بهداشت دندان در دوره سالمندی
کتایون سرگران عضو هیئت‌علمی دانشکده دندانپزشکی تهران
سلامت دهان‌ودندان بخش جدایی‌ناپذیر سلامت عمومی بدن به‌شمار می‌رود. برخی از افراد، به‌ویژه سالمندانی که دچار بیماری‌های گوناگونی هستند، سلامت دهان و دندان خود را در اولویت قرار نمی‌دهند، اما برای تندرستی جسمانی و روانی، توجه به تمامی اعضای بدن ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌خصوص اینکه، بیماری‌های عمومی بدن با سلامت دهان و دندان ارتباط نزدیک دارد و هرگونه عارضه دهان و دندان می‌تواند بروز بیماری‌ها را تشدید کند. از جمله می‌توان به مشکلات قلبی- عروقی اشاره کرد که با بیماری‌های انساج نگهدارنده دندان‌ها شامل لثه و استخوان فکین، مرتبط است. همچنین بیماری ذات‌الریه، بیماری‌های گوارشی و عوارض خون‌ریزی دهنده اين بيماري‌ها با مشکلات دهان و دندان ارتباط دارد. برخورداری از سلامت دهان و دندان و عدم وجود پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و ضایعات مخاطی دهان می‌تواند از ایجاد آسیب به سلامت عمومی بدن، جلوگیری کند.
باید توجه داشت متناسب با افزایش سن، تغییراتی در بافت‌ها و انساج دهان و دندان ایجاد می‌شود که متأثر از تغییرات فیزیولوژیکی است و به‌مرور زمان به‌صورت طبیعی در بدن ایجاد می‌شود. اگر فرد مراقب سلامت دهان و دندان خود باشد و بهداشت را رعایت کند، تغییرات فیزیولوژیکی به‌طور مستقیم نمی‌تواند عامل ایجاد بیماری‌های دهان و دندان باشد.
همچنین در دوران سالمندی با کاهش میزان بزاق دهان مواجه می‌شویم و عارضه خشکی دهان در این دوران بسیار شایع است. علاوه بر عوامل فیزیولوژیک، مصرف برخی داروها مانند داروهاي دیابت و فشارخون نیز می‌تواند منجر به خشکی دهان شود. برای رفع خشکی دهان، مصرف کافی آب و مایعات رقیق بدون افزودن مواد شیرین‌کننده را توصیه می‌کنیم. همچنین استفاده از آدامس‌های بدون قند می‌تواند کمک کننده باشد، اما افراط در جویدن آدامس به مفاصل فک آسیب وارد می‌کند. برخي دهان‌شویه‌هاي بدون الكل نیز در رفع خشکی دهان و كاهش عوارض مؤثرند.
یکی از عوامل ایجادکننده ضایعات مخاط دهان در دوران سالمندی از جمله قرمز شدن سطح زبان، مربوط به کمبود انواع مواد معدنی و ویتامین‌هاست. وجود دندان‌ها سبب می‌شود که افراد تغذیه سالم داشته باشند و از دست دادن دندان‌ها سبب اختلال در جويدن غذا و در نهايت سوءتغذیه می‌شود. مشاهده می‌کنیم وقتی فرد دندان‌های خود را از دست می‌دهد، تا زمانی که بتواند از پروتز دندانی استفاده و به آن عادت کند، مقدار زیادی از وزن خود را از دست می‌دهد که با کاهش مواد مغذی بدن همراه است. مصرف دخانیات نیز در ایجاد مشکلات دهان‌ودندان نقش دارد. كشيدن سیگار و قلیان، علاوه بر مضرات مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها، سبب تشدید خشکی دهان می‌شود و ریسک ابتلا به بیماری‌های مخاط دهان و سرطان‌های دهان را افزایش می‌دهد. متأسفانه بیماری‌های قلبی- عروقی و سرطان در جوامع امروزی رو به افزایش است که یکی از عوامل ایجادکننده آن مصرف دخانیات و الكل است.
