آتیه نو بررسی می کند
ضرورت بازبینی قانون بازنشستگی پیش از موعد
بر اساس ماده (2) قانون تأمین‌اجتماعی، بازنشستگی به معنای عدم اشتغال بیمه‌شده و رسیدن سن فرد به بازنشستگی، دریافت حکم و مستمری است. اما انواع مختلف بازنشستگی از جمله قوانین مربوط به بازنشستگان پیش‌از‌موعد وجود دارد که به چالش مهمی برای صندوق‌های بازنشستگی تبدیل شده‌اند. برای نمونه حدود 50 درصد بازنشستگان تأمین‌اجتماعی در شرایط فعلی، ذیل این قانون در حال دریافت مستمری هستند. به همین منظور در این شماره آتیه‌نو به مسائل مربوط به این نوع بازنشستگی و راهکارهای برون‌رفت از آن می‌پردازیم.
مهناز بیرانوند روزنامه‌نگار
انواع بازنشستگی در سازمان تأمین‌اجتماعی
بازنشستگی پیش‌از‌موعد بر اساس حق بیمه پرداختی بر اساس تبصره یک ماده (76) قانون بازنشستگی تأمین‌اجتماعی با 30 سال حق‌بیمه و شرط سنی 50 سالگی برای مردان و 45 سالگی برای زنان و بازنشستگی بدون در نظر گرفتن شرط سنی طبق تبصره «3» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی با پرداخت 35 سال حق بیمه از جمله مدل‌های بازنشستگی در این سازمان به شمار می‌آید.
همچنین بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور بر اساس بخش «ب» تبصره «2» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی با داشتن 20 سال سابقه متوالی و 25 سال به صورت متناوب پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی فرد نیز رواج دارد.
بازنشستگی زنان طبق تبصره «4» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی، بانوان شاغل در محیط‌های کاری مشمول قانون کار با داشتن 42 سال سن و 20 سال سابقه کار، بازنشستگی جانبازان و آزادگان، بازنشستگی معلولان، بازنشستگی در اشتغال به بیش از 65 سال سن، بازنشستگی با سابقه کاری کمتر از 20 سال و بازنشستگی کارگران ساختمانی نیز از دیگر انواع بازنشستگی در تأمین‌اجتماعی محسوب می‌شود. اما اکنون یکی از مهمترین موضوعات در تأمین‌اجتماعی بازنشستگی پیش‌از‌موعد است؛ چراکه تا سال 1392 تعداد بازنشستگان پیش‌از‌موعد این سازمان 19 درصد بود اما اکنون به حدود 50 درصد کل بازنشستگان رسیده که این موضوع به طور یقین بر منابع سازمان نیز مؤثر است. سازمان تأمین‌اجتماعی با داشتن 60 درصد کل بازنشستگان کشور بیشترین آمار مربوط به بازنشستگان با 4 میلیون نفر مستمری‌بگیر و بازنشسته را تحت پوشش دارد که ماهانه برای تعهدات این افراد 35 هزار میلیارد تومان هزینه می‌کند. البته ناگفته نماند این سازمان بدون بودجه عمومی دولت و تنها از طریق دریافت حق بیمه و سرمایه‌گذاری‌های دیگر نسبت به تأمین منابع لازم جهت ارائه خدمات اقدام می‌کند. بر اساس داده‌های آماری تأمین‌اجتماعی، ۴۹ درصد بازنشستگان این سازمان عادی و ۵۱ درصد دیگر بازنشستگان پیش‌از‌موعد و میانگین سن فعلی بازنشستگان ۶۴.۷ سال، میانگین سن برقراری بازنشستگان ۵۶.۵ سال و میانگین سابقه پرداخت حق بیمه بازنشستگان نیز ۲۳.۲ سال است.
بازنشستگی در سنین پایین
امروزه بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد به عنوان یکی از چالش‌های تأمین‌اجتماعی محسوب شده و با وجود عدم تغییر سن بازنشستگی در قانون، برخی از افراد به واسطه استفاده از قانون بازنشستگی پیش‌از‌موعد و البته مشاغل سخت و زیان‌آور در اوج جوانی از فعالیت کاری خود دست کشیده و وارد چرخه بازنشستگی می‌شوند.
