بررسی نظام تأمین‌اجتماعی در کشور عمان
سرمایه‌گذاری در رفاه برای کاهش نابرابری و توسعه پایدار
رامین بیات روزنامه نگار
در دنیای امروز، دستیابی به عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها محسوب می‌شود. کشورهای مختلف برای تحقق این هدف، سیاست‌های گوناگونی را در پیش گرفته‌اند که یکی از مؤثرترین آن‌ها توسعه نظام‌های رفاه و تأمین‌اجتماعی است. در این میان، عمان به‌عنوان کشوری در حال توسعه، با اجرای سیاست‌های جامع رفاهی و ایجاد ساختارهای حمایتی، تلاش کرده شرایط زندگی شهروندان را ارتقا دهد و از اقشار آسیب‌پذیر حمایت کند. نظام تأمین‌اجتماعی این کشور، به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی توسعه، با هدف کاهش نابرابری‌ها، تأمین امنیت اقتصادی و تقویت انسجام اجتماعی گسترش یافته است. این رویکرد، نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی مردم منجر شده، بلکه نقش مهمی در ایجاد ثبات اقتصادی و توسعه پایدار ایفا کرده است.
نظام تأمین‌اجتماعی چندلایه
سیستم تأمین‌اجتماعی در عمان شامل چندین لایه است که هر یک بخش خاصی از جمعیت را تحت پوشش قرار می‌دهد. بیمه‌های اجتماعی یکی از ارکان اساسی این ساختار به حساب می‌آید و شامل بیمه بازنشستگی، بیمه درمانی، بیمه بیکاری و بیمه حوادث و ازکارافتادگی است. بیمه بازنشستگی برای افراد شاغل امکان دریافت مستمری پس از دوران کاری را مهیا می‌سازد که میزان آن بر اساس سنوات کاری و حقوق دریافتی تعیین می‌شود. بیمه درمانی پوشش گسترده‌ای برای هزینه‌های درمانی شهروندان فراهم می‌کند و شامل مراقبت‌های اولیه، بستری، جراحی و خدمات تخصصی است. در کنار این موارد، بیمه بیکاری برای کارگرانی که شغل خود را از دست داده‌اند، حمایت مالی ارائه می‌کند تا در دوران جست‌وجوی کار دچار مشکلات اقتصادی نشوند. همچنین، بیمه حوادث و ازکارافتادگی برای افرادی که در اثر حوادث کاری دچار آسیب شده‌اند، مزایای مالی و درمانی در نظر گرفته است. در کنار بیمه‌های اجتماعی، دولت عمان یک سیستم جامع خدمات بهداشتی و درمانی ایجاد کرده که شامل ارائه خدمات پزشکی رایگان یا کم‌هزینه در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی می‌شود. این خدمات از پیشگیری تا درمان و توان‌بخشی را دربر می‌گیرد و بر اساس استانداردهای بین‌المللی ارائه می‌شود. دولت عمان سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، آموزش نیروی انسانی و تجهیز بیمارستان‌ها انجام داده تا سطح کیفی خدمات درمانی افزایش یابد. علاوه بر این، برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای نیز برای خانواده‌ها و کودکان در نظر گرفته شده که شامل پرداخت کمک‌های مالی به خانواده‌های کم‌درآمد، ایجاد مراکز مراقبت از کودکان و ارائه آموزش رایگان است. این برنامه‌ها با هدف کاهش فقر، بهبود کیفیت زندگی کودکان و افزایش فرصت‌های تحصیلی آنان طراحی شده‌اند. نظام بازنشستگی و مستمری نیز یکی دیگر از ارکان مهم نظام تأمین‌اجتماعی در عمان به شمار می‌آید. این نظام که از طریق مشارکت کارگران و کارفرمایان تأمین مالی می‌شود، به افراد پس از پایان دوران کاری مستمری پرداخت می‌کند و در طول سال‌ها توسعه یافته تا بتواند پاسخگوی نیازهای بازنشستگان باشد.