رعایت بهداشت دهان نقش اساسی در حفظ سلامت دندان‌ها دارد. برخی از افراد سالمند دارای دندان‌های طبيعي و پروتزهاي دنداني هستند. بنابراین علاوه بر مسواک زدن دندان‌ها باید به تميز كردن و شست‌وشوي منظم پروتزهای دندانی نیز توجه شود. پروتزهاي دنداني بايد با آب ولرم و مايع دستشويي و مسواك نرم شست‌وشو شوند و از به كاربردن خميردندان يا نمك و جوش شيرين براي تميز كردن آن‌ها خودداري شود. از آنجا كه استفاده از خميردندان حاوي فلوراید در حفظ سلامت دندان‌ها و پيشگيري از پوسيدگي‌هاي دنداني نقش بسيار مهمي دارد، دندان‌هاي طبيعي بايد حداقل روزي دو بار با خميردندان فلورايددار مسواك زده شود. باید توجه داشت که پوسیدگی‌های دندان یا بیماری‌های لثه، عوارضی نیست که تنها به دلیل رسیدن به دوره سالمندی ایجاد شود، بلکه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در ایجاد این عوارض در سنین سالمندی نقش دارد. برخی از افراد جامعه در سنین بالا دندان‌های خود را به‌خوبی حفظ می‌کنند و مشکلات دندانی کمتری دارند. آمارها نشان می‌دهد میزان بی‌دندانی در جامعه ما و جوامع مشابه، بالاست و اغلب افراد پس از سنین 60 سالگی با بي‌دنداني مواجه می‌شوند. توجه به سلامت دهان و دندان باید از دوران کودکی و از سنین رشد، آغاز شود و مواجه شدن با عارضه بی‌دندانی در سنین بالاتر، نتیجه بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان طی زمان است. در سال‌هاي اخير، سازمان جهانی بهداشت كشورها را به برنامه‌ريزي براي ارتقای سلامت دهان و دندان دعوت كرده است، به نحوي كه افراد موفق به حفظ 20 دندان خود تا 80 سالگی شوند، تا امکان جویدن غذا فراهم باشد. این راهبردی است که کشورهای مختلف در دنیا آن را دنبال می‌کنند. ما نیز امیدواریم افرادی که در سنین کودکی، جوانی و ميانسالي هستند با رعایت بهداشت دهان و دندان، و مراجعه منظم به دندانپزشك، بتوانند در دوران سالمندي دندان‌های خود را حفظ کنند و کمتر نیازمند استفاده از دندان‌های مصنوعی باشند.
باید توجه داشت متناسب با افزایش سن، تغییراتی در بافت‌ها و انساج دهان و دندان ایجاد می‌شود که متأثر از تغییرات فیزیولوژیکی است و به‌مرور زمان به‌صورت طبیعی در بدن ایجاد می‌شود. اگر فرد مراقب سلامت دهان و دندان خود باشد و بهداشت را رعایت کند، تغییرات فیزیولوژیکی به‌طور مستقیم نمی‌تواند عامل ایجاد بیماری‌های دهان و دندان باشد.
همچنین در دوران سالمندی با کاهش میزان بزاق دهان مواجه می‌شویم و عارضه خشکی دهان در این دوران بسیار شایع است. علاوه بر عوامل فیزیولوژیک، مصرف برخی داروها مانند داروهاي دیابت و فشارخون نیز می‌تواند منجر به خشکی دهان شود. برای رفع خشکی دهان، مصرف کافی آب و مایعات رقیق بدون افزودن مواد شیرین‌کننده را توصیه می‌کنیم. همچنین استفاده از آدامس‌های بدون قند می‌تواند کمک کننده باشد، اما افراط در جویدن آدامس به مفاصل فک آسیب وارد می‌کند. برخي دهان‌شویه‌هاي بدون الكل نیز در رفع خشکی دهان و كاهش عوارض مؤثرند.
