چاپخانه‌ها، فرهنگ را نفس می‌کشند
مهین داوری روزنامه نگار
هوا پر از بوی خوش کاغذ و تیزی مرکب است و هیاهوی ریتمیک ماشین‌های عظیم‌الجثه، گوش را پر می‌کند. اینجا چاپخانه است؛ جایی که اندیشه‌ها جان می‌گیرند و به اثری ماندگار تبدیل می‌شوند. به مناسبت روز ملی صنعت چاپ (۱۱ شهریور)، پای صحبت‌های مدیر و کارگران یک چاپخانه نشستیم تا از دغدغه‌ها و شیرینی‌های این حرفه بیشتر بدانیم.
کامران شاهید، مدیر چاپخانه، در حالی که نگاهی به خط تولید می‌اندازد، می‌گوید: «صنعت چاپ، نبض فرهنگی کشور است و تقویت آن باید یکی از مأموریت‌های اصلی مسئولان باشد.» صدای پرطنین دستگاه‌ها در پس‌زمینه همچون موسیقی زنده همچنان ادامه دارد. در همان حال، کارگری با دستان پینه بسته و صورتی با رنگ سیاه از مرکب، لبخند رضایتمندی می‌زند و می‌گوید: «دستمزدهای پایین و قطعی مداوم برق، مانع لذت ما از کار جمعی و خلق اثر ماندگار نمی‌شود.»
از حروف سربی تا سلامت کارکنان
در میان انبوهی از دستگاه‌های کوچک و بزرگ چاپ و صحافی، کاغذهای برش‌خورده و قفسه‌های پر از مرکب‌های رنگارنگ، کامران شاهید، مدیر چاپخانه کارنگ، چالش‌های تاریخی صنعت چاپ و تحولات چشمگیر آن را تشریح کرد. او که مقابل دستگاه دیجیتال پیشرفته‌ای ایستاده بود، با حرکت دستانش به سوی ماشین‌آلات قدیمی گوشه کارگاه، خاطرات گذشته را مرور کرد و با اشاره به دغدغه‌های بهداشتی دوران گذشته، از بهبود شرایط محیط کار در عصر فناوری خبر داد و افول بی‌بازگشت چاپ سنتی را پیش‌بینی کرد.
شاهید با توصیف شرایط سخت کار در چاپخانه‌های قدیم گفت: «چالش اصلی سلامت جسمی کارگران، مواد شیمیایی و ماشین‌آلات کهنه بود. در گذشته حروفچینی با حروف سربی انجام می‌شد و ماشین‌های مسطح به دلیل سروصدای زیاد در زیرزمین‌ها مستقر بودند. نور ناکافی، تهویه نامناسب و حداقل امکانات، سلامت پرسنل را تهدید می‌کرد.»
در حین گفت‌وگو، صدای ممتد دستگاه‌های چاپ مانند موسیقی زمینه‌ای فضای کارگاه را پر کرده بود و او همچنان بی‌توجه به صداهای محیطی، با هشدار نسبت به افول بی‌امان بازار چاپ سنتی گفت: «سفارشات سنتی مانند قبوض آب، برق، تلفن، دفاتر مالی وزارت دارایی و فاکتورهای فروشگاه‌ها تقریباً انگشت‌شمار و بسیار محدود شده‌اند.»
شاهید با ارائه آماری تأمل‌برانگیز از کاهش سفارش‌های سنتی گفت: «در شهرهای بزرگ حداکثر ۵ درصد و در شهرستان‌های اطراف استان‌هایی مانند تهران حداکثر ۲۵ درصد سفارشات سنتی باقی مانده است.»
او با بیان این پیش‌بینی که ظرف چند سال آینده چاپخانه‌های فعال در این زمینه کاملاً از چرخه بازار حذف خواهند شد، بر لزوم تحول و سازگاری با فناوری‌های جدید در این صنعت تأکید کرد.