گسترش ضریب پوششی
یکی از اقدامات مهم دولت عمان در سال‌های اخیر، تلاش برای افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی در بین گروه‌های مختلف جامعه به‌ویژه کارگران غیررسمی، خود اشتغالان و کارآفرینان بوده است. دولت برنامه‌هایی را برای جذب این گروه‌ها به نظام بیمه‌ای، تدوین کرده و مشوق‌هایی مانند کاهش هزینه‌های اولیه بیمه و ارائه تسهیلات ویژه برای ثبت‌نام در صندوق‌های بازنشستگی را در نظر گرفته است. هدف از این خط‌مشی کاهش میزان افراد فاقد پوشش بیمه‌ای و افزایش امنیت مالی در سطح جامعه است.
سیاست‌های کلیدی
دولت عمان چندین سیاست کلیدی را برای توسعه و تقویت نظام تأمین‌اجتماعی اجرا کرده است. خط‌مشی‌های کاهش فقر شامل پرداخت کمک‌های مالی مستقیم، ایجاد فرصت‌های شغلی و ارائه آموزش‌های مهارتی به اقشار کم‌درآمد می‌شود. در کنار آن، خط‌مشی‌های اشتغال‌زایی با تمرکز بر حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، توسعه برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به افزایش فرصت‌های شغلی در کشور یاری می‌رساند. از سویی، سیاست‌های بهداشتی و درمانی شامل توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، افزایش تعداد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، تربیت نیروی متخصص و ارائه خدمات پیشگیرانه است.
مروری بر دستاوردها
نظام تأمین‌اجتماعی عمان، علی‌رغم چالش‌هایی همچون وابستگی به درآمدهای نفتی، افزایش جمعیت و ضعف‌های اجرایی در مدیریت برنامه‌های رفاهی، توانسته دستاوردهای قابل‌توجهی در پیشرفت شرایط زندگی شهروندان داشته باشد. از جمله این دستاوردها می‌توان به کاهش سطح فقر و نابرابری اجتماعی از طریق اجرای برنامه‌های حمایتی و ایجاد فرصت‌های شغلی اشاره کرد. توسعه بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و ارتقای کیفیت خدمات پزشکی نیز بهبود دسترسی به خدمات درمانی را در پی دارد. افزایش رفاه اجتماعی از طریق افزایش سطح دسترسی به آموزش، ارائه خدمات اجتماعی گسترده‌تر و حمایت‌های مالی از دیگر نتایج مثبت این نظام به حساب می‌آید.
نقش پررنگ فناوری
یکی از جنبه‌های جدید و مهم در توسعه نظام تأمین‌اجتماعی در عمان، بهره‌گیری از فناوری و دیجیتالی‌سازی خدمات رفاهی است. دولت عمان در سال‌های اخیر تلاش کرده تا از فناوری‌های نوین برای توسعه دسترسی شهروندان به خدمات رفاهی و کاهش بوروکراسی استفاده کند. راه‌اندازی سامانه‌های آنلاین برای ثبت درخواست‌های بیمه، خدمات درمانی و کمک‌های مالی یکی از اقداماتی بوده که باعث افزایش سرعت و شفافیت در ارائه این خدمات شد. به‌کارگیری هوش مصنوعی و داده‌های کلان نیز به دولت یاری رسانده تا نیازهای اقشار مختلف را بهتر شناسایی کرده و سیاست‌های حمایتی را هدفمندتر اجرا کند.
سرمایه‌گذاری در آموزش
یکی دیگر از حوزه‌های کلیدی که با نظام تأمین‌اجتماعی عمان ارتباط مستقیم دارد، سرمایه‌گذاری در توسعه مهارت‌های نیروی کار به حساب می‌آید. دولت عمان برنامه‌های آموزشی متعددی را برای افزایش توانمندی‌های شاغلان و کاهش نرخ بیکاری طراحی و اجرا کرده است. این برنامه‌ها آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، حمایت از کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان را دربر می‌گیرد. دولت از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، سعی در هماهنگ‌سازی نیازهای بازار کار با مهارت‌های نیروی انسانی دارد.