بهره‌مندی از قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان‌آور و بازنشستگی پیش‌از‌موعد موجب شده که برخی افراد در سنین پایین و حتی با داشتن تنها 40 سال سن و در اوج تخصص حرفه‌ای بازنشسته شده و پس از آن دوباره در جایی دیگر مشغول به کار شوند که همین موضوع مانع بزرگی برای اشتغال جوانان جویای کار شده است. اخیراً هم کارشناسان به این موضوع اذعان داشته‌اند فرد بازنشسته به دلیل عدم پرداخت دوباره حق بیمه پس از اشتغال به کار مجدد به عنوان نیروی ارزان‌تر از نیروی جوان محسوب می‌شود. یک چالش جدی در زمینه قانون بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد نیز نبود ضمانت اجرایی برای جلوگیری از اشتغال مجدد است. اشتغال پنهان بازنشستگان به دلیل پایین بودن سن بازنشستگی از دیگر چالش‌های موجود در زمینه بازنشستگی پیش‌از‌موعد به شمار می‌رود و افراد بازنشسته برای جلوگیری از قطع مستمری خود به دلیل اشتغال دوباره در واقع به اشتغال پنهان روی می‌آورند. با وجود این، بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور به عنوان یکی از مهمترین معضلات در قوانین بازنشستگی سازمان تأمین‌اجتماعی به دلیل نداشتن شرط سنی است و بر اساس این قانون برخی افراد شاغل با استفاده از این قانون حتی با 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در سن پایین‌تر از 40 سال بازنشسته شده و این در حالی است که در تعریف کلی بازنشستگی سن بازنشستگی در ایران ۶۰ تا ۶۵ سال است.
30 درصد بازنشستگان زیر 60 سال سن دارند
در سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان بزرگترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی با 4 میلیون بازنشسته و مستمری‌بگیر، به دلیل شرایط بازنشستگی پیش‌از‌موعد و کاهش میانگین سن بازنشستگان، اکنون تنها ۷۰ درصد بازنشستگان این سازمان بالای ۶۰ سال سن دارند. میرهاشم موسوی مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی نیز می‌گوید: «متأثر از قوانین غیرکارشناسی، سهم بازنشستگان پیش‌از‌موعد در سازمان تأمین‌اجتماعی که در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۹ درصد بود امروز به بیش از ۵۰ درصد کل بازنشستگان رسیده که با هیچ‌یک از اصول علمی و تجارب و توصیه‌های نهادهای بین‌المللی همخوانی ندارد و با هیچ عقل سلیمی نیز قابل پذیرش نیست.»
چالش‌های بازنشستگی پیش‌از‌موعد
کارشناس بیمه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با آتیه‌نو درباره مسائل چالش‌های مرتبط با بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد اظهار داشت: «در قوانین تأمین‌اجتماعی در حوزه تعهدات بلندمدت، موضوع بازنشستگی در واقع به عنوان یکی از حمایت‌های اساسی نظام جامع تأمین‌اجتماعی مطرح شده است.» محمدعلی جنانی افزود: «قوانین تأمین‌اجتماعی از ماده (70) به بعد در ارتباط با موضوع بازنشستگی بوده که قوانین ابتدایی آن در حوزه ازکارافتادگی و نحوه مراجعه از کارافتادگان به عنوان بخشی از مستمری‌بگیران است.»
وی ادامه داد: «دیگر موضوعات در ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی شروط بازنشستگی را به لحاظ پارامتریک مطرح کرده و در ماده (77) نیز نحوه احتساب مستمری‌ها را بازگو و تا ماده (93) پاره‌ای از مواد درباره بازنشستگی است.»