بحران آموزش و عقب‌ماندگی دیجیتال
رئیس چاپخانه کارنگ در ادامه وضعیت صنعت چاپ دیجیتال و آموزش نیروهای این حوزه در ایران را «فاجعه‌بار» توصیف کرد و با تأکید بر شکاف آموزشی عمیق در این زمینه گفت: «اصلاً بحث آموزش چاپ دیجیتال در کشور ما مطرح نیست. نه واردکننده‌های مسئول و حرفه‌ای دستگاه‌های چاپ مدرن در کشور داریم و نه افراد حاضر به آموزش دیدن برای فعالیت در این حرفه هستند.»
او با اشاره به مشکلات ساختاری این صنعت و رد ادعاهای پیشرفت همپای کشورهای توسعه‌یافته، هشدار داد: «نباید خودمان را فریب بدهیم که در تمام صنایع، مانند سایر کشورها رو به جلو هستیم. صنعت چاپ نیز پیشرفت چندانی نداشته و آینده مطلوبی برای آن قابل تصور نیست.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که او دستگاه‌های قدیمی که در گوشه‌ای از کارگاه خاک می‌خورند را با رد نگاهش نشان می‌دهد.
رئیس چاپخانه کارنگ در ادامه وضعیت آموزش در این صنعت را بحرانی توصیف کرد و با تأکید بر شکاف عمیق آموزشی گفت: «وضعیت آموزش که صفر است. نیروهایی که در داخل کشور حتی آموزش می‌بینند، به‌دلیل عقب‌ماندگی ما نسبت به دنیا، بعضاً از سواد و علم کافی برخوردار نمی‌شوند.»
شاهید با اشاره به ریشه‌دار بودن مشکلات این صنعت، تصریح کرد: «تمام معضلات ظرف یک‌سال یا دو سال ایجاد نشده‌اند. متأسفانه ظرف سالیان طولانی تیشه به ریشه صنعت چاپ، همانند برخی دیگر از صنایع، زده شده؛ صنعتی که شاید امروز می‌توانست جایگاهی مثل امارات، ترکیه و دیگر کشورها داشته باشد.»
او با بیان تأسف عمیق از وضعیت فعلی، هشدار داد: «متأسفم که بگویم شاید چند سال آینده عراق نیز از ما در این صنعت پیشی بگیرد.»
قریب به نیم قرن تجربه
رئیس چاپخانه کارنگ با اشاره به ۴۶ سال سابقه فعالیت در این صنف، به تشریح تجربیات خود پرداخت. شاهید که چاپخانه خود را در سال ۱۳۷۰ تأسیس کرده، گفت: «از روز اول، پرسنلم را در شعبه ۱۸ سازمان تأمین اجتماعی در محله یوسف‌آباد تهران به‌عنوان کارفرما بیمه کردم.»
در حالی که صدای ممتد دستگاه‌های چاپ در فضای کارگاه طنین‌انداز است، این پیشکسوت صنعت چاپ با چهره‌ای اندوهگین از آینده‌ای نامعلوم برای صنعتی سخن می‌گوید که می‌توانست به یکی از شکوفاترین صنایع کشور تبدیل شود. او در ادامه با توصیف مشکلات اساسی صنعت چاپ، به سه معضل اصلی اشاره کرد: «چاپخانه‌داران همزمان با تورم، رکود و کمبود نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.»
این چاپخانه‌دار وضعیت کنونی را مشابه سال‌های سخت ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ توصیف کرد و با یادآوری خاطره‌ای از پدرش گفت: «امروز به سال‌های ۵۹ و ۶۰ برگشته‌ایم. آن زمان پدرم برای مقابله با بی‌برقی، یک موتور برق خرید؛ اما اکنون کل کشور درگیر قطعی آب و برق است و عملاً کشور تعطیل شده است.»
شاهید با اشاره به مصاحبه‌ای که ۱۵ سال پیش انجام داده بود، با تأسف افزود: «در آن زمان هشدار دادم که حل مشکلات چاپخانه‌داران در سال‌های آینده غیرممکن خواهد بود. امروز می‌بینید که پیش‌بینی‌ام درست بود.»