نقش بخش خصوصی
در کنار دولت، بخش خصوصی نیز نقش مهمی در تأمین‌اجتماعی عمان ایفا می‌کند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کارفرمایان خصوصی در زمینه ارائه بیمه‌های تکمیلی، حمایت از کارکنان و اجرای برنامه‌های رفاهی مشارکت دارند. در برخی صنایع، شرکت‌ها طرح‌های بیمه‌ای جداگانه‌ای را برای کارکنان خود اجرا می‌کنند که شامل مزایای اضافی مانند پوشش‌های درمانی گسترده‌تر و برنامه‌های بازنشستگی تکمیلی است. این همکاری میان دولت و بخش خصوصی می‌تواند به افزایش سطح رفاه عمومی و کاهش فشار مالی بر منابع دولتی یاری رساند.
افزایش سن بازنشستگی
موضوع افزایش سن بازنشستگی در کشور عمان یکی از مواردی به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است. با توجه به افزایش امید به زندگی، تغییرات ساختاری در جمعیت و فشارهای مالی بر صندوق‌های بازنشستگی، دولت عمان به‌دنبال اصلاحاتی در این زمینه است. یکی از اهداف اصلی این اصلاحات، تضمین پایداری مالی سیستم بازنشستگی و کاهش وابستگی آن به منابع نفتی به شمار می‌رود. در بسیاری از کشورها، افزایش تدریجی سن بازنشستگی یکی از راهکارهای رایج برای مدیریت چالش‌های مالی نظام تأمین‌اجتماعی به شمار می‌رود. در عمان نیز این خط‌مشی به کاهش فشار بر صندوق‌های بازنشستگی کمک می‌کند، زیرا با افزایش سن بازنشستگی، افراد مدت بیشتری در بازار کار باقی می‌مانند و سهم بیشتری به صندوق‌های بازنشستگی واریز می‌کنند. این امر تعادل مالی بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم را بهبود می‌بخشد و از بروز بحران‌های اقتصادی در آینده جلوگیری به عمل می‌آورد. با این حال، اجرای این سیاست نیازمند بررسی دقیق اثرات اجتماعی و اقتصادی آن است. بسیاری از افراد، به‌ویژه کسانی که در مشاغل سخت و فیزیکی فعالیت دارند، امکان دارد در سنین بالاتر قادر به ادامه کار نباشند.. از این‌رو، دولت عمان می‌تواند به‌جای افزایش ناگهانی سن بازنشستگی، راهکارهای انعطاف‌پذیری مانند بازنشستگی تدریجی، امکان اشتغال نیمه‌وقت برای سالمندان و تشویق به مشارکت در برنامه‌های مهارتی و آموزشی برای تغییر مسیر شغلی را در نظر بگیرد. از طرفی، سیاست‌های تشویقی برای افزایش نرخ مشارکت در صندوق‌های بازنشستگی نیز به کاهش فشارهای مالی کمک می‌کند. برای مثال، دولت باید مشوق‌های مالیاتی برای کارفرمایانی که برنامه‌های بازنشستگی تکمیلی ارائه می‌دهد، در نظر بگیرد یا مزایایی برای کارگرانی که پس از رسیدن به سن بازنشستگی رسمی، همچنان به کار ادامه می‌دهند، فراهم کند. به‌طور کلی، ضرورت دارد افزایش سن بازنشستگی در عمان با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی، نرخ اشتغال و نیازهای نیروی کار انجام شود. اصلاح تدریجی این نظام، همراه با توسعه فرصت‌های شغلی برای سالمندان و بهینه‌سازی مدیریت صندوق‌های بازنشستگی، می‌تواند به ایجاد یک سیستم پایدار و عادلانه برای آینده تأمین‌اجتماعی در عمان کمک کند.
افزایش بودجه تأمین‌اجتماعی
یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت عمان در راستای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، افزایش بودجه اختصاص‌یافته به نظام تأمین‌اجتماعی است. در سال ۲۰۲۴، بودجه این بخش از ۳۸۴ میلیون ریال عمانی در سال ۲۰۲۳ به ۵۶۰ میلیون ریال عمانی افزایش یافت که رشدی ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. این افزایش بودجه به‌ویژه برای جبران تأثیرات ناشی از حذف تدریجی یارانه‌های سوخت‌های فسیلی و کاهش برخی کمک‌های دولتی صورت گرفت.