این کارشناس حوزه تأمین‌اجتماعی با بیان اینکه طیف وسیع قوانین نشان از اهمیت موضوع بازنشستگی به عنوان یکی از محوری‌ترین حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی دارد، گفت: «90 درصد افراد بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی مهمترین موضوع برای بیمه شدن در این سازمان را بازنشستگی می‌دانند.»
نقش افزایش امید به زندگی در صندوق‌های بیمه‌ای
به گفته جنانی، یکی از مسائل پیش‌روی صندوق‌های بیمه‌ای -به‌ویژه سازمان تأمین‌اجتماعی- افزایش امید به زندگی است. در این زمینه ارقام گوناگونی اعلام می‌شود که در هر صورت، فاصله میان بازنشستگی عادی و پیش از موعد را افزایش می‌دهد. وی ادامه داد: «در گذشته که امید به زندگی حدود 55 سال بود، افراد پس از بازنشستگی تنها چند سال مستمری دریافت کرده و پس از آن پرونده دریافتی آنها بسته می‌شد، اما اکنون بدون تعدیل قوانین و انجام اصلاحات پارامتریک، امید به زندگی در کشور 20 سال افزایش یافته است و این به معنای این است که صندوق‌های بازنشستگی باید سال‌های بیشتری مستمری پرداخت کنند..» مدیرکل سابق امور مستمری‌های سازمان تأمین‌اجتماعی اظهار داشت: «اگرچه امید به زندگی یک پدیده مثبت برای نظام بهداشتی و سلامت جامعه محسوب شده اما برای صندوق‌های بیمه‌ای بدون انجام اصلاحات پارامتریک چالش ایجاد می‌کند.» وی گفت: «با افزایش امید به زندگی، فرد 50 ساله با قانون تأمین‌اجتماعی با 80 سال سن، 30 سال از مستمری سازمان بهره‌مند و پس از آن مستمری بازماندگی برقرار شده و امروز نیز با وجود ازدواج و طلاق‌های صوری، پرونده مستمری برای بازماندگان باز شده و این پرونده تا مدت‌ها باز خواهد ماند.» وی همچنین افزود: «با توجه به قوانین پیچیده مستمری در صندوق‌های بیمه‌ای، پرونده مستمری به سختی خاتمه پیدا کرده که این موضوع نیازمند چاره‌اندیشی است.»
به گفته جنانی، بازنشستگی پیش‌از‌موعد در قالب هشت نوع بازنشستگی بوده و نتیجه تمام این مدل‌ها، کاهش شدید سن بازنشستگی است. وی با اشاره به اینکه انواع بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد بین 30 تا 35 درصد مجموع بازنشستگی‌ها را شامل می‌شود، بیان داشت: «از هر 10 مورد نیز 3.5 تا 4 مورد بازنشستگی پیش‌از‌موعد شکل گرفته که این مسأله تهدیدی برای صندوق‌های بیمه‌ای است.»
بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد و مشاغل سخت و زیان‌آور
جنانی گفت: «از میان این نوع بازنشستگی‌ها 70 درصد سخت و زیان‌آور و بدون شرط سنی بوده که در واقع در هیچ کشوری چنین نوعی از بازنشستگی مرسوم نیست.»
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی اضافه کرد: «به دلیل وجود چنین قوانینی در حوزه بازنشستگی فردی با 13 سال اشتغال بدون شرط سنی از همپوشانی دو قانون استفاده کرده و بازنشسته می‌شود.» به گفته جنانی، افراد بازنشسته بدون شرط سنی به دلیل اشتغال در مشاغل تخصصی و حرفه‌ای عمدتاً بیکار نمانده و در بازار کار دوباره مشغول به کار شده و علاوه بر گرفتن فرصت شغلی از جوانان بیکار، صندوق‌های بیمه‌ای را نیز متضرر خواهند کرد. وی همچنین ادامه داد: «مشاغل سخت و زیان‌آور در صورت به‌کارگیری تمهیدات ایمنی، بهداشتی، حفاظتی و امنیتی، حذف حمایت سخت و زیان‌آوری را مشمول شده که اکنون در جهان این مشاغل به تعداد انگشت‌های دست است.»