او این موضوع را مشابه سرنوشت هشدارهای یکی از کاندیداهای انتخابات درباره بحران آب و برق دانست که آن زمان به شوخی گرفته شد، اما امروز به واقعیتی تلخ تبدیل شده است. این مدیر چاپخانه‌دار در ادامه با توصیف شرایط بحرانی واحدهای تولیدی پس از جنگ ۱۲ روزه، به تشریح فشارهای مالی بی‌سابقه بر کارفرمایان پرداخت.
شاهید با چهره‌ای آکنده از نگرانی ادامه داد: «۱۲ روز تعطیلی کامل کشور به دلیل جنگ و حداقل یک هفته نابسامانی و تعطیلی اقتصادی پس از آن، ما و بسیاری از چاپخانه‌ها و کسب‌وکارهای دیگر را با مشکلات زیادی مواجه کرد.»
او با آهی سنگین تصریح کرد: «شرایط به حدی سخت بود که حتی پول اداره زندگی خود را نداشتیم. با این وجود مجبور شدیم قرض بگیریم تا حق بیمه پرسنل را پرداخت کنیم.»
در حالی که صدای دستگاه‌های چاپ در پس‌زمینه گواهی بر تلاش بی‌وقفه این واحد تولیدی بود، این گفته‌ها تصویری گویا از تنگناهای اقتصادی پیش روی صنعتگرانی ترسیم کرد که میان سنگینی هزینه‌ها و فشارهای متعدد گرفتار آمده‌اند.
این چاپخانه‌دار پیشکسوت که در مقابل دستگاه‌های چاپ قدیمی و جدید ایستاده بود، در بیان راهکارهای مؤثر برون‌رفت از بحران، بر لزوم تغییرات ساختاری در سیاست‌های کلان اقتصادی تأکید کرد و گفت: «تا زمانی که کشور از خواب عمیق بیدار نشود و اصلاحات اساسی صورت نگیرد، امیدی به بهبود وضعیت صنعت چاپ و سایر بخش‌ها نیست.»
آیا صنعت چاپ به‌عنوان یکی از شریان‌های حیاتی فرهنگ و اقتصاد کشور، شایسته نجات نیست؟ پرسشی که این مدیر دلسوز مطرح می‌کند، زنگ خطری است برای تمامی دست‌اندرکاران که آیا زمان آن نرسیده که به جای درمان موضعی، به فکر درمان ریشه‌ای بیماری‌های مزمن اقتصادی باشیم؟
دغدغه‌های کارگر چاپخانه
حمیدرضا شوقیان، کارگر یک چاپخانه با ۱۲ سال سابقه کار، از دشواری‌های شغل خود و تأثیر قطعی‌های مکرر برق بر روند کاری می‌گوید. او که ۲۷ سال سابقه بیمه دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار آتیه‌نو اظهار کرد: «سختی کار ما در تماس مستقیم با مواد شیمیایی، بنزین، الکل و سایر مواد تند و آسیب‌زا است.» با وجود دشواری‌ها، شوقیان شیرینی کارش را در فضای صمیمی و خانوادگی محیط کار و نتیجه جمعی تلاش همکاران می‌داند: «خلق یک اثر تبلیغاتی یا محتوایی که به دل همه بنشیند، برایمان بسیار ارزشمند و لذت‌بخش است.»
اما مشکلات معیشتی کارگران چاپخانه سنگینی خود را نشان می‌دهد. او با اشاره به پایین بودن حقوق و دستمزدها گفت: «با این شرایط، زندگی نمی‌چرخد. پرداخت حق بیمه به موقع توسط کارفرما انجام می‌شود، اما دستمزدها کافی نیست.»
یکی از دغدغه‌های اصلی شوقیان، قطعی‌های مکرر برق است. او توضیح داد: «وضعیت فعالیت چاپخانه‌ها به دلیل قطع برق افتضاح شده است. وقتی برق در ساعت کاری قطع می‌شود، عملاً نمی‌توانیم کار کنیم و امکان جبران آن از طریق اضافه کاری هم وجود ندارد.»
