگهی‌های قلابی
برخی رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه گزارش داده‌اند که بخش عمده آگهی‌های مربوط به بسته‌بندی، در واقع پوششی برای کلاهبرداری است. بسته‌بندی کاری ساده به نظر می‌رسد و همین سادگی موجب فریب بسیاری از مردم می‌شود. کلاهبرداران از متقاضی می‌خواهند یک عکس سلفی همراه با تصویر کارت ملی برایشان ارسال کند و سپس با استفاده از این اطلاعات، سوءاستفاده می‌کنند؛ برای مثال به نام فرد، درگاه بانکی می‌گیرند. در مواردی نیز به بهانه دریافت ضمانت، کارت ملی و کارت بانکی متقاضی را مطالبه می‌کنند. قربانیان اکثراً افراد مسن به‌خصوص خانم‌های بالای ۵۰ سال، بی‌سواد یا کم‌سواد هستند که به نام این افراد، نماد اعتبار می‌گیرند یا مجوز جعلی درست می‌کنند.
بسیاری از قربانیان و مالباختگان تصور می‌کنند که ثبت یک شرکت و مجوز داشتن آن کفایت می‌کند، اما این‌طور نیست. شرکت‌ها بعد از ثبت باید مجوز و بعد از آن کد اقتصادی بگیرند. ملاک اعتبار شرکت‌ها داشتن کد اقتصادی است، نه کد ثبتی.
ممکن است به این نتیجه برسید که یک شرکت، معتبر و قابل‌اعتماد است، اما حتی در این صورت هم باید از واریز وجه به حساب افراد خودداری کرد؛ زیرا حساب حتماً باید به اسم یک شرکت باشد، چون بانک‌ها قبل از افتتاح حساب حقوقی، اهلیت کلیه کارمندان یک کسب‌وکار را بررسی می‌کنند.
باید توجه داشت مجوز داشتن یک شرکت به آن معنا نیست که می‌توان از آن شکایت کرد و به نتیجه رسید. داشتن اینماد (نماد اعتماد الکترونیکی) هم ارتباطی به مجوز فتا ندارد و فقط هویت صاحب یک سایت را مشخص می‌کند. بنابراین اگر به سامانه اینماد مراجعه کنید، ظرف مدت کوتاهی سایت متخلف را مسدود می‌کنند. البته اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و اینماد فقط جلوی ادامه کار را می‌گیرند. بنابراین اگر قصد شکایت دارید، باید به پلیس فتا و دادسرا مراجعه کنید. برخی افراد از فشار بیکاری به چنین کارهایی پناه می‌برند، برخی دیگر به دنبال سرمایه‌گذاری و کسب سود و درآمد هستند، اما مشکل اینجاست که انتظار سودهای سریع و آنچنانی دارند. کلاهبرداران نیز از این طمع آگاه هستند و از آن سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین وقتی شرکتی می‌گوید که اگر فلان دستگاه را بخرید ماهانه ۳۰ میلیون تومان سود خواهید کرد، مشخص است که با یک کلاهبرداری بزرگ سروکار دارید؛ چرا که مگر می‌شود با ۱۰۰ میلیون سرمایه‌گذاری بتوان ماهانه ۳۰ میلیون تومان درآمد داشت؟ متأسفانه طمع بدست آوردن سودهای نامعقول باعث می‌شود بعضی از مردم سوژه کلاهبرداری شوند.
با گشتی در فضای مجازی دریافتیم که تعداد زیادی از افراد، قربانی سودجویی این دست افراد و شرکت‌ها شده‌اند. افرادی که هزینه‌هایی برای ثبت‌نام و حتی گاهی مبلغی اضافه به بهانه حق بیمه پرداخته‌اند، اما قال گذاشته شده‌اند و کسی به فریادشان نمی‌رسد و برخی مواقع حتی طرح شکایت و پیگیری از پلیس فتا نیز ثمری نداشته است. شرکت‌هایی که سایت، کد ثبتی و کد اقتصادی دارند و هر روزه در سکوهای مختلف اینترنتی آگهی منتشر می‌کنند، اما کارشان چیزی جز کلاهبرداری از مردم گرفتار نیست. این در حالی است که عدم شناسایی و مقابله با این دست شرکت‌ها، مانع از فعالیت شرکت‌هایی می‌شود که به توسعه مشاغل خانگی و بهبود شرایط اقتصادی خانوارها کمک می‌کنند؛ چرا که جو بی‌اعتمادی گسترده می‌شود و مردم سخت به چنین شرکت‌هایی اعتماد می‌کنند. البته در میان شرکت‌های قانونی و بدون مشکل نیز بسیار هستند که تنها به دنبال نیروی کار ارزان هستند و در آنها از اعطای بیمه و تسهیلات و مزایا خبری نیست.
آمارهای جهانی
بر اساس آخرین گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، حدود ۲۶۰میلیون کارگر خانگی معادل ۹.۷درصد از نیروی کار جهانی در حوزه مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند.
هم‌اکنون در 150 کشور دنیا قانون مشاغل خانگی وجود دارد. کشورهای چین 30درصد، تایوان 80درصد و آمریکا تا 50درصد مشاغلشان را به کسب‌وکارهای خانگی اختصاص داده‌اند.
سهم آسیا و اقیانوسیه ۶۵درصد و آمریکا با ۳۸میلیون شغل خانگی با سهمی نزدیک به ۵۰درصد از کل اشتغال آن است که میزان پولسازی آنها برای اقتصاد این کشور 427میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود. همچنین در انگلستان تا سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از 7میلیون شغل خانگی فعال بود که ۶۴درصد آن را زنان بر عهده داشتند. در هندوستان نیز تا سال ۲۰۱۸ میلادی، ۴۱.۵میلیون شغل خانگی که ۴۰درصد آن مربوط به زنان است، ایجاد شده بود. در استرالیا هم تا سال 2020 حدود 97درصد مشاغل، خرد و کوچک‌مقیاس بوده‌اند که از این میان 31.8درصد خانگی بوده‌اند.
مشاغل خانگی و اقتصاد ایران
سید مالک حسینی، سرپرست معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار سهم مشاغل خانگی در اقتصاد ایران را بسیار کمتر از پتانسیل واقعی آن می‌داند. به گفته او، در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته مشاغل خانگی سهم قابل‌توجهی از اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند و نقش مهمی در اقتصاد دارند، در ایران اما سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال تنها حدود 3درصد است.
درنهایت باید پذیرفت سرمایه‌گذاری در حوزه مشاغل خانگی و کار در منزل، برنامه‌ریزی دقیق و حمایت از کارگران خانگی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش نرخ بیکاری، افزایش تولید و تقویت عدالت اجتماعی داشته باشد که باید نسبت به حمایت از آن اهتمام ورزید.
ارسال دیدگاه