آمار بالای مشاغل سخت و زیان‌آور در کشور
جنانی خاطرنشان کرد: «در کشور ما مشاغل سخت و زیان‌آور بسیاری وجود دارد و هر شغلی با ویژگی‌های مختلف نسبت دادن به آلایندگی‌ها و پایین آوردن حد استاندارد مجاز، آن را متصل به مشاغل سخت و زیان‌آور کرده و با این قانون، فرد وارد سیستم مستمری‌ها می‌شود.»
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی افزود: «بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد حدود 70 درصد مشاغل سخت و زیان‌آور را شامل شده و سایر گروه‌ها مانند معلولان، جانبازان، ایثارگران و فعالان در معرض تشعشات، برخی صنوف، کارکنان دولت، بانوان و بعضی شاغلان ادارات دولتی نیز مشمول قوانین سخت و زیان‌آور می‌شوند.»
راهکار برون‌رفت از چالش‌بازنشستگی پیش‌از‌موعد
مدیرکل سابق امور مستمری‌های سازمان تأمین‌اجتماعی گفت: «باید موضوع بازنشستگان پیش‌از‌موعد به‌ویژه مشاغل سخت و زیان‌آور به صورت جامع و کامل مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند؛ زیرا صندوق‌های بیمه‌ای در ارتباط با این نوع بازنشستگی‌ها بشدت متضرر شده و راه برون‌رفت از این چالش اساسی اصلاحات پارامتریک متناسب با ظرفیت و کشش جامعه و با لحاظ ملاحظات است.» وی اضافه کرد: «این اصلاحات پارامتریک باید به شکل نردبانی و به تدریج و اجرا شده تا افراد بیمه‌شده در تأمین‌اجتماعی از ظرفیت‌های این بیمه اجتماعی بهره‌مند شوند.» وی گفت: «سازمان تأمین‌اجتماعی باید با اصلاحات پارامتریک موضوع بازنشستگی را تعدیل کند؛ چراکه با انجام نشدن این مسأله در آینده نزدیک، انبوه مستمری‌بگیران و بازنشستگان را در اطراف خویش خواهد دید.» وی همچنین ادامه داد: «با افزایش تعداد مستمری‌بگیران و بازنشستگان و مسایل پیرامونی شامل بحران جمعیت، کاهش موالید، افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ رشد جمعیت، جامعه مولد بیمه‌پرداز و تأمین‌کننده منابع سازمان متضرر شده و از آن طرف مصارف سازمان به صورت تصاعدی بالاتر می‌رود.»
محاسبات بیمه‌ای، زیربنای اصلاحات پارامتریک
وی درباره اینکه بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد در موضوع محاسبات بیمه‌ای تأثیرگذار است، اظهار داشت: «باید محاسبات بیمه‌ای انجام شود و سن، سابقه و اصلاحات پارامتریک بر مبنای این روند صورت گیرد؛ به این دلیل که محاسبات بیمه‌ای زیرساخت و زیربنای تعدیل و اصلاح‌سازی و در واقع اصلاحات پارامتریک است.» جنانی معتقد است، برای این مسأله باید «شواری اکچوئری» تشکیل شده و سازمان تأمین‌اجتماعی با اقدامات اساسی شیب ملایمی را ایجاد کرده تا جامعه بیمه‌شدگان و منابع سازمان دچار مشکل نشوند.
پایداری بلندمدت صندوق‌های بیمه‌ای در تعادل ضریب پشتیبانی
سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌ای برای تعادل در منابع و مصارف خود معیاری ضریب پشتیبانی را در قالب تناسب ورود و خروج بیمه‌پردازان و مستمری‌بگیران محاسبه کرده که در واقع خروجی بخش مهمی از تصمیم‌سازی‌های کلان سازمان‌های بیمه اجتماعی و همچنین بیانگر چشم‌انداز پایداری این صندوق‌ها است. به همین دلیل بازنگری در قوانین مربوط به بازنشستگی در صندوق‌های بیمه‌ای و سازمان تأمین‌اجتماعی برای خروج از این وضعیت نیاز ضروری محسوب شده تا با اجرای طرح‌های مهمی همچون تعمیم و گسترش چتر بیمه‌ای و افزایش شمار بیمه‌شدگان به تعادل صندوق‌ها منجر شده و ضریب پشتیبانی این سازمان‌ها به روند مطلوب‌تری نزدیک شود.