این کارگر با تجربه با تأکید بر لزوم توجه بیشتر به قشر کارگر، از مسئولان خواست تا اقدامی جدی برای بهبود شرایط این قشر زحمت‌کش انجام دهند: «این کشور روی دست کارگران می‌چرخد و آنان نیازمند کمک و حمایت هستند.»
کامران شاهید، مدیر چاپخانه، در حالی که نگاهی به خط تولید می‌اندازد، می‌گوید: «صنعت چاپ، نبض فرهنگی کشور است و تقویت آن باید یکی از مأموریت‌های اصلی مسئولان باشد.» صدای پرطنین دستگاه‌ها در پس‌زمینه همچون موسیقی زنده همچنان ادامه دارد. در همان حال، کارگری با دستان پینه بسته و صورتی با رنگ سیاه از مرکب، لبخند رضایتمندی می‌زند و می‌گوید: «دستمزدهای پایین و قطعی مداوم برق، مانع لذت ما از کار جمعی و خلق اثر ماندگار نمی‌شود.»
از حروف سربی تا سلامت کارکنان
در میان انبوهی از دستگاه‌های کوچک و بزرگ چاپ و صحافی، کاغذهای برش‌خورده و قفسه‌های پر از مرکب‌های رنگارنگ، کامران شاهید، مدیر چاپخانه کارنگ، چالش‌های تاریخی صنعت چاپ و تحولات چشمگیر آن را تشریح کرد. او که مقابل دستگاه دیجیتال پیشرفته‌ای ایستاده بود، با حرکت دستانش به سوی ماشین‌آلات قدیمی گوشه کارگاه، خاطرات گذشته را مرور کرد و با اشاره به دغدغه‌های بهداشتی دوران گذشته، از بهبود شرایط محیط کار در عصر فناوری خبر داد و افول بی‌بازگشت چاپ سنتی را پیش‌بینی کرد.
شاهید با توصیف شرایط سخت کار در چاپخانه‌های قدیم گفت: «چالش اصلی سلامت جسمی کارگران، مواد شیمیایی و ماشین‌آلات کهنه بود. در گذشته حروفچینی با حروف سربی انجام می‌شد و ماشین‌های مسطح به دلیل سروصدای زیاد در زیرزمین‌ها مستقر بودند. نور ناکافی، تهویه نامناسب و حداقل امکانات، سلامت پرسنل را تهدید می‌کرد.»
در حین گفت‌وگو، صدای ممتد دستگاه‌های چاپ مانند موسیقی زمینه‌ای فضای کارگاه را پر کرده بود و او همچنان بی‌توجه به صداهای محیطی، با هشدار نسبت به افول بی‌امان بازار چاپ سنتی گفت: «سفارشات سنتی مانند قبوض آب، برق، تلفن، دفاتر مالی وزارت دارایی و فاکتورهای فروشگاه‌ها تقریباً انگشت‌شمار و بسیار محدود شده‌اند.»
شاهید با ارائه آماری تأمل‌برانگیز از کاهش سفارش‌های سنتی گفت: «در شهرهای بزرگ حداکثر ۵ درصد و در شهرستان‌های اطراف استان‌هایی مانند تهران حداکثر ۲۵ درصد سفارشات سنتی باقی مانده است.»
او با بیان این پیش‌بینی که ظرف چند سال آینده چاپخانه‌های فعال در این زمینه کاملاً از چرخه بازار حذف خواهند شد، بر لزوم تحول و سازگاری با فناوری‌های جدید در این صنعت تأکید کرد.
بحران آموزش و عقب‌ماندگی دیجیتال
رئیس چاپخانه کارنگ در ادامه وضعیت صنعت چاپ دیجیتال و آموزش نیروهای این حوزه در ایران را «فاجعه‌بار» توصیف کرد و با تأکید بر شکاف آموزشی عمیق در این زمینه گفت: «اصلاً بحث آموزش چاپ دیجیتال در کشور ما مطرح نیست. نه واردکننده‌های مسئول و حرفه‌ای دستگاه‌های چاپ مدرن در کشور داریم و نه افراد حاضر به آموزش دیدن برای فعالیت در این حرفه هستند.»