اجرای سیاست‌های تشویقی
به منظور کاهش فشار مالی بر صندوق‌های بازنشستگی و افزایش پایداری این سیستم، دولت عمان سیاست‌هایی را برای تشویق مشارکت بیشتر در این صندوق‌ها اجرا کرده است. از جمله این خط‌مشی‌ها، ارائه طرح‌های بیمه بازنشستگی تکمیلی، اعطای معافیت‌های مالیاتی به کارفرمایان و افزایش سهم دولت در برخی از برنامه‌های بیمه‌ای است. این اقدامات باعث شده تا شهروندان بیشتری به مشارکت در سیستم بازنشستگی ترغیب شوند و منابع مالی صندوق‌ها تقویت شود.
چالش‌های آینده و راهکارهای پیشنهادی
با وجود پیشرفت‌های حاصل شده، نظام تأمین‌اجتماعی عمان همچنان با چالش‌هایی مواجه است که به راهکارهای نوآورانه برای بالا بردن پایداری این سیستم نیاز دارد. یکی از این چالش‌ها، افزایش میانگین سنی جمعیت و بالا رفتن تعداد بازنشستگان در آینده به حساب می‌آید که امکان دارد فشار زیادی بر صندوق‌های بازنشستگی وارد کند. به همین دلیل، دولت عمان به دنبال ایجاد منابع مالی جدید و اصلاحات ساختاری در سیستم مستمری است. همچنین، امکان دارد تغییرات اقتصادی جهانی و کاهش احتمالی درآمدهای نفتی بر توانایی دولت در تأمین مالی برنامه‌های رفاهی تأثیر بگذارد. توسعه سرمایه‌گذاری‌های غیرنفتی و تقویت کارآفرینی به ایجاد درآمدهای ماندگار برای حمایت از نظام تأمین‌اجتماعی یاری می‌رساند. نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی در عمان یکی از ستون‌های اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور به شمار می‌رود. این نظام با اجرای سیاست‌های حمایتی، بیمه‌های اجتماعی، خدمات درمانی و برنامه‌های کاهش فقر، توانسته نقش مهمی در پیشرفت شرایط زندگی شهروندان ایفا کند. با این حال، برای تضمین اثربخشی بیشتر این نظام، اصلاحات ساختاری، توسعه منابع مالی و ارتقای مدیریت برنامه‌های رفاهی در دستور کار قرار دارد. بنابراین توجه بیشتر به تنوع‌بخشی اقتصادی، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتقای سطح آموزش نیروی انسانی می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد نظام تأمین‌اجتماعی در عمان داشته باشد.
نظام تأمین‌اجتماعی چندلایه
سیستم تأمین‌اجتماعی در عمان شامل چندین لایه است که هر یک بخش خاصی از جمعیت را تحت پوشش قرار می‌دهد. بیمه‌های اجتماعی یکی از ارکان اساسی این ساختار به حساب می‌آید و شامل بیمه بازنشستگی، بیمه درمانی، بیمه بیکاری و بیمه حوادث و ازکارافتادگی است. بیمه بازنشستگی برای افراد شاغل امکان دریافت مستمری پس از دوران کاری را مهیا می‌سازد که میزان آن بر اساس سنوات کاری و حقوق دریافتی تعیین می‌شود. بیمه درمانی پوشش گسترده‌ای برای هزینه‌های درمانی شهروندان فراهم می‌کند و شامل مراقبت‌های اولیه، بستری، جراحی و خدمات تخصصی است. در کنار این موارد، بیمه بیکاری برای کارگرانی که شغل خود را از دست داده‌اند، حمایت مالی ارائه می‌کند تا در دوران جست‌وجوی کار دچار مشکلات اقتصادی نشوند. همچنین، بیمه حوادث و ازکارافتادگی برای افرادی که در اثر حوادث کاری دچار آسیب شده‌اند، مزایای مالی و درمانی در نظر گرفته است. در کنار بیمه‌های اجتماعی، دولت عمان یک سیستم جامع خدمات بهداشتی و درمانی ایجاد کرده که شامل ارائه خدمات پزشکی رایگان یا