بازنشستگی پیش‌از‌موعد بر اساس حق بیمه پرداختی بر اساس تبصره یک ماده (76) قانون بازنشستگی تأمین‌اجتماعی با 30 سال حق‌بیمه و شرط سنی 50 سالگی برای مردان و 45 سالگی برای زنان و بازنشستگی بدون در نظر گرفتن شرط سنی طبق تبصره «3» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی با پرداخت 35 سال حق بیمه از جمله مدل‌های بازنشستگی در این سازمان به شمار می‌آید.
همچنین بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور بر اساس بخش «ب» تبصره «2» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی با داشتن 20 سال سابقه متوالی و 25 سال به صورت متناوب پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی فرد نیز رواج دارد.
بازنشستگی زنان طبق تبصره «4» ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی، بانوان شاغل در محیط‌های کاری مشمول قانون کار با داشتن 42 سال سن و 20 سال سابقه کار، بازنشستگی جانبازان و آزادگان، بازنشستگی معلولان، بازنشستگی در اشتغال به بیش از 65 سال سن، بازنشستگی با سابقه کاری کمتر از 20 سال و بازنشستگی کارگران ساختمانی نیز از دیگر انواع بازنشستگی در تأمین‌اجتماعی محسوب می‌شود. اما اکنون یکی از مهمترین موضوعات در تأمین‌اجتماعی بازنشستگی پیش‌از‌موعد است؛ چراکه تا سال 1392 تعداد بازنشستگان پیش‌از‌موعد این سازمان 19 درصد بود اما اکنون به حدود 50 درصد کل بازنشستگان رسیده که این موضوع به طور یقین بر منابع سازمان نیز مؤثر است. سازمان تأمین‌اجتماعی با داشتن 60 درصد کل بازنشستگان کشور بیشترین آمار مربوط به بازنشستگان با 4 میلیون نفر مستمری‌بگیر و بازنشسته را تحت پوشش دارد که ماهانه برای تعهدات این افراد 35 هزار میلیارد تومان هزینه می‌کند. البته ناگفته نماند این سازمان بدون بودجه عمومی دولت و تنها از طریق دریافت حق بیمه و سرمایه‌گذاری‌های دیگر نسبت به تأمین منابع لازم جهت ارائه خدمات اقدام می‌کند. بر اساس داده‌های آماری تأمین‌اجتماعی، ۴۹ درصد بازنشستگان این سازمان عادی و ۵۱ درصد دیگر بازنشستگان پیش‌از‌موعد و میانگین سن فعلی بازنشستگان ۶۴.۷ سال، میانگین سن برقراری بازنشستگان ۵۶.۵ سال و میانگین سابقه پرداخت حق بیمه بازنشستگان نیز ۲۳.۲ سال است.
بازنشستگی در سنین پایین
امروزه بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد به عنوان یکی از چالش‌های تأمین‌اجتماعی محسوب شده و با وجود عدم تغییر سن بازنشستگی در قانون، برخی از افراد به واسطه استفاده از قانون بازنشستگی پیش‌از‌موعد و البته مشاغل سخت و زیان‌آور در اوج جوانی از فعالیت کاری خود دست کشیده و وارد چرخه بازنشستگی می‌شوند.