او با اشاره به مشکلات ساختاری این صنعت و رد ادعاهای پیشرفت همپای کشورهای توسعه‌یافته، هشدار داد: «نباید خودمان را فریب بدهیم که در تمام صنایع، مانند سایر کشورها رو به جلو هستیم. صنعت چاپ نیز پیشرفت چندانی نداشته و آینده مطلوبی برای آن قابل تصور نیست.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که او دستگاه‌های قدیمی که در گوشه‌ای از کارگاه خاک می‌خورند را با رد نگاهش نشان می‌دهد.
رئیس چاپخانه کارنگ در ادامه وضعیت آموزش در این صنعت را بحرانی توصیف کرد و با تأکید بر شکاف عمیق آموزشی گفت: «وضعیت آموزش که صفر است. نیروهایی که در داخل کشور حتی آموزش می‌بینند، به‌دلیل عقب‌ماندگی ما نسبت به دنیا، بعضاً از سواد و علم کافی برخوردار نمی‌شوند.»
شاهید با اشاره به ریشه‌دار بودن مشکلات این صنعت، تصریح کرد: «تمام معضلات ظرف یک‌سال یا دو سال ایجاد نشده‌اند. متأسفانه ظرف سالیان طولانی تیشه به ریشه صنعت چاپ، همانند برخی دیگر از صنایع، زده شده؛ صنعتی که شاید امروز می‌توانست جایگاهی مثل امارات، ترکیه و دیگر کشورها داشته باشد.»
او با بیان تأسف عمیق از وضعیت فعلی، هشدار داد: «متأسفم که بگویم شاید چند سال آینده عراق نیز از ما در این صنعت پیشی بگیرد.»
قریب به نیم قرن تجربه
رئیس چاپخانه کارنگ با اشاره به ۴۶ سال سابقه فعالیت در این صنف، به تشریح تجربیات خود پرداخت. شاهید که چاپخانه خود را در سال ۱۳۷۰ تأسیس کرده، گفت: «از روز اول، پرسنلم را در شعبه ۱۸ سازمان تأمین اجتماعی در محله یوسف‌آباد تهران به‌عنوان کارفرما بیمه کردم.»
در حالی که صدای ممتد دستگاه‌های چاپ در فضای کارگاه طنین‌انداز است، این پیشکسوت صنعت چاپ با چهره‌ای اندوهگین از آینده‌ای نامعلوم برای صنعتی سخن می‌گوید که می‌توانست به یکی از شکوفاترین صنایع کشور تبدیل شود. او در ادامه با توصیف مشکلات اساسی صنعت چاپ، به سه معضل اصلی اشاره کرد: «چاپخانه‌داران همزمان با تورم، رکود و کمبود نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.»
این چاپخانه‌دار وضعیت کنونی را مشابه سال‌های سخت ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ توصیف کرد و با یادآوری خاطره‌ای از پدرش گفت: «امروز به سال‌های ۵۹ و ۶۰ برگشته‌ایم. آن زمان پدرم برای مقابله با بی‌برقی، یک موتور برق خرید؛ اما اکنون کل کشور درگیر قطعی آب و برق است و عملاً کشور تعطیل شده است.»
شاهید با اشاره به مصاحبه‌ای که ۱۵ سال پیش انجام داده بود، با تأسف افزود: «در آن زمان هشدار دادم که حل مشکلات چاپخانه‌داران در سال‌های آینده غیرممکن خواهد بود. امروز می‌بینید که پیش‌بینی‌ام درست بود.»
او این موضوع را مشابه سرنوشت هشدارهای یکی از کاندیداهای انتخابات درباره بحران آب و برق دانست که آن زمان به شوخی گرفته شد، اما امروز به واقعیتی تلخ تبدیل شده است. این مدیر چاپخانه‌دار در ادامه با توصیف شرایط بحرانی واحدهای تولیدی پس از جنگ ۱۲ روزه، به تشریح فشارهای مالی بی‌سابقه بر کارفرمایان پرداخت.