یکی از عوامل ایجادکننده ضایعات مخاط دهان در دوران سالمندی از جمله قرمز شدن سطح زبان، مربوط به کمبود انواع مواد معدنی و ویتامین‌هاست. وجود دندان‌ها سبب می‌شود که افراد تغذیه سالم داشته باشند و از دست دادن دندان‌ها سبب اختلال در جويدن غذا و در نهايت سوءتغذیه می‌شود. مشاهده می‌کنیم وقتی فرد دندان‌های خود را از دست می‌دهد، تا زمانی که بتواند از پروتز دندانی استفاده و به آن عادت کند، مقدار زیادی از وزن خود را از دست می‌دهد که با کاهش مواد مغذی بدن همراه است. مصرف دخانیات نیز در ایجاد مشکلات دهان‌ودندان نقش دارد. كشيدن سیگار و قلیان، علاوه بر مضرات مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها، سبب تشدید خشکی دهان می‌شود و ریسک ابتلا به بیماری‌های مخاط دهان و سرطان‌های دهان را افزایش می‌دهد. متأسفانه بیماری‌های قلبی- عروقی و سرطان در جوامع امروزی رو به افزایش است که یکی از عوامل ایجادکننده آن مصرف دخانیات و الكل است.
رعایت بهداشت دهان نقش اساسی در حفظ سلامت دندان‌ها دارد. برخی از افراد سالمند دارای دندان‌های طبيعي و پروتزهاي دنداني هستند. بنابراین علاوه بر مسواک زدن دندان‌ها باید به تميز كردن و شست‌وشوي منظم پروتزهای دندانی نیز توجه شود. پروتزهاي دنداني بايد با آب ولرم و مايع دستشويي و مسواك نرم شست‌وشو شوند و از به كاربردن خميردندان يا نمك و جوش شيرين براي تميز كردن آن‌ها خودداري شود. از آنجا كه استفاده از خميردندان حاوي فلوراید در حفظ سلامت دندان‌ها و پيشگيري از پوسيدگي‌هاي دنداني نقش بسيار مهمي دارد، دندان‌هاي طبيعي بايد حداقل روزي دو بار با خميردندان فلورايددار مسواك زده شود. باید توجه داشت که پوسیدگی‌های دندان یا بیماری‌های لثه، عوارضی نیست که تنها به دلیل رسیدن به دوره سالمندی ایجاد شود، بلکه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در ایجاد این عوارض در سنین سالمندی نقش دارد. برخی از افراد جامعه در سنین بالا دندان‌های خود را به‌خوبی حفظ می‌کنند و مشکلات دندانی کمتری دارند. آمارها نشان می‌دهد میزان بی‌دندانی در جامعه ما و جوامع مشابه، بالاست و اغلب افراد پس از سنین 60 سالگی با بي‌دنداني مواجه می‌شوند. توجه به سلامت دهان و دندان باید از دوران کودکی و از سنین رشد، آغاز شود و مواجه شدن با عارضه بی‌دندانی در سنین بالاتر، نتیجه بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان طی زمان است. در سال‌هاي اخير، سازمان جهانی بهداشت كشورها را به برنامه‌ريزي براي ارتقای سلامت دهان و دندان دعوت كرده است، به نحوي كه افراد موفق به حفظ 20 دندان خود تا 80 سالگی شوند، تا امکان جویدن غذا فراهم باشد. این راهبردی است که کشورهای مختلف در دنیا آن را دنبال می‌کنند. ما نیز امیدواریم افرادی که در سنین کودکی، جوانی و ميانسالي هستند با رعایت بهداشت دهان و دندان، و مراجعه منظم به دندانپزشك، بتوانند در دوران سالمندي دندان‌های خود را حفظ کنند و کمتر نیازمند استفاده از دندان‌های مصنوعی باشند.
ارسال دیدگاه