بهره‌مندی از قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان‌آور و بازنشستگی پیش‌از‌موعد موجب شده که برخی افراد در سنین پایین و حتی با داشتن تنها 40 سال سن و در اوج تخصص حرفه‌ای بازنشسته شده و پس از آن دوباره در جایی دیگر مشغول به کار شوند که همین موضوع مانع بزرگی برای اشتغال جوانان جویای کار شده است. اخیراً هم کارشناسان به این موضوع اذعان داشته‌اند فرد بازنشسته به دلیل عدم پرداخت دوباره حق بیمه پس از اشتغال به کار مجدد به عنوان نیروی ارزان‌تر از نیروی جوان محسوب می‌شود. یک چالش جدی در زمینه قانون بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد نیز نبود ضمانت اجرایی برای جلوگیری از اشتغال مجدد است. اشتغال پنهان بازنشستگان به دلیل پایین بودن سن بازنشستگی از دیگر چالش‌های موجود در زمینه بازنشستگی پیش‌از‌موعد به شمار می‌رود و افراد بازنشسته برای جلوگیری از قطع مستمری خود به دلیل اشتغال دوباره در واقع به اشتغال پنهان روی می‌آورند. با وجود این، بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور به عنوان یکی از مهمترین معضلات در قوانین بازنشستگی سازمان تأمین‌اجتماعی به دلیل نداشتن شرط سنی است و بر اساس این قانون برخی افراد شاغل با استفاده از این قانون حتی با 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در سن پایین‌تر از 40 سال بازنشسته شده و این در حالی است که در تعریف کلی بازنشستگی سن بازنشستگی در ایران ۶۰ تا ۶۵ سال است.
30 درصد بازنشستگان زیر 60 سال سن دارند
در سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان بزرگترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی با 4 میلیون بازنشسته و مستمری‌بگیر، به دلیل شرایط بازنشستگی پیش‌از‌موعد و کاهش میانگین سن بازنشستگان، اکنون تنها ۷۰ درصد بازنشستگان این سازمان بالای ۶۰ سال سن دارند. میرهاشم موسوی مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی نیز می‌گوید: «متأثر از قوانین غیرکارشناسی، سهم بازنشستگان پیش‌از‌موعد در سازمان تأمین‌اجتماعی که در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۹ درصد بود امروز به بیش از ۵۰ درصد کل بازنشستگان رسیده که با هیچ‌یک از اصول علمی و تجارب و توصیه‌های نهادهای بین‌المللی همخوانی ندارد و با هیچ عقل سلیمی نیز قابل پذیرش نیست.»
چالش‌های بازنشستگی پیش‌از‌موعد
کارشناس بیمه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با آتیه‌نو درباره مسائل چالش‌های مرتبط با بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد اظهار داشت: «در قوانین تأمین‌اجتماعی در حوزه تعهدات بلندمدت، موضوع بازنشستگی در واقع به عنوان یکی از حمایت‌های اساسی نظام جامع تأمین‌اجتماعی مطرح شده است.» محمدعلی جنانی افزود: «قوانین تأمین‌اجتماعی از ماده (70) به بعد در ارتباط با موضوع بازنشستگی بوده که قوانین ابتدایی آن در حوزه ازکارافتادگی و نحوه مراجعه از کارافتادگان به عنوان بخشی از مستمری‌بگیران است.»
وی ادامه داد: «دیگر موضوعات در ماده (76) قانون تأمین‌اجتماعی شروط بازنشستگی را به لحاظ پارامتریک مطرح کرده و در ماده (77) نیز نحوه احتساب مستمری‌ها را بازگو و تا ماده (93) پاره‌ای از مواد درباره بازنشستگی است.»
این کارشناس حوزه تأمین‌اجتماعی با بیان اینکه طیف وسیع قوانین نشان از اهمیت موضوع بازنشستگی به عنوان یکی از محوری‌ترین حمایت‌های سازمان تأمین‌اجتماعی دارد، گفت: «90 درصد افراد بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی مهمترین موضوع برای بیمه شدن در این سازمان را بازنشستگی می‌دانند.»