کم‌هزینه در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی می‌شود. این خدمات از پیشگیری تا درمان و توان‌بخشی را دربر می‌گیرد و بر اساس استانداردهای بین‌المللی ارائه می‌شود. دولت عمان سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، آموزش نیروی انسانی و تجهیز بیمارستان‌ها انجام داده تا سطح کیفی خدمات درمانی افزایش یابد. علاوه بر این، برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای نیز برای خانواده‌ها و کودکان در نظر گرفته شده که شامل پرداخت کمک‌های مالی به خانواده‌های کم‌درآمد، ایجاد مراکز مراقبت از کودکان و ارائه آموزش رایگان است. این برنامه‌ها با هدف کاهش فقر، بهبود کیفیت زندگی کودکان و افزایش فرصت‌های تحصیلی آنان طراحی شده‌اند. نظام بازنشستگی و مستمری نیز یکی دیگر از ارکان مهم نظام تأمین‌اجتماعی در عمان به شمار می‌آید. این نظام که از طریق مشارکت کارگران و کارفرمایان تأمین مالی می‌شود، به افراد پس از پایان دوران کاری مستمری پرداخت می‌کند و در طول سال‌ها توسعه یافته تا بتواند پاسخگوی نیازهای بازنشستگان باشد.
گسترش ضریب پوششی
یکی از اقدامات مهم دولت عمان در سال‌های اخیر، تلاش برای افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی در بین گروه‌های مختلف جامعه به‌ویژه کارگران غیررسمی، خود اشتغالان و کارآفرینان بوده است. دولت برنامه‌هایی را برای جذب این گروه‌ها به نظام بیمه‌ای، تدوین کرده و مشوق‌هایی مانند کاهش هزینه‌های اولیه بیمه و ارائه تسهیلات ویژه برای ثبت‌نام در صندوق‌های بازنشستگی را در نظر گرفته است. هدف از این خط‌مشی کاهش میزان افراد فاقد پوشش بیمه‌ای و افزایش امنیت مالی در سطح جامعه است.
سیاست‌های کلیدی
دولت عمان چندین سیاست کلیدی را برای توسعه و تقویت نظام تأمین‌اجتماعی اجرا کرده است. خط‌مشی‌های کاهش فقر شامل پرداخت کمک‌های مالی مستقیم، ایجاد فرصت‌های شغلی و ارائه آموزش‌های مهارتی به اقشار کم‌درآمد می‌شود. در کنار آن، خط‌مشی‌های اشتغال‌زایی با تمرکز بر حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، توسعه برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به افزایش فرصت‌های شغلی در کشور یاری می‌رساند. از سویی، سیاست‌های بهداشتی و درمانی شامل توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، افزایش تعداد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، تربیت نیروی متخصص و ارائه خدمات پیشگیرانه است.
مروری بر دستاوردها
نظام تأمین‌اجتماعی عمان، علی‌رغم چالش‌هایی همچون وابستگی به درآمدهای نفتی، افزایش جمعیت و ضعف‌های اجرایی در مدیریت برنامه‌های رفاهی، توانسته دستاوردهای قابل‌توجهی در پیشرفت شرایط زندگی شهروندان داشته باشد. از جمله این دستاوردها می‌توان به کاهش سطح فقر و نابرابری اجتماعی از طریق اجرای برنامه‌های حمایتی و ایجاد فرصت‌های شغلی اشاره کرد. توسعه بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و ارتقای کیفیت خدمات پزشکی نیز بهبود دسترسی به خدمات درمانی را در پی دارد. افزایش رفاه اجتماعی از طریق افزایش سطح دسترسی به آموزش، ارائه خدمات اجتماعی گسترده‌تر و حمایت‌های مالی از دیگر نتایج مثبت این نظام به حساب می‌آید.