شاهید با چهره‌ای آکنده از نگرانی ادامه داد: «۱۲ روز تعطیلی کامل کشور به دلیل جنگ و حداقل یک هفته نابسامانی و تعطیلی اقتصادی پس از آن، ما و بسیاری از چاپخانه‌ها و کسب‌وکارهای دیگر را با مشکلات زیادی مواجه کرد.»
او با آهی سنگین تصریح کرد: «شرایط به حدی سخت بود که حتی پول اداره زندگی خود را نداشتیم. با این وجود مجبور شدیم قرض بگیریم تا حق بیمه پرسنل را پرداخت کنیم.»
در حالی که صدای دستگاه‌های چاپ در پس‌زمینه گواهی بر تلاش بی‌وقفه این واحد تولیدی بود، این گفته‌ها تصویری گویا از تنگناهای اقتصادی پیش روی صنعتگرانی ترسیم کرد که میان سنگینی هزینه‌ها و فشارهای متعدد گرفتار آمده‌اند.
این چاپخانه‌دار پیشکسوت که در مقابل دستگاه‌های چاپ قدیمی و جدید ایستاده بود، در بیان راهکارهای مؤثر برون‌رفت از بحران، بر لزوم تغییرات ساختاری در سیاست‌های کلان اقتصادی تأکید کرد و گفت: «تا زمانی که کشور از خواب عمیق بیدار نشود و اصلاحات اساسی صورت نگیرد، امیدی به بهبود وضعیت صنعت چاپ و سایر بخش‌ها نیست.»
آیا صنعت چاپ به‌عنوان یکی از شریان‌های حیاتی فرهنگ و اقتصاد کشور، شایسته نجات نیست؟ پرسشی که این مدیر دلسوز مطرح می‌کند، زنگ خطری است برای تمامی دست‌اندرکاران که آیا زمان آن نرسیده که به جای درمان موضعی، به فکر درمان ریشه‌ای بیماری‌های مزمن اقتصادی باشیم؟
دغدغه‌های کارگر چاپخانه
حمیدرضا شوقیان، کارگر یک چاپخانه با ۱۲ سال سابقه کار، از دشواری‌های شغل خود و تأثیر قطعی‌های مکرر برق بر روند کاری می‌گوید. او که ۲۷ سال سابقه بیمه دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار آتیه‌نو اظهار کرد: «سختی کار ما در تماس مستقیم با مواد شیمیایی، بنزین، الکل و سایر مواد تند و آسیب‌زا است.» با وجود دشواری‌ها، شوقیان شیرینی کارش را در فضای صمیمی و خانوادگی محیط کار و نتیجه جمعی تلاش همکاران می‌داند: «خلق یک اثر تبلیغاتی یا محتوایی که به دل همه بنشیند، برایمان بسیار ارزشمند و لذت‌بخش است.»
اما مشکلات معیشتی کارگران چاپخانه سنگینی خود را نشان می‌دهد. او با اشاره به پایین بودن حقوق و دستمزدها گفت: «با این شرایط، زندگی نمی‌چرخد. پرداخت حق بیمه به موقع توسط کارفرما انجام می‌شود، اما دستمزدها کافی نیست.»
یکی از دغدغه‌های اصلی شوقیان، قطعی‌های مکرر برق است. او توضیح داد: «وضعیت فعالیت چاپخانه‌ها به دلیل قطع برق افتضاح شده است. وقتی برق در ساعت کاری قطع می‌شود، عملاً نمی‌توانیم کار کنیم و امکان جبران آن از طریق اضافه کاری هم وجود ندارد.»
این کارگر با تجربه با تأکید بر لزوم توجه بیشتر به قشر کارگر، از مسئولان خواست تا اقدامی جدی برای بهبود شرایط این قشر زحمت‌کش انجام دهند: «این کشور روی دست کارگران می‌چرخد و آنان نیازمند کمک و حمایت هستند.»
ارسال دیدگاه