نقش افزایش امید به زندگی در صندوق‌های بیمه‌ای
به گفته جنانی، یکی از مسائل پیش‌روی صندوق‌های بیمه‌ای -به‌ویژه سازمان تأمین‌اجتماعی- افزایش امید به زندگی است. در این زمینه ارقام گوناگونی اعلام می‌شود که در هر صورت، فاصله میان بازنشستگی عادی و پیش از موعد را افزایش می‌دهد. وی ادامه داد: «در گذشته که امید به زندگی حدود 55 سال بود، افراد پس از بازنشستگی تنها چند سال مستمری دریافت کرده و پس از آن پرونده دریافتی آنها بسته می‌شد، اما اکنون بدون تعدیل قوانین و انجام اصلاحات پارامتریک، امید به زندگی در کشور 20 سال افزایش یافته است و این به معنای این است که صندوق‌های بازنشستگی باید سال‌های بیشتری مستمری پرداخت کنند..» مدیرکل سابق امور مستمری‌های سازمان تأمین‌اجتماعی اظهار داشت: «اگرچه امید به زندگی یک پدیده مثبت برای نظام بهداشتی و سلامت جامعه محسوب شده اما برای صندوق‌های بیمه‌ای بدون انجام اصلاحات پارامتریک چالش ایجاد می‌کند.» وی گفت: «با افزایش امید به زندگی، فرد 50 ساله با قانون تأمین‌اجتماعی با 80 سال سن، 30 سال از مستمری سازمان بهره‌مند و پس از آن مستمری بازماندگی برقرار شده و امروز نیز با وجود ازدواج و طلاق‌های صوری، پرونده مستمری برای بازماندگان باز شده و این پرونده تا مدت‌ها باز خواهد ماند.» وی همچنین افزود: «با توجه به قوانین پیچیده مستمری در صندوق‌های بیمه‌ای، پرونده مستمری به سختی خاتمه پیدا کرده که این موضوع نیازمند چاره‌اندیشی است.»
به گفته جنانی، بازنشستگی پیش‌از‌موعد در قالب هشت نوع بازنشستگی بوده و نتیجه تمام این مدل‌ها، کاهش شدید سن بازنشستگی است. وی با اشاره به اینکه انواع بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد بین 30 تا 35 درصد مجموع بازنشستگی‌ها را شامل می‌شود، بیان داشت: «از هر 10 مورد نیز 3.5 تا 4 مورد بازنشستگی پیش‌از‌موعد شکل گرفته که این مسأله تهدیدی برای صندوق‌های بیمه‌ای است.»
بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد و مشاغل سخت و زیان‌آور
جنانی گفت: «از میان این نوع بازنشستگی‌ها 70 درصد سخت و زیان‌آور و بدون شرط سنی بوده که در واقع در هیچ کشوری چنین نوعی از بازنشستگی مرسوم نیست.»
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی اضافه کرد: «به دلیل وجود چنین قوانینی در حوزه بازنشستگی فردی با 13 سال اشتغال بدون شرط سنی از همپوشانی دو قانون استفاده کرده و بازنشسته می‌شود.» به گفته جنانی، افراد بازنشسته بدون شرط سنی به دلیل اشتغال در مشاغل تخصصی و حرفه‌ای عمدتاً بیکار نمانده و در بازار کار دوباره مشغول به کار شده و علاوه بر گرفتن فرصت شغلی از جوانان بیکار، صندوق‌های بیمه‌ای را نیز متضرر خواهند کرد. وی همچنین ادامه داد: «مشاغل سخت و زیان‌آور در صورت به‌کارگیری تمهیدات ایمنی، بهداشتی، حفاظتی و امنیتی، حذف حمایت سخت و زیان‌آوری را مشمول شده که اکنون در جهان این مشاغل به تعداد انگشت‌های دست است.»
آمار بالای مشاغل سخت و زیان‌آور در کشور
جنانی خاطرنشان کرد: «در کشور ما مشاغل سخت و زیان‌آور بسیاری وجود دارد و هر شغلی با ویژگی‌های مختلف نسبت دادن به آلایندگی‌ها و پایین آوردن حد استاندارد مجاز، آن را متصل به مشاغل سخت و زیان‌آور کرده و با این قانون، فرد وارد سیستم مستمری‌ها می‌شود.»