نقش پررنگ فناوری
یکی از جنبه‌های جدید و مهم در توسعه نظام تأمین‌اجتماعی در عمان، بهره‌گیری از فناوری و دیجیتالی‌سازی خدمات رفاهی است. دولت عمان در سال‌های اخیر تلاش کرده تا از فناوری‌های نوین برای توسعه دسترسی شهروندان به خدمات رفاهی و کاهش بوروکراسی استفاده کند. راه‌اندازی سامانه‌های آنلاین برای ثبت درخواست‌های بیمه، خدمات درمانی و کمک‌های مالی یکی از اقداماتی بوده که باعث افزایش سرعت و شفافیت در ارائه این خدمات شد. به‌کارگیری هوش مصنوعی و داده‌های کلان نیز به دولت یاری رسانده تا نیازهای اقشار مختلف را بهتر شناسایی کرده و سیاست‌های حمایتی را هدفمندتر اجرا کند.
سرمایه‌گذاری در آموزش
یکی دیگر از حوزه‌های کلیدی که با نظام تأمین‌اجتماعی عمان ارتباط مستقیم دارد، سرمایه‌گذاری در توسعه مهارت‌های نیروی کار به حساب می‌آید. دولت عمان برنامه‌های آموزشی متعددی را برای افزایش توانمندی‌های شاغلان و کاهش نرخ بیکاری طراحی و اجرا کرده است. این برنامه‌ها آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، حمایت از کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان را دربر می‌گیرد. دولت از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، سعی در هماهنگ‌سازی نیازهای بازار کار با مهارت‌های نیروی انسانی دارد.
نقش بخش خصوصی
در کنار دولت، بخش خصوصی نیز نقش مهمی در تأمین‌اجتماعی عمان ایفا می‌کند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کارفرمایان خصوصی در زمینه ارائه بیمه‌های تکمیلی، حمایت از کارکنان و اجرای برنامه‌های رفاهی مشارکت دارند. در برخی صنایع، شرکت‌ها طرح‌های بیمه‌ای جداگانه‌ای را برای کارکنان خود اجرا می‌کنند که شامل مزایای اضافی مانند پوشش‌های درمانی گسترده‌تر و برنامه‌های بازنشستگی تکمیلی است. این همکاری میان دولت و بخش خصوصی می‌تواند به افزایش سطح رفاه عمومی و کاهش فشار مالی بر منابع دولتی یاری رساند.
افزایش سن بازنشستگی
موضوع افزایش سن بازنشستگی در کشور عمان یکی از مواردی به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است. با توجه به افزایش امید به زندگی، تغییرات ساختاری در جمعیت و فشارهای مالی بر صندوق‌های بازنشستگی، دولت عمان به‌دنبال اصلاحاتی در این زمینه است. یکی از اهداف اصلی این اصلاحات، تضمین پایداری مالی سیستم بازنشستگی و کاهش وابستگی آن به منابع نفتی به شمار می‌رود. در بسیاری از کشورها، افزایش تدریجی سن بازنشستگی یکی از راهکارهای رایج برای مدیریت چالش‌های مالی نظام تأمین‌اجتماعی به شمار می‌رود. در عمان نیز این خط‌مشی به کاهش فشار بر صندوق‌های بازنشستگی کمک می‌کند، زیرا با افزایش سن بازنشستگی، افراد مدت بیشتری در بازار کار باقی می‌مانند و سهم بیشتری به صندوق‌های بازنشستگی واریز می‌کنند. این امر تعادل مالی بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم را بهبود می‌بخشد و از بروز بحران‌های اقتصادی در آینده جلوگیری به عمل می‌آورد. با این حال، اجرای این سیاست نیازمند بررسی دقیق اثرات اجتماعی و اقتصادی آن است. بسیاری از افراد، به‌ویژه کسانی که در مشاغل سخت و فیزیکی فعالیت دارند، امکان دارد در سنین بالاتر قادر به ادامه کار نباشند.. از این‌رو، دولت عمان می‌تواند به‌جای افزایش ناگهانی سن بازنشستگی، راهکارهای انعطاف‌پذیری مانند بازنشستگی تدریجی، امکان اشتغال نیمه‌وقت برای سالمندان و تشویق به مشارکت در برنامه‌های مهارتی و آموزشی برای تغییر مسیر شغلی را در نظر بگیرد. از طرفی، سیاست‌های تشویقی برای افزایش نرخ مشارکت در صندوق‌های بازنشستگی نیز به کاهش فشارهای مالی کمک می‌کند. برای مثال، دولت باید مشوق‌های مالیاتی برای کارفرمایانی که برنامه‌های بازنشستگی تکمیلی ارائه می‌دهد، در نظر بگیرد یا مزایایی برای کارگرانی که پس از رسیدن به سن بازنشستگی رسمی، همچنان به کار ادامه می‌دهند، فراهم کند. به‌طور کلی، ضرورت دارد افزایش سن بازنشستگی در عمان با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی، نرخ اشتغال و نیازهای نیروی کار انجام شود. اصلاح تدریجی این نظام، همراه با توسعه فرصت‌های شغلی برای سالمندان و بهینه‌سازی مدیریت صندوق‌های بازنشستگی، می‌تواند به ایجاد یک سیستم پایدار و عادلانه برای آینده تأمین‌اجتماعی در عمان کمک کند.
