نحوه تفکر جهان در مورد جمعیت جنوب صحرای آفریقا، که پر از خانواده‌های بزرگ و چند ده نفره است، نه‌فقط در حال حاضر بلکه در دهه‌های آینده خبر از افزایش جمعیت می‌دهد. در کنفرانس‌ها و در جلسات کابینه در سراسر قاره، سیاست‌مداران و سیاست‌گذاران درباره نحوه آموزش، استخدام، اسکان و تغذیه جمعیتی که سازمان ملل انتظار دارد با سرعت سرسام‌آوری از حدود ۱.۲ میلیارد نفر در حال حاضر به ۳.۴ میلیارد نفر تا سال ۲۱۰۰ افزایش یابد، نگران هستند. در جنوب اروپا، پوپولیست‌ها این نگرانی را برانگیختند که صدها میلیون آفریقایی ممکن است برای فرار از فقر، جنگ یا گرسنگی تلاش کنند از مدیترانه عبور کنند. در سرتاسر جهان ثروتمند، دوستداران محیط زیست از تأثیر ۲ میلیارد نفر اضافی بر آب‌و‌هوا و سیاره زمین می‌ترسند.
با این حال، تعداد کمی از داده‌های جدید به این تحلیل رسیده‌اند که نرخ زاد‌و‌ولد در آفریقا بسیار سریع‌تر از حد انتظار در حال کاهش است. اگرچه هنوز رشد زیادی وجود دارد، اما این رشد می‌تواند تأثیر زیادی بر کل جمعیت آفریقا تا سال ۲۱۰۰ داشته باشد. همچنین می‌تواند رونق بزرگی برای توسعه اقتصادی این قاره ایجاد کند. آفریقا احتمالاً دستخوش همان تغییرات سریعی خواهد شد که در شرق آسیا به وقوع پیوست. قابل‌توجه‌ترین کشور آفریقایی در کاهش نرخ باروری نیجریه است؛ جایی که یک نظرسنجی تحت حمایت سازمان ملل در سال ۲۰۲۱ نشان داد نرخ باروری از ۵.۸ در پنج سال قبل به ۴.۶ کاهش یافته است. به‌نظر می‌رسد این رقم به‌‌طور گسترده توسط نظرسنجی دیگری تأیید شده است. این‌بار با حمایت (USAID)، آژانس کمک‌رسانی آمریکا، که در سال ۲۰۲۱ نرخ باروری را ۴.۸ برآورد کرد که از ۶.۱ در سال ۲۰۱۰ کمتر بوده است. همین روند در دیگر کشورهای آفریقایی نیز مشاهده می‌شود. برای مثال غنا، مالی، سِنگال و گامبیا چنین وضعیتی دارند.
این کاهش باروری، غرب آفریقا را به نرخ پایین‌تر باروری که در بیشتر مناطق جنوب آفریقا مشاهده می‌شود، نزدیک‌تر می‌کند. کاهش نرخ‌ها قبلاً در مکان‌هایی مانند اتیوپی و کنیا جشن گرفته شده است. با این حال، نرخ باروری به‌طور یکنواخت کاهش نمی‌یابد. برخی کشورها، از جمله آنگولا، کامرون و کنگو، ظاهراً در نرخ‌های نسبتاً بالایی گیر کرده‌اند. در این زمینه اغلب اختلافات منطقه‌ای بزرگی در کشورهایی مانند کنیا وجود دارد؛ تقریباً در همه‌جای آفریقا، نرخ باروری برای زنان شهری که معمولاً ۳۰ تا ۴۰ درصد فرزندان کمتری نسبت به روستاها دارند، بسیار پایین‌تر است.
تحصیل دختران تفاوت زیادی در نرخ باروری ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، در آنگولا، زنان بدون تحصیل ۷.۸ فرزند دارند، در حالی که زنان با تحصیلات عالیه ۲.۳ فرزند دارند. زنان تحصیلکرده شانس بیشتری برای یافتن شغل دارند، بنابراین هزینه فرصت ماندن در خانه برای مراقبت از کودکان بیشتر است و احتمال بیشتری وجود دارد که آن‌ها برنده مشاجره‌هایی با شوهران‌ خود بر سر تعداد بچه باشند.
پیامدهای کاهش مداوم و شتابان در نرخ باروری بسیار زیاد است. برای شروع، جمعیت آفریقا و در نتیجه جهان، به‌طور قابل‌توجهی کمتر از اکثر پیش‌بینی‌های فعلی خواهد بود. نیجریه را در نظر بگیرید؛ اگر آخرین بررسی‌ها در سال ۲۰۲۱ برای نرخ باروری ۴.۶ این کشور درست باشد، این نشان می‌دهد که نرخ باروری قبلاً در مرز پایین‌تری از برآوردهای سازمان ملل و در مسیر باروری بسیار پایین‌تر از پیش‌بینی اصلی سازمان ملل قرار داشته است. با فرض اینکه نیجریه در مسیر پایین‌تر باقی بماند، جمعیت آن در سال ۲۰۶۰ به حدود ۳۴۲ میلیون نفر خواهد رسید. این رقم حدود ۹۰ میلیون نفر کمتر از تخمین پایه فعلی سازمان ملل و حدود ۲۰۰ میلیون نفر کمتر از پیش‌بینی 10 سال قبل است.