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی افزود: «بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد حدود 70 درصد مشاغل سخت و زیان‌آور را شامل شده و سایر گروه‌ها مانند معلولان، جانبازان، ایثارگران و فعالان در معرض تشعشات، برخی صنوف، کارکنان دولت، بانوان و بعضی شاغلان ادارات دولتی نیز مشمول قوانین سخت و زیان‌آور می‌شوند.»
راهکار برون‌رفت از چالش‌بازنشستگی پیش‌از‌موعد
مدیرکل سابق امور مستمری‌های سازمان تأمین‌اجتماعی گفت: «باید موضوع بازنشستگان پیش‌از‌موعد به‌ویژه مشاغل سخت و زیان‌آور به صورت جامع و کامل مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند؛ زیرا صندوق‌های بیمه‌ای در ارتباط با این نوع بازنشستگی‌ها بشدت متضرر شده و راه برون‌رفت از این چالش اساسی اصلاحات پارامتریک متناسب با ظرفیت و کشش جامعه و با لحاظ ملاحظات است.» وی اضافه کرد: «این اصلاحات پارامتریک باید به شکل نردبانی و به تدریج و اجرا شده تا افراد بیمه‌شده در تأمین‌اجتماعی از ظرفیت‌های این بیمه اجتماعی بهره‌مند شوند.» وی گفت: «سازمان تأمین‌اجتماعی باید با اصلاحات پارامتریک موضوع بازنشستگی را تعدیل کند؛ چراکه با انجام نشدن این مسأله در آینده نزدیک، انبوه مستمری‌بگیران و بازنشستگان را در اطراف خویش خواهد دید.» وی همچنین ادامه داد: «با افزایش تعداد مستمری‌بگیران و بازنشستگان و مسایل پیرامونی شامل بحران جمعیت، کاهش موالید، افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ رشد جمعیت، جامعه مولد بیمه‌پرداز و تأمین‌کننده منابع سازمان متضرر شده و از آن طرف مصارف سازمان به صورت تصاعدی بالاتر می‌رود.»
محاسبات بیمه‌ای، زیربنای اصلاحات پارامتریک
وی درباره اینکه بازنشستگی‌های پیش‌از‌موعد در موضوع محاسبات بیمه‌ای تأثیرگذار است، اظهار داشت: «باید محاسبات بیمه‌ای انجام شود و سن، سابقه و اصلاحات پارامتریک بر مبنای این روند صورت گیرد؛ به این دلیل که محاسبات بیمه‌ای زیرساخت و زیربنای تعدیل و اصلاح‌سازی و در واقع اصلاحات پارامتریک است.» جنانی معتقد است، برای این مسأله باید «شواری اکچوئری» تشکیل شده و سازمان تأمین‌اجتماعی با اقدامات اساسی شیب ملایمی را ایجاد کرده تا جامعه بیمه‌شدگان و منابع سازمان دچار مشکل نشوند.
پایداری بلندمدت صندوق‌های بیمه‌ای در تعادل ضریب پشتیبانی
سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌ای برای تعادل در منابع و مصارف خود معیاری ضریب پشتیبانی را در قالب تناسب ورود و خروج بیمه‌پردازان و مستمری‌بگیران محاسبه کرده که در واقع خروجی بخش مهمی از تصمیم‌سازی‌های کلان سازمان‌های بیمه اجتماعی و همچنین بیانگر چشم‌انداز پایداری این صندوق‌ها است. به همین دلیل بازنگری در قوانین مربوط به بازنشستگی در صندوق‌های بیمه‌ای و سازمان تأمین‌اجتماعی برای خروج از این وضعیت نیاز ضروری محسوب شده تا با اجرای طرح‌های مهمی همچون تعمیم و گسترش چتر بیمه‌ای و افزایش شمار بیمه‌شدگان به تعادل صندوق‌ها منجر شده و ضریب پشتیبانی این سازمان‌ها به روند مطلوب‌تری نزدیک شود.
ارسال دیدگاه