افزایش بودجه تأمین‌اجتماعی
یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت عمان در راستای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، افزایش بودجه اختصاص‌یافته به نظام تأمین‌اجتماعی است. در سال ۲۰۲۴، بودجه این بخش از ۳۸۴ میلیون ریال عمانی در سال ۲۰۲۳ به ۵۶۰ میلیون ریال عمانی افزایش یافت که رشدی ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. این افزایش بودجه به‌ویژه برای جبران تأثیرات ناشی از حذف تدریجی یارانه‌های سوخت‌های فسیلی و کاهش برخی کمک‌های دولتی صورت گرفت.
اجرای سیاست‌های تشویقی
به منظور کاهش فشار مالی بر صندوق‌های بازنشستگی و افزایش پایداری این سیستم، دولت عمان سیاست‌هایی را برای تشویق مشارکت بیشتر در این صندوق‌ها اجرا کرده است. از جمله این خط‌مشی‌ها، ارائه طرح‌های بیمه بازنشستگی تکمیلی، اعطای معافیت‌های مالیاتی به کارفرمایان و افزایش سهم دولت در برخی از برنامه‌های بیمه‌ای است. این اقدامات باعث شده تا شهروندان بیشتری به مشارکت در سیستم بازنشستگی ترغیب شوند و منابع مالی صندوق‌ها تقویت شود.
چالش‌های آینده و راهکارهای پیشنهادی
با وجود پیشرفت‌های حاصل شده، نظام تأمین‌اجتماعی عمان همچنان با چالش‌هایی مواجه است که به راهکارهای نوآورانه برای بالا بردن پایداری این سیستم نیاز دارد. یکی از این چالش‌ها، افزایش میانگین سنی جمعیت و بالا رفتن تعداد بازنشستگان در آینده به حساب می‌آید که امکان دارد فشار زیادی بر صندوق‌های بازنشستگی وارد کند. به همین دلیل، دولت عمان به دنبال ایجاد منابع مالی جدید و اصلاحات ساختاری در سیستم مستمری است. همچنین، امکان دارد تغییرات اقتصادی جهانی و کاهش احتمالی درآمدهای نفتی بر توانایی دولت در تأمین مالی برنامه‌های رفاهی تأثیر بگذارد. توسعه سرمایه‌گذاری‌های غیرنفتی و تقویت کارآفرینی به ایجاد درآمدهای ماندگار برای حمایت از نظام تأمین‌اجتماعی یاری می‌رساند. نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی در عمان یکی از ستون‌های اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور به شمار می‌رود. این نظام با اجرای سیاست‌های حمایتی، بیمه‌های اجتماعی، خدمات درمانی و برنامه‌های کاهش فقر، توانسته نقش مهمی در پیشرفت شرایط زندگی شهروندان ایفا کند. با این حال، برای تضمین اثربخشی بیشتر این نظام، اصلاحات ساختاری، توسعه منابع مالی و ارتقای مدیریت برنامه‌های رفاهی در دستور کار قرار دارد. بنابراین توجه بیشتر به تنوع‌بخشی اقتصادی، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتقای سطح آموزش نیروی انسانی می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد نظام تأمین‌اجتماعی در عمان داشته باشد.
ارسال دیدگاه
